Baribal (Ursus americanus) – niedźwiedź czarny, niedźwiedź amerykański

W obrębie gatunku występuje 16 podgatunków, które zamieszkują wyłącznie Amerykę Północną i wyspy do niej należące. Mniejszy od grizzly, przez co czasem pada jego ofiarą. Najbliższy kuzyn niedźwiedzia himalajskiego i jeden z najbardziej rozpoznawalnych przedstawicieli rodzaju Ursus.

Klasyfikacja

• Gromada: ssaki
• Rząd: drapieżne
• Rodzina: niedźwiedziowate
• Rodzaj: Ursus
• Gatunek: baribal/niedźwiedź czarny/niedźwiedź amerykański

Podgatunki

Występuje aż 16 podgatunków baribala, które różnią się od siebie między innymi wielkością, czy i terenem występowania.

Występowanie

Gatunek północnoamerykański – najbardziej rozpowszechniony przedstawiciel niedźwiedziowatych na kontynencie. Zazwyczaj przebywa na terenach zalesionych, ale podczas poszukiwania pożywienia może wychodzić poza ich obręb. Czasami, zwabiony łatwością zdobywania pokarmu, pojawia się blisko obszarów zamieszkałych przez ludzi.

Preferuje trudno dostępne tereny, gęsto zalesione, górzyste, w których nie brakuje pożywienia (zwłaszcza młodych drzew iglastych). Występuje najliczniej z dala od człowieka, ale potrafi się dostosować do warunków podmiejskich bogatych w roślinność. Żyje z reguły na wysokości od 400 do 3000 m n.p.m.

Charakterystyka

Wygląd

Samice mają bardziej smukłe i spiczaste pyski niż samce. Pazury są czarne lub szaro-brązowe, krótkie, zaokrąglone, najszersze u podstawy, zwężające się ku końcowi. Mają podobną długość na przednich i tylnych nogach, ale na przednich łapach są wyraźniej zakrzywione. Podeszwa stóp mocno pomarszczona, naga, w kolorze brązu lub czerni. Uszy niewielkie, zaokrąglone, ulokowane po bokach głowy. Niedźwiedź porusza się rytmicznym krokiem, ale potrafi rozpędzić się do 40 – 50 km/h.

Futro miękkie, z gęstym podszerstkiem i długimi, grubymi włosami okrywowymi. Sierść nie jest tak kudłata i gruba jak u grizzly (Ursus arctos horribilis), ale spełnia swoje zadanie należycie. Baribal to bliski kuzyn niedźwiedzia himalajskiego (księżycowego) (Ursus thibetanus), oba mają podobny kolor futra, ale niedźwiedź księżycowy posiada białą łatę na klatce piersiowej i mocniej zaokrąglone uszy.

Mimo nazwy alternatywnej (niedźwiedź czarny) baribal wykazuje dużą różnorodność kolorystyczną. Można spotkać osobniki białe, cynamonowe, jasnobrązowe, czekoladowe oraz „mieszanki”. Niedźwiedzie czarne z niebieskawym poblaskiem występują wzdłuż wybrzeża Alaski i Kolumbii Brytyjskiej. Białe lub kremowe osobniki przebywają na przybrzeżnych wyspach.

Najciemniejsze baribale zostały zauważone na najbardziej wilgotnych terenach (Nowa Anglia, Tennessee, Michigan, Waszyngton zachodni). Baribale w kolorze jasnobrązowym mogą być mylone z grizzly, ale nie posiadają one garbu występującego u niedźwiedzi szarych. Profil baribala jest bardziej wklęsły, ponadto ma o wiele mniejsze gabaryty niż grizzly.

Tryb życia i dieta

Największą aktywność wykazuje o zmierzchu choć czas żerowania nie jest ściśle przestrzegany. Większość diety stanowią rośliny. Po wyjściu ze snu zimowego preferuje pokarm mięsny, zwłaszcza padlinę i młode ssaki kopytne.

Na wiosnę poszukuje świeżych pędów roślin (trawy, rośliny wodne). Poza tym chętnie zajada się wiosennymi pąkami kwiatów i krzewów, które pomagają wzmocnić mięśnie i szkielet po długiej hibernacji. Latem dieta w głównej mierze składa się z owoców, w szczególności z jagód. Jesienią, w okresie przed zapadnięciem w sen, większość czasu spędza na jedzeniu.

Najważniejszą pozycją w menu staje się kora drzew, żołędzie, orzechy laskowe, szyszki z drzewa z gatunku Pinus albicaulis. Osobniki przebywające blisko ludzi korzystają z okazji, aby zjeść coś ze śmietnika, a także pokarm dla ptaków, rośliny uprawne i miód.

Chętnie pożywi się owadami (pszczoły, osy, mrówki i ich larwy). Często wyskrobuje plastry miodu z naturalnych uli nie bojąc się użądlenia. Baribale z wybrzeża Pacyfiku polują w nocy na łososie, ponieważ w dzień ich czarne futro może zostać zauważone przez ryby. Nie pogardzi również rybami z rodziny czukuczanowatych, pstrągiem, ani sumem.

Mimo, iż nie słynie z aktywnego polowania na większe zwierzęta zdarza się, że jego ofiarą padają cielęta łosia (w Idaho i na Alasce), dorosłe jelenie wirginijskie czy mulaki. Poluje przez zaskoczenie. Najłatwiej przychodzi mu zabicie osobników chorych i młodych, które zauważył w stadzie. Woli jeść w samotności. Jeśli nie zdoła skonsumować wszystkiego za jednym razem, chowa padlinę pośród zarośli, ale jest to raczej rzadkie zjawisko wśród baribali.

Usposobienie, naturalni wrogowie

Wyróżnia się 20 różnych dźwięków baribala, m.in. warczy, ryczy i prycha, gdy jest rozgniewanym, natomiast piszczy i mruczy, kiedy jest zadowolony.

Jest mocno terytorialny i niezbyt towarzyski, ale w przypadku, gdy na określonym obszarze występuje duża ilość pożywienia baribale żyją w mało powiązanych strukturach opartych na hierarchii. Dominujące samce zajmują obszary najbogatsze z pokarm. Terytorium zaznacza przez pocieranie i gryzienie kory. Wielkość rewiru jest uzależniona od regionu.

Baribal bardzo dobrze pływa; robi to nie tylko dla zdobycia pożywienia, ale również dla przyjemności. Prowadzi raczej nadrzewny tryb życia, podobnie do niedźwiedzia księżycowego. Umiejętności wspinaczkowe maleją z wiekiem i wzrostem masy ciała. Wykazuje aktywność o każdej porze dnia, ale przeważnie funkcjonuje po zmroku.

Poza rzadkimi konfrontacjami z grizzly i wilkiem baribal nie musi martwić się zagrożeniami płynącymi z agresywnych zachowań czy drapieżnego usposobienia innych zwierząt. W gorszej sytuacji są młode niedźwiedzie, które stają się łatwym łupem dla pumy, rysia rudego, wilka, kojota, niedźwiedzia brunatnego czy dorosłego baribala.

Hibernacja

W przeszłości sądzono, że baribal nie zapada w głęboki sen zimowy jednak po długich obserwacjach i badaniach teoria została obalona. Niedźwiedź amerykański potrafi spać przez miesiąc bez dostarczania organizmowi jedzenia, ani picia, nie oddając moczu ani kału. Świadczy to o wyraźnie spowolnionym metabolizmie, dzięki któremu drapieżnik ten potrafi wpaść w zimowy letarg bez uszczerbku na zdrowiu. Potrafi znacznie spowolnić przemianę materii w okresach ubogich w pokarm i w czasie niskich temperatur. Współcześnie jest uważany za jednego z najlepiej przystosowanych do hibernacji niedźwiedzi.

Gawry tworzy (lub znajduje) w październiku i listopadzie. Funkcję tę pełnią najczęściej puste pnie drzew, jaskinie, płytkie zagłębienia w ziemi. Przed tym okresem baribal nabiera dodatkowych 14-15 kg tkanki tłuszczowej. Sen zimowy trwa 3 – 5 miesięcy, w czasie którego tętno spada z 40 – 50 uderzeń na minutę do 8 uderzeń. Po przebudzeniu niedźwiedź wychodzi z nory i wędruje po terytorium przez ok. 2 tygodnie, aby metabolizm przyspieszył i dostosował się do aktywnego funkcjonowania.

Rozmnażanie.

Samica rodzi po raz pierwszy między 3 a 5 rokiem życia. Okres rozrodczy trwa z reguły od czerwca do lipca, choć osobniki z północy kojarzą się w pary aż do sierpnia. Obi płcie są poligamistami. Samce kopulują z kilkoma samicami, najbardziej zdecydowanie w stosunku do partnerek zachowują się dominujące samce, które napotykają na swej drodze rywala. Po kopulacji para przebywa ze sobą bardzo krótko. Zapłodniona komórka jajowa nie zagnieżdża się w macicy od razu po zapłodnieniu, odbywa się to przed hibernacją – w listopadzie.

Ciąża trwa 235 dni, zatem młode przychodzą na świat pod koniec stycznia lub na początku lutego. W jednym miocie rodzą się z reguły 2 młode, ale zdarza się 6-osobowa gromadka niedźwiadków. Po urodzeniu ważą 280 – 450 g i mierzą ok. 20 cm długości, są pokryte szarym puchem. Oczy otwierają po 28 – 40 dniach, pierwsze kroki stawiają po ok. 5 tygodniach. Spożywają mleko przez ok. 30 tygodni.

Po pół roku ważą od 18 do 27 kg, a ostateczne rozmiary osiągają po ok. 5 latach. Uniezależniają się od matki po 16 – 18 miesiącach, dojrzałe płciowo stają się w ok. 3 roku życia.

Szczegółowe dane / wymiary

Baribal / Niedźwiedź czarny / Niedźwiedź amerykański (Ursus americanus).

• Długość: 120 – 200 cm (rekordowy baribal mierzył 2,41 m długości)
• Wysokość w kłębie: 70 – 105 cm
• Długość ogona: 7,7 – 17,7 cm
• Masa:
  • samice: 41 – 170 kg
  • samce: 57-250 kg; maksymalnie ponad 363 kg; rekordowy osobnik ważył pół tony
  • samice są o ok. 33% lżejsze od samców).
• W zależności od podgatunku i terenów występowania przeciętna waga jest mocno zróżnicowana (samiec/samica):
  • w Kalifornii – 86/58 kg
  • na Alasce 87,3/63,4 kg
  • na Wyspie Kuiu 115/? kg
  • w Parku Narodowym Great Smoky Mountains 112/47 kg
  • w Parku Yellowstone 119/67 kg
  • w Stanie Nowy Jork 135/74 kg
• Długość życia:
  • 18 – 23 lata (maksymalnie 31 lat) na wolności
  • do 44 lat w niewoli

Baribal – ciekawostki

• Całkowita populacja w Kanadzie liczy od 396 000 do 476 000 sztuk. Jest to najliczniej występujący niedźwiedź na świecie.
• Baribal jest bardzo zręcznym stworzeniem – potrafi otworzyć zakręcony słoik, jak również otwierać i zamykać drzwi.
• Ma dobry wzrok, potrafi rozróżniać kolory szybciej niż szympansy, ale tak samo szybko jak psy domowe. Szybko uczy się odróżniania kształtów takich, jak koła, kwadraty i trójkąty.
• Baribal potrafi upolować dorosłego łosia.
• W regionie Labradoru baribale są przeważnie mięsożerne. Żywią się zwykle karibu i padliną małych ssaków. Powodem mięsożerności jest prawdopodobnie niedostatek jadalnej roślinności.
• Kilka razy odnotowano przypadki „złodziejskich” zachowań baribali względem upolowanych przez człowieka jeleni.

Polecamy:

• Niedźwiedzie
• Niedźwiedź brunatny
• Niedźwiedź polarny
• Renifery
• Panda wielka
• Koala