InneMięczakiPolskaZwierzęta

Ślimaki, brzuchonogi (Gastropoda)

Ślimaki, brzuchonogi (Gastropoda)

Opanowały cały świat, są w wodzie i na lądzie, piękne i odrażające. Mimo ogromnej różnorodności ślimaki nie cieszą się wielką sympatią. Większość ludzi może, co najwyżej, się ich obawiać jednak ich umiejętność przetrwania w najróżniejszych warunkach stawia je wyżej od człowieka.

Klasyfikacja

  • Królestwo: zwierzęta
  • Typ: mięczaki
  • Gromada: ślimaki
Ślimaki, brzuchonogi (Gastropoda).

Występowanie

Łatwiej wymienić, gdzie NIE występują. Na pewno nie spotkamy ich w Arktyce, ani na Antarktydzie. Poza tymi regionami ślimaki są wszędzie. Najlepiej poznano odmiany lądowe, jednak bardzo duży procent gatunków preferuje środowisko wodne (słodkowodne i morskie). Jak widać, ślimaki nie opanowały tylko przestrzeni powietrznej.

W środowisku, w którym nie ma wystarczającej ilości węglanu wapnia muszla ślimaka może być bardzo twarda. Gatunki żyjące w otoczeniu kwaśnym posiadają natomiast cienką, praktycznie prześwitującą muszlę. Niektóre ślimaki (Xerocrassa seetzeni, Sphincterochila boissieri) są bardzo dobrze przystosowane do warunków pustynnych, jeszcze inne dobrze czuja się na skalistych wybrzeżach, w jaskiniach czy w rowach oceanicznych.

Ślimaki, brzuchonogi (Gastropoda).

Charakterystyka

Wygląd

We wczesnym rozwoju ślimaki przechodzą torsję (obrócenie worka trzewiowego względem nogi i głowy o 180o), przez co organizm staje się asymetryczny, przy czym większy wzrost zaobserwowano z lewej strony ciała. Prowadzi to do utraty organów po drugiej stronie. Skutkiem torsji jest również skierowanie odbytu do przodu ciała.

Ślimaki mają zazwyczaj dobrze rozwiniętą głowę oraz 2 lub 4 macki (czułki) spełniające rolę organu zmysłowego wyposażonego w oczy. Do przemieszczania służy im brzuch i noga zarazem, stąd alternatywna nazwa ślimaków – brzuchonogi.

Ślimaki, brzuchonogi (Gastropoda).

Muszla

Większość ślimaków posiada muszlę, która może być spiralna lub zwinięta. Forma spiralna z reguły ma otwór z prawej strony. Wiele gatunków posiada wieczko, pełniące funkcję zabezpieczającą wnętrze muszli. Można powiedzieć, że są to swoistego rodzaju drzwi. Jest ono z reguły wykonane z wapnia. U ślimaków lądowych muszla jest mniejsza lub nie ma jej w ogóle, co znacznie usprawnia poruszanie się.

Ślimaki rodzą się z tzw. muszlą embrionalną. Muszla w przypadku ślimaka stanowi jego szkielet zewnętrzny, który pełni głównie funkcję ochronną, nie podporową. U niektórych ślimaków muszla zanika z wiekiem, lub ulega znacznej redukcji.

Cechą charakterystyczną ślimaków morskich jest ich intensywne ubarwienie. Nie pełni ono jednak funkcji estetycznej. Ślimak w ten sposób daje do zrozumienia, że jest trujący lub może ukłuć. Dzięki specyficznej kolorystyce łatwiej mu się zakamuflować pośród jasnych gąbek i wodorostów. Niektóre ślimaki morskie posiadają po bokach ciała specjalne wyrostki zawierające część gruczołu trawiennego, zwanego uchyłkiem.

Ślimaki, brzuchonogi (Gastropoda).

Zmysły

Ślimaki posiadają węch, wzrok i narząd równowagi (statocystę). Nie posiadają słuchu. U ślimaków lądowych (muszlowych i nagich) narządy węchowe znajdujące się na końcach 4 czułek są najważniejszym organem zmysłowym. U ślimaków morskich tyłoskrzelnych występują specjalne organy chemosensoryczne w postaci „rogów”, odpowiedzialne za rozróżnianie substancji chemicznych (smak, zapach).

U ślimaków lądowych muszlowych i nagich oczy nie są bardzo potrzebne, ponieważ zwierzęta te prowadzą z reguły nocny tryb życia.

Ślimaki, brzuchonogi (Gastropoda).

Anatomia

W ciele ślimaka istnieje obwodowy oraz ośrodkowy układ nerwowy. Ośrodkowy układ nerwowy składa się ze zwoju i połączonych z nim komórek nerwowych.

Początek układu pokarmowego – tarka umieszczona w jamie gębowej – jest przystosowana do określonego rodzaju pożywienia. Najprostsze ślimaki – skałoczepy i słuchotki (Haliotidae) – są roślinożerne, a ich twarde tarki są dostosowane do rozcierania wodorostów na skałach. Sporo gatunków morskich jest kopaczami, zatem ich aparaty gębowe bardzo się wydłużają (kształt syfonu), aby zwierzę mogło zaczerpnąć lub ”testować” otoczenie.

Podobne artykuły

Czasem w muszli występuje specjalny kanał, który jest dostosowany do wydłużonej struktury powstałej na głowie ślimaka. Dzięki takiej budowie aparatu gębowego ślimak jest w stanie wykrywać ofiary z pewnej odległości.

Osobniki posiadające „syfon” zaliczają się do gatunków drapieżnych lub padlinożernych.

Ślimaki, brzuchonogi (Gastropoda).

Prawie wszystkie ślimaki morskie oddychają przez skrzela, ale wiele gatunków słodkowodnych i większość lądowych posiada płuca. Grupa ślimaków nagoskrzelnych posiada skrzela wyglądające jak barwne firany. Uważa się, że niektóre ślimaki z tego rodzaju oddycha bezpośrednio przez skórę.

Ślimaki posiadają otwarty układ krwionośny. Oznacza to, że krew wylewa się do jam ciała, dostarczając w ten sposób składniki odżywcze i tlen. Krew wylewająca się w taki sposób nosi nazwę hemolimfy.

Układ wydalniczy składa się z cewkowatego nefrydium, produkującego amoniak i kwas moczowy, czyli zbędne produkty przemiany materii, które ma za zadanie wydalić na zewnątrz organizmu.

Ślimaki, brzuchonogi (Gastropoda).

Dieta

W gromadzie ślimaków występują roślinożercy, pasożytniczy, drapieżcy i glonożercy. Wiele gatunków roślinożernych lubi jeść także mięso z innych ślimaków lub żywiąc się padliną. Ślimaki nagie (bezmuszlowe) najczęściej żywią się grzybami jadalnymi i trującymi.

Najliczniejszymi przedstawicielami drapieżców są ślimaki morskie. Niektóre gatunki po prostu polują na żywe organizmy (jamochłony i inne ślimaki). Jadowite ślimaki przytrzymują ofiarę nogą lub tarką, a następnie paraliżują ją wstrzykiwanym jadem.

Ślimaki jako drapieżniki polujące na pisklęta

Ślimaki należące do gatunku ślinik luzytański (ślimak nagi bez muszli), mogą polować na pisklęta ptaków, które nisko budują gniazda. Do takich wniosków doszły badaczki z Uniwersytetu Wrocławskiego oraz Uniwersytetu Zielonogórskiego.

Ślimaki, brzuchonogi (Gastropoda).

Zaloty i rozród

Zaloty u ślimaków lądowych z rodziny ślimakowatych (Helicidae) są nieodłączną częścią zachowań godowych. U innych lądowych przedstawicieli tych mięczaków występuje bardzo intrygujący element systemu rozmnażania – strzałka miłosna.

Pełny rytuał godowy występuje np. u ślimaków winniczków (Helix pomatia) – wyglądający jak taniec, ma na celu jak najbliższe wzajemne ustawienie otworów płciowych. W tym czasie ślimaki krążą wokół siebie nawet do 6 godzin, muskając się mackami w otwory gębowe, w pobliżu których ulokowane są narządy rozrodcze. Kiedy ciśnienie wokół narządu produkującego strzałkę wzrośnie maksymalnie, a drugi ślimak dotknie tej okolicy, strzałka zostaje wypuszczona. Kiedy oba ślimaki uwolnią strzałki, dochodzi do spółkowania (wymiany nasienia). Zapłodnienie może być wewnętrzne lub zewnętrzne. Tę drugą techniką uskuteczniają ślimaki morskie.

Wiele ślimaków morskich, poza tyłoskrzelnymi, wykazuje rozdzielność płciową, większość ślimaków lądowych jest hermafrodytami (obojnakami).

Ślimaki, brzuchonogi (Gastropoda).

Cykl życia

1. Składanie jaj.
2. Rozwój zarodkowy.
3. Stadium larwy.
4. Estywacja (sen letni) i/lub hibernacja.
5. Wzrost.
6. Zaloty, kopulacja i zapłodnienie (wewnętrzne lub zewnętrzne).

Ślimaki, brzuchonogi (Gastropoda).

Szczegółowe dane/wymiary

Ślimaki, brzuchonogi (Gastropoda)

  • Długość muszli: od 1 mm do 99* cm
  • Długość nogi razem z głową: do 99* cm
  • Waga: do 3 kg / do 14* kg
  • Długość życia: od 2 do 5 lat

Największy ślimak to Black sea hare (Aplysia vaccaria) – do 99 cm długości i 14 kg wagi.

Ślimaki, brzuchonogi (Gastropoda).

Ślimaki – ciekawostki

  • Do gromady ślimaków zalicza się ok. 105 000 gatunków (niektóre źródła podają, że istnieje 65 000 – 80 000 gatunków). Można spotkać się także ze źródłami, mówiącymi, iż wszystkich gatunków ślimaków opisanych i niepisanych jest około 240 000.
  • W Polsce żyje 6 gatunków morskich, 50 słodkowodnych i 200 gatunków lądowych ślimaków.
  • Ponad 2/3 wszystkich gatunków ślimaków żyje w środowisku morskim.
  • Niektóre gatunki, mimo posiadania oczu, potrafią rozróżnić jedynie ciemność od jasności. Bardziej rozwinięte ślimacze oczy mogą być nawet wyposażone w soczewki.
  • Nieruchome gatunki (rodzaj Vermetus) wydzielają lekkie, delikatne nici śluzu z gruczołu nożnego. Tworzą wtedy unoszącą się w wodzie „sieć” mającą za zadanie „wyłapywanie” planktonu. Sieć razem z pokarmem zostaje co pewien czas wciągana do otworu gębowego.
  • Podczas pierwszej w życiu kopulacji ślimak nie wystrzeliwuje strzałki miłosnej, bo jej nie posiada – kopulacja jest niezbędna do wytworzenia pierwszej takiej strzałki.
  • Ślimaki są wielu kuchniach europejskich i azjatyckich prawdziwym przysmakiem. Już w starożytnym Rzymie bardzo ceniono smak ślimaka winniczka. Ponadto uważano, że ma on właściwości lecznicze i pełni rolę afrodyzjaku.
  • Polska należy do eksporterów winniczków.
Ślimaki, brzuchonogi (Gastropoda).

Polecamy


Baza Dinozaurów

26 komentarzy

  1. ślimaki są słodkie. Wielu ludzi uważa je za gluty, a one tak ślicznie wyglądają!
    Idzie wiosna, więc niedługo będę miał w domu ślimaka, potem go wypuszczę na wolność.

  2. wiktor ma racje. PS. czy slimaki mają skorupę od urodzenia? i czy je zmieniają, jak kraby? i czy mogą z nich wyjść?

    1. Tak, ślimaki rodzą się z tzw. muszlą embrionalną. Muszla w przypadku ślimaka stanowi jego szkielet zewnętrzny, który pełni głównie funkcję ochronną, nie podporową. U niektórych ślimaków muszla zanika z wiekiem, lub ulega znacznej redukcji.

  3. Co widzi ślimak lądowy? Tzn. czy rozróżnia kolory? Widzi z bliska czy z daleka?… Rozpoznaje np. smakowitą roślinę z jakiejś odległości…? Nurtują mnie te pytania, bo posiadam działkę i pełno tego wokoło już łazi…;(( i owoc trudu mojej pracy chce znowu pożreć…………

    1. Oczy ślimaka mają niewielką zdolność widzenia. Reagują na natężenie światła i rozróżniają kontury jedynie z małej odległości.

      Głównymi narządami zmysłów ślimaków są statocysty (narząd równowagi); umieszczone w nodze osfradia, stanowiące narządy zmysłu chemicznego, głównie węchu oraz komórki czuciowe rozmieszczone na całej powierzchni ciała. Trudno nam powiedzieć, z jakiej odległości mogą wyczuć swymi receptorami „smakowitą” roślinę. Z pewnością jednak nie posługują się w tym zakresie zmyłem wzroku – on „działa” bowiem z bliska.

    2. ślimaki z muszlami nie są zagrożeniem dla naszych ogrodów, zjadają głównie części roślin już zgniłych. To ślimaki nagie potrafią w ciągu nocy zeżreć efekty pracy działkowicza. Winniczki zjadają jaja ślimaków nagich są więc naszym sprzymierzeńcem i dobrze je mieć w ogrodzie.
      Ślimaki nagie niestety trzeba cały sezon systematycznie zbierać. No i zaprosić do ogrodu winniczki, ropuchę lub jeża.

    1. Ślimaki rodzą się z tzw. muszlą embrionalną. Muszla w przypadku ślimaka stanowi jego szkielet zewnętrzny, który pełni głównie funkcję ochronną, nie podporową. U niektórych ślimaków muszla zanika z wiekiem, lub ulega znacznej redukcji. Ślimak posiadający muszlę, nie może jednak z niej wyjść i do niej wchodzić. Muszla to bowiem część jego ciała.

  4. miesiąc temu pani w szkole kazała pszynieść ślimaki na hodowle mieliśmy je pszez 3 dni dwa winniczki i jednego żułtego ale żółty zdeh w 1 dzień był sparaliżowany zostały nam dwa – charliego i dieate żółty ślimak paralityk miałna imię bumblebee z powodu kolorów bumblebee oznacza tszmiel

  5. miesiąc temu w szkole mieliśmy hodowlę ślimaków 2 winniczki i 1 żółty żółty zdeh
    żółty miał na imię bumblebee biały winniczek miał na imię charli a brązowy winniczek miał na imię dieata

  6. Witam, Czy możecie powiedzieć mi z jakich książek pisany był artykuł?? Muszę przygotować prezentację, a niestety nie mogę skopiowac Waszego tekstu 🙂 i muszę skorzystać z pozycji naukowych. Niestety za bardzo nic znaleźć nie mogę. Pomocy:). Chodzi mi przede wszytskim o rozmnażanie, zdobywanie pożywienia, cykle rozwojowe:)

    1. Magdo, głównie posługujemy się pozycjami anglojęzycznymi. W przypadku ślimaków to była między innymi Britannica, McArthur i Harasewych „Molecular systematics of the major lineages of the Gastropoda” czy „Modern insights on gastropod development: Reevaluation of the evolution of a novel body plan”. Nie na wiele to się pewnie dla Ciebie przyda do opracowania 🙁 Możesz część prezentacji oprzeć na naszym artykule, a dalszych źródeł poszukać. trzymamy kciuki za szóstkę :)!

  7. Hej, hoduję ślimaki od lipca, mam ich (tylko) osiem. Wszystkie są słodziuchne. Mieszkają w zakupionym (przez moich kochanych rodziców) faunarium. Teraz podam ich imiona (od najmniejszego do największego):
    -King,
    -Saba,
    -(bracia) Vini i Vincz,
    -(te dwa były u mnie pierwsze i mieszkały jeszcze w słoiku) Skorupka i Pumeksik
    -(uratowana przed zdeptaniem) Mariola
    -Gacuś(największy).
    Moje obserwacje to: (gdy mieszkały jeszcze w słoiku)
    -zasypiały o 18.00,
    -próbowały uciekać.
    Do taj pory zahibernował mi tylko jeden (gdy były te upały)
    Pozdrawiam, Dominika.

  8. Hej. Wiem, ze ten watek jest juz dosyc stary, ale potrzebuje pomocy. Musze zrobic doswiadczenie na olimpiade z biologi z udzialem slimakow. Niestety te ktore znalazlam sa zahibernowane. Jak moge je obudzic? Bardzo prosze o pomoc.

        1. Jeśli te doświadczenia mają polegać na krojeniu ślimaków na kawałki to lepiej sobie to daruj i odnieś je na miejsce.
          Jeśli nie…
          Hibernujący ślimak muszlowy wytwarza „zatyczkę” ze stwardniałego śluzu.Takich ścianek może być nawet kilka,jedna za drugą.Przy niskiej temeraturze funcje życiowe prawie ustają ciężko stwierdzić czy zwierzę jeszcze żyje.Wcześniej pozbywa się ono nadmiaru wilgoci z organizmu co zmiejsza ryzyko uszkodzeń przez kryształki lodu w razie przemarznięcia.
          Jeśli wysuszonego i wyposzczonego ślimaka umieścić w ciepłym,wilgotnym środowisku jest szansa że się obudzi.Należy spryskać go czystą wodą ze szczególnym uwzględnieniem wspomnianego wieczka.Można go całego zanurzyć w spodku z wodą ale tylko na sekundę-nie dłużej!
          Potem umieścić w słoiku razem z liśćmi sałaty,marchewką itp-obudzony ślimak musi koniecznie dużo jeść.Wnętrze słoika spryskać wodą z atomizera trochę może skondensować się na dnie.Szanse na sukces/witalizację/ to jakieś 50-70%.

  9. W treści niniejszego artykułu jest nieścisłość, cytuję ” średnica muszli ; od 1 mm do 91 cm”. Śpieszę wyjaśnić, autor artykułu nie podał, iż opisywanej tu wielkości muszlę znaleziono u przedstawiciela „Syrinx aruanus”. Informacja dotycząca maksymalnego rozmiaru muszli nie do końca jest prawdziwa, gdyż jej kształt nie jest okrągły (co uzasadniałoby użycie słowa średnica) a raczej wrzecionowaty, stożkowy. Poza tym na obecną chwilę za największy okaz znalezionej muszli należy uważać muszlę gatunku „Aplysia vaccaria” mierzącą 99 cm i o wadze ok. 14 kilogramów.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Back to top button