Trias
Trias to pierwszy z okresów ery mezozoicznej. W tabeli stratygraficznej rozpoczyna nową erę w dziejach Ziemi, zastępując perm (era paleozoiczna). Nazwa pochodzi z greki, tryas, czyli trójdzielny. Nazwa ta po raz pierwszy została wprowadzona w 1835 roku przez niemieckiego geologa (Friedrich August von Alberti). Chciał on poprzez tę nazwę wykazać doniosłość zaobserwowania wyraźnej trójdzielności osadów, pochodzących z tego okresu, które zostały odnalezione w środkowej Europie.
Nazwę tę można odnieść również do podziału okresu na trzy podokresy. Wtedy na ziemi pierwsze kroki stawiały dinozaury, a ukształtowanie terenu i wygląd naszej planety był zupełnie inny niż aktualnie. Środowisko naturalne było stosunkowo nieprzyjazne, co jednak nie zakłóciło szybkiego rozwoju i ewolucji ówczesnych zwierząt.
Kiedy?
Chociaż rozpoczęcie nowego okresu w dziejach ziemi nie jest określoną datą, a długotrwałym procesem, szacuje się, że o triasie możemy mówić w okresie od 252 mln do 201 mln lat temu. Trwał więc nieco ponad 50 milionów lat i przyniósł na naszej planecie wiele interesujących zmian.
Trias: 251.902 – 201.3 mln lat temu
- górny/późny trias
- retyk (208,5 – 201,3 lat temu)
- noryk (227 – 208,5 mln lat temu)
- karnik (237 – 227 mln lat temu)
- środkowy trias
- ladyn (242 – 237 mln lat temu)
- anizyk (247,2 – 242 mln lat temu)
- dolny/wczesny trias
- olenek (251,2 – 247,2 mln lat temu)
- ind (251,902 – 251,2 mln lat temu)
Jakie zwierzęta żyły w triasie?
To właśnie w trasie pojawiły się pierwsze dinozaury. Oprócz prehistorycznych gadów na ziemi pojawiły się również płazy. Skamieniałości tych zwierząt wciąż są odkrywane, stanowiska archeologiczne znajdują się również w Polsce.
Był to okres szybkiego rozwoju zwierząt, w szczególności płazów tarczogłowych. Wtedy też pojawiły się pierwsze giganty tej rodziny, niektóre z płazów osiągały wielkość 5 metrów i wagę nawet 500 kg, co przy dzisiejszych płazach wygląda niezwykle imponująco.
Jeżeli chodzi o gady, to pojawiły się wówczas pierwsze krokodyle, które początkowo były zwierzętami typowo lądowymi.
W okresie środkowego triasu dominującą grupą były gady ssakokształtne (synapsydy). Dinozaury w praktyce pojawiły się dopiero w okresie późnego triasu. Wtedy też podzieliły się na określone grupy: gady gadziomiednicze (zauropody i teropody) oraz dinozaury ptasiomiednicze. Pojawiły się również pierwsze gady latające, czyli pterozaury.
Ssaki pośród dinozaurów
Pod koniec triasu po naszej planecie zaczęły stąpać również niewielkie ssaki. Prawdopodobnie wywodzą się one od gadów ssakokształtnych (synapsydów). Stworzenia te jako pierwsze wykształciły cechy takie jak rozrost kości zębowej kosztem pozostałych kości żuchwy i zróżnicowanie uzębienia.
W przypadku tych stworzeń możemy mówić o sukcesie ewolucyjnym, który w dużej mierze spowodowany był wykształcaniem coraz bardziej praktycznych cech fizycznych i opanowaniem również chłodniejszych stref klimatycznych.
Zwierzęta mogły egzystować w niższych temperaturach, gdyż w pewnym momencie swego rozwoju wykształciły stałocieplność. Kolejne etapy ewolucji to również stworzenia z lepiej funkcjonującym metabolizmem.
Chociaż w okresie późnego trasu możemy już mówić o stworzeniach, które bardzo przypominały ssaki, ssaki właściwe pojawiły się dopiero na przełomie triasu i jury. Stworzenia te były stałocieplne, egzystowały na bardzo szerokim geograficznie terenie, jednak ich zróżnicowanie było niewielkie.
Pierwsze owoce morza
Życie aktywnie rozwijało się również w wodzie. W triasie pojawiły się liczne rzędy bezkręgowców morskich, będące nowymi w stosunku do form z poprzedniej ery. Bardzo szybki rozwój odnotowują małże. Coraz częściej pojawiają się również ślimaki, a bardzo liczną grupą są popularne dziś w formie skamieniałości, amonity.
W morzach i oceanach pojawiają się również pierwsze koralowce. Rzadziej spotyka się gąbki i mszywioły. Rafy koralowe są mało popularne, jednak w triasie środkowym możemy mówić o pierwszych rafach triasowych (jedne z najstarszych zlokalizowane w Polsce). Pojawiają się również pierwsze jeżowce, nie są jednak szczególnie powszechne i występują tylko w formie regularnej. Z czasem w morzach pojawiają się również pospolite drobne rekiny, a z czasem wykształcają się również wielkie grupy gadów morskich.
Opowieści z mchu i paproci
Chociaż ciężko w to uwierzyć, niektóre rośliny, które dumnie porastały ziemię w okresie triasu, wciąż można spotkać. Przykładem rośliny, która przetrwała ponad 200 milionów lat, jest paproć. Wprawdzie paprocie występujące w trasie uważa się już za rośliny wymarłe, dzisiejsze paprotki wyglądają bardzo podobnie, są jednak zdecydowanie mniejsze. Liście prehistorycznych paproci kończyły się zalążkami. Rośliny te mogły osiągać monstrualne rozmiary – największe sięgały nawet 10 metrów wysokości.
Badania, prowadzone nad prehistoryczną roślinnością każą jednak podejrzewać, że na ziemi występowały wtedy również mniejsze paprocie, już zdecydowanie bardziej zbliżone formą i rozmiarem do znanych nam dziś. Oprócz tego występuje wiele roślin nagonasiennych. Dinozaury miały szansę również spotkać miłorzęby i sagowce, a także skrzypy i widłaki.
Pangea
Inaczej wygląda nie tylko środowisko naturalne, ale również sama Ziemia. Pierwsze wielkie gady, które zamieszkiwały naszą planetę w rzeczywistości miały do dyspozycji tylko jeden kontynent, Wszystko za sprawą faktu, że w okresie od 335 mln do ok. 175 mln lat temu na naszym globie istniał „superkontynent”, czyli Pangea. Nazwa pochodzi z języka greckiego i oznacza „wszechziemię”.
Wszystkie kontynenty wtedy tworzyły jedną, gigantyczną wyspę, otoczoną z każdej strony oceanem. Poza „superkontynentem” na Ziemi nie było innego lądu. Co ciekawe trias to ostatni okres, kiedy Pangea pozostaje w stanie nienaruszonym, w okresie jurajskim następuje bowiem rozerwanie terenu na dwie części (same ruchy prowadzące do rozpadu rozpoczęły się jeszcze triasie). Pangea ostatecznie podzieliła się w okresie kredowym.
Masowe wymieranie
Późny trias nie był niestety łaskawy dla zwierząt morskich. Około 200 milionów lat temu rozpoczęło się tak zwane wymieranie późnotriasowe. Spustoszenie dotknęło szczególnie terenów morskich, szacuje się, że wyginęło wtedy około 80% wszystkich gatunków morskich.
Zniknęło wiele mięczaków, ramienionogów, amonity, czy fauna rafowa. Jako przyczynę wymierania wskazuje się załamanie klimatyczne z tamtego okresu. W związku z aktywnością wulkanów wystąpił efekt cieplarniany.
Na przestrzeni 50 mln lat było to kolejne masowe wymieranie, zaraz po permskim (przełom permu i triasu). Wtedy wymarło blisko 90% gatunków morskich, 60% gadów i płazów i 30% rzędów owadów. Co ciekawe, jako główną przyczynę tamtego zdarzenia, również podaje się wulkanizm.
Szczegółowe dane
Trias
- Średnia temperatura: 17 °C (obecnie 13 °C)
- Ilość tlenu: 16% (obecnie 20.9%)
- Ilość dwutlenku węgla: 0.175% (obecnie 0.04%)
Tabela stratygraficzna ery mezozoicznej
| Era | Okres | Epoka | Wiek | [mln lat temu] |
| Mezozoik | Kreda | Późna Kreda | Mastrycht | 66,043 – 72,100 |
| Kampan | 72,100 – 83,600 | |||
| Santon | 83,600 – 86,300 | |||
| Koniak | 86,300 – 89,800 | |||
| Turon | 89,800 – 93,900 | |||
| Cenoman | 93,900 – 100,500 | |||
| Wczesna Kreda | Alb | 100,500 – 113,000 | ||
| Apt | 113,000 – 125,000 | |||
| Barrem | 125,000 – 129,400 | |||
| Hoteryw | 129,400 – 132,900 | |||
| Walanżyn | 132,900 – 139,800 | |||
| Berrias | 139,800 – 145,000 | |||
| Jura | Późna Jura | Tyton | 145,000 – 152,100 | |
| Kimeryd | 152,100 – 157,300 | |||
| Oksford | 157,300 – 163,500 | |||
| Środkowa Jura | Kelowej | 163,500 – 166,100 | ||
| Baton | 166,100 – 168,300 | |||
| Bajos | 168,300 – 170,300 | |||
| Aalen | 170,300 – 174,100 | |||
| Wczesna Jura | Toark | 174,100 – 182,700 | ||
| Pliensbach | 182,700 – 190,800 | |||
| Synemur | 190,800 – 199,300 | |||
| Hettang | 199,300 – 201,300 | |||
| Trias | Późny Trias | Retyk | 201,300 – 208,500 | |
| Noryk | 208,500 – 227,000 | |||
| Karnik | 227,000 – 237,000 | |||
| Środkowy Trias | Ladyn | 237,000 – 242,000 | ||
| Anizyk | 242,000 – 247,200 | |||
| Wczesny Trias | Olenek | 247,200 – 251,200 | ||
| Ind | 251,200 – 251,902 |
Polecamy
Fajny artykuł
Czekałem, czekałem, no i się doczekałem 😀
Wielkie dzięki za rozpoczęcie pisania artykułów o okresach prehistorycznych 🙂
Będą kolejne okresy – wkrótce Jura i Kreda.
Domyślam się że na triasie się nie skończy 🙂
Później moglibyście napisać o paleozoiku
Jak zwykle kolejna perełka,wielkie gratulacje 🙂 .
Określenie „gady ssakokształtne” raczej nie jest poprawne, gdyż z tego, co mi wiadomo synapsydy są osobną grupą owodniowców.
Synapsydy są często nazywane „gadami ssakokształtnymi”, stąd użyta przez nas nazwa w artykule.