Termity (Isoptera) – smakosze drewna

Termity (Isoptera) – smakosze drewna

Termity wszystkim kojarzą się z owadami, które potrafią obrócić w pył nawet najtrwalszą, drewnianą konstrukcję. Mimo takiej mocy, są niezwykle delikatne, a główne zagrożenie, przed którym muszą się bronić stanowią… mrówki.

Klasyfikacja

• Typ: stawonogi (Arthropoda)
• Gromada: owady (Insecta)
• Rząd: termity (Isoptera)

Gatunki

Obecnie wyodrębnionych jest około 2760 gatunków termitów, które dzieli się na 2 rzędy i 13 rodzin:

Podrząd Afontanella

• Rodzina Termopsidae
• Rodzina Hodotermitidae
• Rodzina Mastotermitidae
• Rodzina Kalotermitidae

Podrząd Fontanella

• Nadrodzina Heterotermitoidea
  • Rodzina Heterotermitidae
  • Rodzina Rhinotermitidae
  • Rodzina Serritermitidae
• Nadrodzina Macrotermitoidea
  • Rodzina Macrotermitidae
• Nadrodzina Termitoidea
  • Rodzina Apicotermitidae
  • Rodzina Amitermitidae
  • Rodzina Nasutitermitidae
  • Rodzina Cubitermitidae
  • Rodzina Termitidae

Występowanie

Termity występują głównie w strefie klimatów tropikalnych i subtropikalnych. Kilka gatunków zamieszkuje także Europę Południową.

Budowa ciała

Termity osiągają zazwyczaj od 2 do 20 mm długości, jednak dotyczy to jedynie osobników, niebiorących udziału w procesach rozrodczych.

Ciało termita jest spłaszczone grzbietobrzusznie, o skróconym tułowi i ruchomym przedtułowiu. Odnóża zakończone są cztero- lub pięcioczłonowymi stopami. Termity posiadają także bardzo dobrze rozwinięty gryzący aparat gębowy.

Owady są zazwyczaj ubarwione na biało z brązowym odcieniem, a ich ciało jest miękkie. Wyjątek stanowią znów osobniki o określonej płci, które są ciemniejsze i twardsze.

Dieta

Pokarmem termitów są głównie produkty pochodzenia roślinnego zawierające dużą ilość błonnika, czyli m.in. drewno. Ich ulubionym rodzajem tego pożywienia jest drewno miękkie, rzadziej cyprysowe lub jałowcowe. Nie ma jednak takiej odmiany drewna, na którą termity by się nie skusiły.

Niektóre gatunki termitów hodują grzyby, które są odżywiane przez odchody owadów. Gdy termity spożywają grzyby, ich zarodniki przechodzą nieuszkodzone przez jelita, aby później znów wykiełkować z grudek kału.

Typy

Wyróżnia się dwa typy termitów: takie, które potrafią budować tunele poza drewnem oraz termity drewniane. U pierwszego typu istnieje o wiele bardziej złożone społeczeństwo, a ich kolonie liczą nawet miliony osobników. Termity drewniane są prymitywniejsze, a zakładane przez nich grupy rzadko liczą więcej niż kilka tysięcy owadów.

Gniazda

Domy termitów – muszące pomieścić czasem miliony osobników – są skomplikowanymi konstrukcjami wykonanymi z błota, przeżutego drewna, śliny oraz odchodów. Spełnia ono wiele ważnych funkcji takich jak ochrona lub zapobieganie utracie wody.

Swoją siedzibę termity zakładają zwykle pod ziemią, w dużych kawałkach drewna lub złamanych drzewach.

Kopce termitów – termitiery

Gniazda niektórych gatunków zakładane pod ziemią mogą rozwinąć się w kopce. Większość kopców występujących na sawannie ma od 2-3 metrów wysokości, jednak mogą one osiągać nawet 9 metrów.

Struktura stosów jest równie skomplikowana jak w przypadku gniazd i ma za zadanie głównie regulować temperaturę – konieczność stanowi bowiem utrzymanie larw w temperaturze 0-1 stopień Celsjusza.

Termity są owadami wyjątkowo delikatnymi, które mogą zostać z łatwością pokonane przez mrówki czy inne drapieżniki. Dlatego też popularną metodą pozwalającą im na pozostanie w ukryciu jest budowanie tuneli w drzewach tzw. termitier – sięgających od gniazda do ściółki leśnej.

Życie społeczne

Kasta rozrodcza składa się w osobników zdolnych do rozmnażania, a więc tych posiadających płeć. Jest to oczywiście król i królowa oraz inne płciowe termity, które pomagają rozwijać kolonię. U niektórych gatunków dojrzała królowa może znieść nawet 30 tysięcy jaj dziennie. W przeciwieństwie do mrówek – samiec nie umiera zaraz po kopulacji, ale może współpracować z samicą przez bardzo długi okres. Królowa termitów może żyć nawet 45 lat.

Najliczniejszą grupę stanowią robotnicy, którzy dbają o konstrukcję gniazda, dostarczają pokarm kolonii i karmią larwy. Termity z tej klasy nie mają form płciowych, ale mogą wytworzyć je w wyjątkowych sytuacjach. Długość życia typowego robotnika do 1-4 lat.

Ostatnia kasta to żołnierze, która przystosowana jest do obrony – głównie przed mrówkami. Zdarza się, że mają one tak rozbudowane aparaty gębowe, że nie mogą same się wyżywić i są karmione – jak młode termity – przez robotników. Żołnierze potrafią także wydzielać płyn, który w kontakcie z powietrzem staje się lepki i oblepia intruzów uniemożliwiając im poruszanie.

Termity i człowiek

Termity uważane są za szkodniki, a ich niszczycielką moc odczuwają głównie rolnicy z Afryki Wschodniej i Azji Północnej.

Termity – ciekawostki. Czy wiesz, że…

• Larwy termitów nazywa się „buszmeńskim ryżem”, ze względu na rolę, jaką odgrywają w diecie niektórych afrykańskich plemion.
• Termitiera to gniazdo zbudowane i zamieszkiwane przez termity.
• Termity potrafią znajdować złoto, a następnie przenoszą je do termitier. Jeśli więc znajdziemy tam ten cenny kruszec – możemy liczyć, że gdzieś w pobliżu jest całe złoże.
• Termity są wyjątkowo cienkie i łatwo wysychają.
• Typowa robotnica żyje od 1 roku do 4 lat.
• Królowa termitów może dożyć sędziwego wieku 50 lat.
• W jednej kolonii termitów może mieszkać kilka milionów osobników.

Polecamy:

• Owady
• Mrówki
• Szarańcza
• Modliszka
• Szerzenie
• Pszczoły
• Motyle