Mandryl (Mandrillus sphinx) – największa małpa zwierzokształtna
Mandryle to jedne z największych małp na świecie. Swoimi wymiarami przewyższają je tylko goryle, szympansy oraz orangutany. Jednak tym, co najbardziej wyróżnia mandryle wśród innych naczelnych jest ich wyjątkowo oryginalne ubarwienie twarzy, które wygląda jakby zostało celowo namalowane.
Klasyfikacja
- Gromada: ssaki (Mammalia)
- Rząd: naczelne (Primates)
- Rodzina: makakowate (Cercopithecidae)
- Rodzaj: Mandrillus
- Gatunek: mandryl (Mandrillus sphinx)
Mandryl to największa małpa zwierzokształtna, bardzo blisko spokrewniona z pawianem oraz drylem.
Występowanie
Mandryle występują w Afryce. Zamieszkują południowo-zachodni Kamerun, zachodni Gabon, Gwineę Równikową oraz południowo-zachodnie Kongo. Ich występowanie ograniczone jest przez rzeki Sanaga na północy oraz Ogowe na wschodzie.
Najnowsze badania genetyczne populacji żyjących na północ i południe od Ogowe wykazały, że różnice między tymi mandrylami są tak duże, iż mogłyby być one uznane za dwa odrębne podgatunki.
Środowisko naturalne
Mandryle preferują otoczenie deszczowych lasów tropikalnych, gęstego buszu i innych stref zalesionych. Występują także na obszarach mieszanych, gdzie część terenu stanowi sawanna.
Cechy charakterystyczne
Gatunek tych małp z rodziny makakowatych charakteryzuje się wąskim pyskiem, dużą głową oraz krępym, zwartym ciałem z długimi i silnymi kończynami.
Mandryle posiadają także krótki ogon, który cały czas jest podniesiony do góry. Szeroki zakres obrotu obojczyków umożliwia zwierzęciu wspinanie się po drzewach, chodzenie na czterech łapach i sprawne posługiwanie się ramionami. Przeciwstawne kciuki – podobnie jak u innych małp – pozwalają na chwytanie gałęzi drzew. Obie płcie mają także jedną parę gruczołów sutkowych na klatce piersiowej.
Najbardziej charakterystyczną cechą mandryla nie jest jednak budowa jego ciała, a ubarwienie.
Na twarzy mandryla możemy zaobserwować wąski czerwony pasek na środku pyska i wokół nozdrzy, który z obu stron otoczony został niebieskimi, prążkowanymi elementami. Zwierzę ma także żółtą brodę oraz czerwone plamki przy oczach.
Taka kolorystyka pozwala na rozróżnienie mandryla od nieco mniejszych dryli (Mandrillus leucophaeus) posiadających całe czarne twarze.
Kontrastowo ubarwiony jest także zad mandryli – szczególnie samców – przybierający kolor od niebieskiego do odcieni purpurowych. Owłosienie całego ciała jest natomiast oliwkowe z jaśniejszymi plamami głównie w okolicach głowy i brzucha.
Samice także mają kolorowe elementy na ciele, ale są one o wiele bardziej stosowane i ciemniejsze niż u samców.
Dieta
Mandryl należy do zwierząt wszystkożernych, ale jego pokarm stanowią głównie rośliny – zjada ich ponad 100 gatunków. Preferują owoce, lecz lubią także liście, liany, korę drzew, roślinne włókna oraz grzyby.
Drapieżna natura mandryla przejawia się głównie w jedzeniu ślimaków, chrząszczy, mrówek, termitów, świerszczy, pająków oraz skorpionów. Zwierzę spożywa także jaja, a nawet kręgowce takie jak ptaki, żółwie, żaby, jeżozwierze, szczury i ryjówki.
Mandryle sporadycznie polują na większe zdobycze, jak, np. młode dujkery czarnopręgie (Cephalophus dorsalis), czy inne niewielkie parzystokopytne. Śmierć swojej ofierze zadają najprawdopodobniej przez wbicie w jej szyje długich kłów mogących mieć nawet 6 centymetrów długości.
Zagrożenia
Naturalnym wrogiem mandryli są przede wszystkim lamparty, orzeł zwany wojownikiem wspaniałym oraz jedna z afrykańskich odmian pytona. Mogą być one także zabite przez ugryzienie żmii, gdy przypadkowo na nią nadepną.
Badacze uważają jednak, że większość drapieżników stanowi zagrożenie dla młodych mandryli, a ryzyko stania się ofiarą maleje u dorosłych osobników. Choć mandryle są bardziej nadrzewnym gatunkiem małp niż pawiany, jedynym czynnikiem, który spowodował ucieczkę w korony drzew większej ilości stada był atak lamparta. Choć i w tym przypadku dominujące samce pozostają często na ziemi demonstrując swoją siłę.
Mandryle są gatunkiem zagrożonym wyginięciem. Spowodowane jest to głównie działalnością człowieka – niszczeniem środowiska naturalnego (wycinki lasów) oraz nadmiernymi polowaniami. Szczególnie zagrożone są w Kongo. Niestety dotychczas nie udało się przeprowadzić skutecznie powtórnej introdukcji na wolności tych małp (wyhodowanych w niewoli i wypuszczonych na wolność).
Tryb życia
Choć mandryle potrafią doskonale wspinać się na drzewa, są gatunkiem głównie naziemnym. Poruszają się na czterech łapach i tylko krótkie odległości pokonują biegając na dwóch tylnych kończynach. Są aktywne w ciągu dnia, popołudniu odpoczywają w zacienionych miejscach, a śpią na drzewach. Każdą noc spędzają w innym miejscu.
Struktura społeczna
Mandryle tworzą duże grupy zwane hordami. Często liczą one setki osobników – może ich być nawet około 1000. Największe zaobserwowane stado tych zwierząt składało się z 1300 sztuk. Grupy tworzą samice wraz z młodymi mandrylami. Samce prowadzą samotny tryb życia i dołączają do hordy tylko w okresie rui. Nie ma dowodów na to, że istnieją grupy typowo samcze, jak w przypadku wielu innych gatunków zwierząt.
Rozmnażanie
Okres godowy mandryli przypada na czas między czerwcem a październikiem. Pomiędzy samcami może dochodzić wtedy do walk, ponieważ tylko dominujące osobniki mają szansę znaleźć sobie partnerkę. Siła mandryli przejawia się m.in. w ich ubarwieniu, które staje się jeszcze bardziej jaskrawe.
Samica może rozmnażać się co dwa lata. Ciąża trwa zazwyczaj 175 dni, a porody następują w okresie od stycznia do maja. Na świat przychodzi przeważnie jedno młode o masie 350 gram. Opieką nad małymi zajmują sprawują samice, które najpierw noszą je przyczepione do brzucha, a następnie na grzbiecie.
Młode osiąga samodzielność po roku, a dojrzałość płciową po 4-6 latach od urodzenia. Dopiero wówczas wykształca się także pełnie kolorowe ubarwienie. Na wolności mandryle żyją do 20 lat.
Dane/Wymiary
Mandryl (Mandrillus sphinx)
U mandryli bardzo silnie zaznaczony jest dymorfizm płciowy – samce są większe i ważą przeważnie dwa razy tyle, co samice.
- Długość: samica – od 55 do 66 cm; samiec – od 75 do 95 cm
- Długość ogona: od 5 do 10 cm
- Wysokość w kłębie na czterech łapach: samica – od 45 do 50 cm; samiec – od 55 do 65 cm
- Waga: samica – od 10 do 15 kg,przeciętnie 12.5 kg; samiec – od 19 do 37 kg (rekordowe do 54 kg), przeciętnie – 32 kg
- Długość kłów: do 6 cm, u samic średnio ok 1 cm; u samców średnio ok. 4,5 cm
- Długość życia: 20 na wolności, w niewoli do 31 lat
Mandryle – Ciekawostki
- Karol Darwin w swojej książce „O pochodzeniu człowieka i doborze w odniesieniu do płci” napisał, że „żaden inny samiec z gromady ssaków nie jest tak niezwykle ubarwiony jak dorosły mandryl„.
- Mandryl w niewoli może żyć aż 31 lat.
- Długość kłów u samców mandryla może osiągać aż 6 cm.
- Mandryl jest największą i najcięższą małpą zwierzokształtną. Ustępuje wielkością jedynie małpom człekokształtnym.
to prawda że mandryl występuje w królu lwie?
Owszem w filmie „Król lew” występuje mandryl Rafiki. Jest przyjacielem rodu Mufasy. Często pomocny w różnych sytuacjach. Pełni rolę „chrzczącego” nowo narodzone lwiątko. Zajmuje się wróżbiarstwem. Uwielbia tańczyć i śmiać się. Podczas filmu ukazuje się wiele razy lecz nie zostaje zbyt doceniony.
W ciekawostkach jest napisane największą małpą nie zwierzokształtną
Poprawione, dziękujemy 🙂
Czemu mandryle mają kolorowe pośladki ?
Mandryle mają kolorowe pyski a nie pośladki 🙂