MorskieRekinyRybyZwierzęta

Rekin wielkogębowy (Megachasma pelagios)

Rekin wielkogębowy (Megachasma pelagios)

O tym niezwykłym rekinie usłyszano dopiero w roku 1976, kiedy to żołnierze amerykańscy niechcący złowili jednego z nich. Gdyby więc nie przypadek, rekin wielkogębowy mógłby pozostać nieodkryty do dzisiaj.

Choć gatunek został odkryty 40 lat temu, do dnia dzisiejszego nie poznano go zbyt dobrze. Nie wiadomo nawet, jak duża jest jego populacja i jak radzi sobie w świecie opanowanym przez człowieka.

Klasyfikacja

  • Gromada: ryby chrzęstnoszkieletowe
  • Podgromada: spodouste
  • Rodzina: Megachasmidae
  • Rodzaj: Megachasma
  • Gatunek: rekin wielkogębowy
Rekin wielkogębowy (Megachasma pelagios)
Rekin wielkogębowy (Megachasma pelagios).

Występowanie

Pływa w ciepłych wodach Oceanu Spokojnego, Atlantyckiego i Indyjskiego. Do tej pory najwięcej przedstawicieli tego niezwykłego gatunku spotkano w Pacyfiku, nieopodal wybrzeży Chin, Japonii, Filipin i Tajwanu. Spora ich grupa występuje także w Morzu Wschodniochińskim, Południowochińskim, Japońskim, Celebes i w pobliżu Rowu Filipińskiego. Obserwowano go również blisko wybrzeży Meksyku, Ekwadoru i Kalifornii. Poza tym widywany jest u wybrzeży:

  • południowej Brazylii
  • Senegalu
  • RPA
  • Sri Lanki
  • Jawy
  • Sumatry
  • południowo-zachodniej Australii
Rekin wielkogębowy (Megachasma pelagios).
Rekin wielkogębowy (Megachasma pelagios).

Siedliska

Zauważono, że za dnia wybiera wody głębsze, nocą natomiast zbliża się do powierzchni. Ma na to wpływ przemieszczanie się małych skorupiaków, za którymi pionowo migruje. Oszacowano, że rekiny wielkogębowe znajdują się na maksymalnej głębokości 1000 m. Zazwyczaj jednak głębokość ta nie przekracza 160 m (najczęściej 120-160 m).

Rekin wielkogębowy żyje w tych samych miejscach co największa ryba świata – rekin wielorybi (Rhincodon typus). Nie wiadomo jednak czy przeprowadza cykliczne migracje na żerowiska. Podejrzewa się, że podobnie do innych dużych rekinów żywiących się planktonem również rekin wielkogębowy pokonuje duże dystanse w poszukiwaniu żywności. Świadczą o tym także obserwacje jednego z odkrytych w roku 1990 osobników.

Rekin wielkogębowy (Megachasma pelagios).
Rekin wielkogębowy (Megachasma pelagios).

Charakterystyka

Wygląd

Sylwetka jest wydłużona, mocna, w kształcie torpedy (zwęża się ku tyłowi). Głowa jest spłaszczona, tępo zakończona. Najbardziej charakterystyczną cechą gatunku jest bardzo duży otwór gębowy; to właśnie jemu ryba ta zawdzięcza swą nazwę gatunkową. W paszczy znajduje się ok. 50 rzędów małych zębów, ale aktywnie używane są tylko pierwszych 3 rzędy. Samce dysponują większą ilością zębów, niż samice. Zęby są ponadto mocno zróżnicowane: z przodu szczęki wyrastają zęby proste i ostre, po bokach są one nieco większe, natomiast tylne są wyraźnie zakrzywione ku tyłowi. Za nimi wyrastają dodatkowo spłaszczone zęby o dużej podstawie.

W pysku znajduje się również duży język pokryty małymi, ale ostrymi ząbkami wydzielającymi śluz. Nad wydatnymi wargami znajdują się natomiast podłużne nozdrza. Nad nimi, ale bardziej z tyłu ulokowane są okrągłe oczy. Za oczami dostrzec można małe tryskawki (zewnętrzne otwory skrzelowe). Spodnia część pyska „uzbrojona” została w ampułki Lorenziniego – elektroreceptory służące do elektrolokacji, czyli wykrywania słabych impulsów elektrycznych. Mogą one również wykrywać zmiany w polu magnetycznym, zasoleniu wody i temperaturze.

Rekin wielkogębowy (Megachasma pelagios).
Rekin wielkogębowy (Megachasma pelagios) – zęby.

Płetwy

Pierwsza płetwa grzbietowa jest tępo zakończona, ulokowana nisko, przypominająca romb. Druga jest bardzo podobna do pierwszej, ale nieco mniejsza, a jej podstawa jest szersza. Płetwy piersiowe są zaokrąglone na czubkach, ale za to wydłużone i szerokie. Płetwy brzuszne, podobnie do płetwy grzbietowej, są w kształcie rombu. W okolicach odbytu znajduje się natomiast mała, trójkątna i niska płetwa odbytowa. Płetwa ogonowa ma spore rozmiary, jest ponadto asymetryczna (górna część jest większa od dolnej) i ułożona pionowo.

Łuski i ubarwienie

Ciało rekina wielkogębowego pokrywają połyskujące łuski, których rozmiar i kształt zmienia się w zależności od położenia na ciele.

Na grzbiecie nabierają one koloru ciemnej lub jasnej szarości, mogą one również być brunatne, a nawet ciemnoniebieskie. Jaśniejsze od grzbietu są boki ciała i część brzuszna. Zazwyczaj są one w odcieniach bieli bądź srebra, czasem jednak spotyka się osobniki, których spód pyska ma kolor różowy, a nawet czerwony. Boki ciała i grzbiet mogą być przyozdobione ciemnymi plamami.

Między górną wargą i górną szczęką pojawia się biały płat skórny, uwidaczniający się, gdy ryba wysuwa szczęki. Podejrzewa się, że jest to forma wabika w ciemnych, głębokich wodach lub rodzaj komunikacji wewnątrzgatunkowej bądź międzygatunkowej.

Rekin wielkogębowy (Megachasma pelagios).
Rekin wielkogębowy (Megachasma pelagios).

Rozmiary

Największy znany samiec został wyłowiony w lutym 1998 r. u wybrzeży Filipin. Długość jego ciała wyniosła 5,49 m. Największa znana samica, schwytana nieopodal wybrzeży wschodniej Japonii w roku 2013, mierzyła natomiast 5,77 m.

Dieta i sposób polowania

Żywi się głównie szczętkami (krylem). Najchętniej wybiera te z rodziny Euphausiidae. Może jednak pochłaniać małe ryby kostnoszkieletowe, widłonogi i meduzy.

W poszukiwaniu pożywienia odbywa pionowe migracje, zgodne z ruchem kryla. Aby się pożywić, wpływa delikatnie w skupiska małych skorupiaków, otwierając przy tym szeroko pysk. Cyklicznie wysuwa i wsuwa szczęki, jednocześnie rozszerzając jamę gębową. W ten sposób zamyka swe ofiary w bańce uformowanej w pysku. Wodę z bańki wyrzuca skrzelami, które za pomocą specjalnych wyrostków filtrują plankton. W ten sposób odcedzony od wody pokarm trafia do żołądka.

Rekin wielkogębowy (Megachasma pelagios).
Rekin wielkogębowy (Megachasma pelagios).

Rozmnażanie

Ta sfera życia rekina wielkogębowego pozostaje w większości tajemnicą. Wiadomo jednak, że u samców w okolicach płetw brzusznych występuje pterygopodium – narząd kopulacyjny charakterystyczny dla ryb chrzęstnoszkieletowych. U samic natomiast w miejscu złączenia płetw brzusznych kształtuje się wagina prowadząca do podwójnej macicy.

Na podstawie obserwacji kilku osobników z wybrzeży Kalifornii udało się odkryć, że sezon rozrodczy ma miejsce w miesiącach jesiennych. Dokładne badania samic rekina wielkogębowego wyłowionych u wybrzeży Japonii pokazują jednak, że gody mogą odbywać się o dowolnej porze roku. Niewykluczone również, że sezon rozrodczy uzależniony jest od miejsca występowania.

Istnieje podejrzenie, że rekiny wielkogębowe są jajożyworodne. Oznacza to, że po zapłodnieniu zarodki pozostają w jajach znajdujących się w ciele samicy. Rodzą się natomiast bez powłok jajowych, w pełni zdolne do pływania i zdobywania pożywienia. Ustalono ponadto, że samce osiągają dojrzałość płciową po przekroczeniu 4 m długości, samice natomiast muszą mierzyć minimum 5 m. Noworodki mierzą ok. 100 cm.

Rekin wielkogębowy (Megachasma pelagios).
Rekin wielkogębowy (Megachasma pelagios).

Szczegółowe dane

Rekin wielkogębowy (Megachasma pelagios)

  • Długość ciała: samce do 5,5 m, samice do 5,7 m
  • Waga: 600-870 kg, ale najcięższy znany osobnik ważył 1215 kg
  • Szerokość paszczy: do 130 cm

Rekin wielkogębowy ciekawostki

  • Nazwa rodzajowa Megachasma pochodzi od greckich słów mega „wielki” i chasma „otwarte usta”. Greckie określenie pelagios oznacza natomiast tyle co „pochodzący z otwartego morza”.
  • Po raz pierwszy rekina wielkogębowego wyłowiono 15 listopada 1976 r. Dokonała tego załoga Marynarki Wojennej Stanów Zjednoczonych. Miało to miejsce nieopodal Hawajów. Złowiony osobnik mierzył 4,5 m długości i ważył 750 kg. Połów nie był jednak zaplanowany – rekin zaplątał się w linę kotwiczą.
  • Według kilku doniesień, istnieją osobniki mierzące ponad 6 m długości, a nawet 7 m. Nie są to jednak informacje potwierdzone.
  • W macicy samic rekina wielkogębowego może dochodzić do zjawiska kanibalizmu. Młode zjadają się nawzajem, dlatego na świat przychodzą tylko najsilniejsze osobniki. Niewykluczone również, że w łonie matki dochodzi do oofagii – pierwsze wyklute młode zjada pozostałe, niewyklute jeszcze rodzeństwo.
  • Do 2014 r. zdołano zaobserwować tylko 63 osobniki. Większość była martwa, niektóre niechcący zaplątały się w sieci różnego typu, a jedynie 4 z nich zostały wypuszczone żywe do morza. Niektóre rekiny przekazano natomiast do muzeów w celach badawczych. Inne sprzedano do celów spożywczych.
Rekin wielkogębowy (Megachasma pelagios).
Rekin wielkogębowy (Megachasma pelagios).

Polecamy:


Baza Dinozaurów

2 komentarzy

  1. Planujecie może napisać artykuły na temat zwierząt żyjących w głębinach, np.płaszczak,kałamarnica olbrzymia,wstęgor królewski,połykacz ? 🙂

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Back to top button