Karnotaur (Carnotaurus)

Karnotaur (Carnotaurus)

„Dawca” DNA dla Indominus rex

Przed nami jedna z „gwiazd” nowo powstałego filmu „Jurrasic world”. Twórcy filmu wiedzieli co robią, bowiem karnotaur to jeden z najciekawszych teropodów znanych nauce. Nie chodzi jednak wyłącznie o charakterystyczne, grzebieniowate rogi, które zostały wykorzystane w filmie o Indominus rex. „Wężowa” budowa czaszki, specyficzny sposób zabijania, a także (prawdopodobnie) świetne umiejętności biegacza sprawiają, że o tych dinozaurach mówi się coraz więcej, pomimo tego, że nie były tak wielkie jak T. rex, czy spinozaur.

Klasyfikacja

• Gromada: zauropsydy
• Nadrząd: dinozaury
• Rząd: dinozaury gadziomiedniczne
• Podrząd: teropody
• Rodzina: abelizaury
• Rodzaj: Carnotaurus
• Gatunek: Carnotaurus sastrei

Występowanie i datowanie

Szczątki karnotaura znaleziono w górnej części formacji geologicznej Cerro Barcino w Ameryce Południowej. Na jej podstawie ustalono, że szkielet zwierzęcia liczy sobie ok. 100 mln lat. Po dłuższych analizach okazało się, że kości jaszczura związane są bardziej ze znacznie młodszą formacją La Colonia w Argentynie, która datowana jest na 72-69 mln lat temu (późna kreda).

Odkrycie

Do tej pory odnaleziono tylko jeden szkielet karnotaura. W 1984 roku dokonała tego grupa paleontologów prowadzona przez argentyńskiego paleontologa José Fernando Bonaparte. Wyprawa ta była elementem rozpoczętej w 1976 r. większej ekspedycji nazwanej Jurassic and Cretaceous Terrestrial Vertebrates of South America. Wyprawę sponsorowało towarzystwo geograficzne National Geographic Society.

Szkielet dinozaura był w bardzo dobrym stanie, niektóre kości były nadal ze sobą połączone, inne zaś bardzo uszkodzone na skutek wietrzenia. Czaszka była zmiażdżona, kość przedszczękowa wypchnięta do góry na kość nosową.

Wiadomo, że szkielet należy do osobnika dorosłego, ale przyczyna jego śmierci na razie nie została poznana. Ułożenie ciała świadczy o tym, że podobnie do wielu innych teropodów, w momencie śmierci zwierzę miało nienaturalnie wygiętą szyję (pozycja taka ma swą angielską nazwę – Death pose).

To, co najbardziej wyróżniało wykopalisko, to zachowane resztki skóry. Kolejna wyprawa w to samo miejsce miała na celu znalezienie dodatkowych płatów. Naukowcy dopięli swego – udało im się zdobyć dodatkowe elementy gadziej skóry.

Charakterystyka

Wygląd

Karnotaur był teropodem dużym, ale niezbyt ciężkim. Szacuje się bowiem, że ważył 1,3-1,5 tony (niektóre analizy sugerują, że mógł ważyć ok. 2 ton). Osiągał 8-9 m długości, co czyni z niego jednego z największych abelizaurów. Podobne rozmiary mogły mieć tylko ekryksinatozaur (Ekrixinatosaurus), który żył nieco wcześniej (100-97 mln lat temu) i abelizaur (Abelisaurus) – żył 83–80 mln lat temu.

Karnotaur budową ciała przypominał inne duże teropody: miał masywną czaszkę, silne kończyny tylne, niewielkie kończyny przednie, umięśniony ogon. Miał jednak kilka cech, które wyraźnie odróżniały go od pozostałych krewnych. Przednie kończyny były proporcjonalnie mniejsze, niż u innych teropodów. Cztery palce zrosły się, tworząc wyraźne dwa palce, dlatego zwierzę nie mogło nimi poruszać niezależnie od siebie. Ponadto palce te nie były uzbrojone w pazury. Niewykluczone, że gdyby ewolucja karnotaura trwała jeszcze kilka „wieków”, kończyny przednie zanikłyby całkowicie.

Skóra

Na odkrytym szkielecie karnotaura znajdowały się pozostałości po skórze. Jej resztki dostrzeżono na żuchwie, przedniej części szyi, obręczy barkowej i klatce piersiowej. Największy płat skóry znajdował się natomiast na ogonie.

Dinozaura pokrywały skórne wielokąty mierzące ok. 5 mm średnicy. Mozaika łusek oddzielona była równoległymi rowkami. Na każdej części ciała ułożenie łusek było podobne, wyjątkiem okazała się głowa. W jej obrębie skóra wyróżniała się nieregularnym wzorem. Nie ma za to dowodów na to, że karnotaur posiadał pióra.

Wzdłuż szyi, grzbietu i ogona przebiegają nieregularne rzędy guzków. Każdy taki guzek mierzy 4-5 cm średnicy, a odstępy między nimi wynoszą 8-10 cm. Struktury te przypominają wypustki pokrywające ciała hadrozaurów. Według Stephena Czerkasa twory te mogły chronić jaszczury w czasie walk z innymi karnotaurami i teropodami podobnych rozmiarów. Czerkas wysnuł swoją teorię na podstawie obserwacji legwanów, u których podobne struktury zapewniają ograniczoną ochronę ciała w czasie walk.

Budowa czaszki i siła ugryzienia

Karnotaur miał krótką, ale głęboką czaszkę. Świadczy to o jego bliskim pokrewieństwie z innymi abelizaurami. Mimo głębokości (in. wysokości), czaszka była jednak bardzo wąska, a żuchwa mała (co dlatego zapewne wiele osób było zdziwionych wyglądem czaszki Indominusa rexa :), która była mniej masywna niż czaszka T. rexa). Oznacza to, że karnotaur nie posiadał dodatkowych zaczepów mięśni szczęk, co z kolei sugeruje, że siła ugryzienia tego zwierzęcia nie była zbyt duża, zwłaszcza w porównaniu z dużymi tyranozaurami.

Niewielka siła ukąszenia przypisywana jest zwierzętom nie będącymi aktywnymi myśliwymi. Badania czaszki ujawniły jednak, że karnotaur był w stanie kąsać z góry, wbijając zęby w czaszkę ofiary. Oznaczałoby to, że głowa jaszczura działa jak spadająca siekiera. Sama siła uderzenia mogła zdziałać zatem więcej, niż ugryzienie. Hipotezę tę potwierdza także stosunkowo długa szyja karnotaura, która umożliwiłaby tego rodzaju ataki. Ponadto wydaje się, że teropod był w stanie szybko otwierać paszczę. Pomagałoby to niewątpliwie w wyprowadzaniu kilku szybkich uderzeń mających na celu zabicie ofiary.

Czaszka kinetyczna

Słaby zgryz nie świadczy więc o kiepskich możliwościach. Cała czaszka zwierzęcia była bowiem wyspecjalizowanym narzędziem, które nazywa się dzisiaj czaszką kinetyczną. Oznacza to, że poszczególne kości nie są ze sobą zespolone, ale połączone nieco luźniej za pomocą więzadeł. Podobną budowę czaszki posiadają dzisiejsze węże.

Zęby były długie i wąskie, co z kolei wyróżniało go na tle innych abelizaurów. Z każdego boku szczęki górnej rosło 12 zębów, natomiast w dolnej widocznych było po 15 z każdej strony.

Wiele zatem wskazuje na to, że karnotaur był jednak aktywnym myśliwym. Sugeruje to też rozmieszczenie oczodołów. Ulokowane są pod kątem i lekko do przodu, umożliwiając tym samym widzenie stereoskopowe. Pomaga ono dostrzec głębię obrazu, szacować odległość od zdobyczy, itp. (podobnie jak u tyranozaura) Długie kończyny tylne podpowiadają nam natomiast, że zwierzę to mogło szybko poruszać się w pogoni za ofiarą, w przeciwieństwie do ciężkiego tyranozaura.

Rogi

Ulokowane powyżej oczu grzebieniowate rogi to cecha charakterystyczna karnotaura. Ich wygląd przypominał jednak rogi innych teropodów – ceratozaura i dilofozaura.

Wielu paleontologów sugeruje, że te twory nie służyły jedynie jako ozdoba. Jedna z proponowanych teorii głosi, że samce wykorzystywały je do walk wewnątrzgatunkowych. Stosunkowo delikatna czaszka to jednak argument zaprzeczający tej hipotezie. Niewykluczone, że karnotaury używały czasem swych rogów do starć – tłumaczyłoby to z kolei wyraźnie zredukowane kończyny przednie. Możliwe również, że grzebień ten był wykorzystywany do uśmiercania rannej zdobyczy w sytuacji gdy ukąszenie nie przyniosło pożądanego skutku.

Dieta

Kilka cech czaszki karnotaura, takie jak stosunkowo małe zęby, krótki pysk i silna potylica świadczyć mogą o tym, że polował na bardzo duże zwierzęta, głównie zauropody. Sposób kąsania wskazywałby na to, że karnotaur nie byłby w stanie zabić potężnego czworonożnego dinozaura jednym ugryzieniem, ale potrafiłby zamęczyć swą ofiarę licznymi ukąszeniami, doprowadzając ją do wykrwawienia.

Jak poruszał się karnotaur?

Najważniejszą po nogach częścią ciała, umożliwiającą równowagę i odpowiednie poruszanie się, był ogon. Zbudowany on był z wyspecjalizowanych mięśni ogonowych zwanych caudofemoralis. Co ciekawe, kręgi ogonowe nie były ustawione w kształt litery „T” (nie są zatem ułożone poziomo), ale raczej w kształt litery „V”, czyli pod kątem w stosunku do pionowej osi kręgosłupa. Świadczy to prawdopodobnie o tym, że kręgi tworzyły miejsce dla wspomnianego mięśnia.

Masa mięśniowa karnotaura jest większa, niż u jakiegokolwiek innego teropoda. Może to oznaczać, że był on jednym z najszybciej biegających dużych teropodów.

Szczegółowe dane

Karnotaur (Carnotaurus)

• Długość ciała: 8-9 m
• Wysokość do stawu biodrowego: 2 m
• Wysokość w kłębie: 3 m
• Waga: 1,3-1,5 t (maksymalnie. ok. 2 t)
• Datowanie: 72-69 mln lat temu (późna kreda)
• Występowanie: Ameryka Południowa, Argentyna
  

Karnotaur – ciekawostki

• Nazwa rodzajowa pochodzi z języka łacińskiego. Łączy w sobie dwa słowa: carno [carnis] – „ciało”, „mięso” i taurus „byk”. Nazwę tę można zatem tłumaczyć jak „jedzący mięso byk”. Określenie „byk” ma związek z rogami, jakie posiadał ten jaszczur. Drugi człon nazwy gatunkowej – sastrei – nadany został na cześć Angela Sastre, właściciela rancza, na którym szkielet został odnaleziony.
• Karnotaur był pierwszym teropodem, którego szczątki zawierały płaty skórne.
• Karnotaur był ostatnim znanym południowoamerykańskim abelizaurem.
• Dzięki odkrytemu, niemal kompletnemu szkieletowi karnotaura, jest on jednym z najlepiej poznanych teropodów z półkuli południowej.
• Mimo że czaszki kinetyczne występowały u wielu innych dinozaurów, u karnotaura ruchomych części w czaszce było znacznie więcej, niż u pozostałych krewnych. Według wielu naukowców jest to najbardziej znana czaszka kinetyczna dinozaura.
• Przystosowanie do biegania było znacznie lepsze u karnotaura, niż u człowieka, ale nie tak dobre jak u strusi.

Polecamy

• Dinozaury
• Dinozaury drapieżne