Likaony, simir (Lycaon pictus) – afrykańskie dzikie psy
Choć likaon ma swe korzenie w Eurazji, dzisiaj występuje jedynie w Afryce i jest zagrożony wyginięciem. Posiada wiele określeń ze względu na ciekawe, plamiaste ubarwienie. Likaon (in. simir lub dziki pies afrykański) to zwierzę z rodziny psowatych, nieco podobne do hieny i tworzące więzi społeczne mocniejsze niż wilk szary (Canis lupus). Okrutny, a zarazem rodzinny i inteligentny.
Systematyka
Występowanie
W przeszłości likaon zasiedlał tereny 39 afrykańskich krajów, a cała populacja wyniosła ok. 500 000 osobników. Dzisiaj jest ich 3000 – 5500, w mniej niż 25 krajach (uważa się, że ich siedliska występują już tylko w 14 krajach Afryki). Można je przede wszystkim znaleźć we wschodniej i południowej Afryce, głównie w dwóch największych populacjach w Tanzanii w Rezerwacie Fauny Selous oraz na granicy dzielącej północną Botswanę i wschodnią Namibię. Mniejsze populacje znajdują schronienie w Zimbabwe, w Parku Narodowym Hwange, jak również w Parku Narodowym Krugera w RPA. Występują również w Mozambiku, Kenii i Zambii.
Najlepiej czuje się w liściastych lasach w Serengeti w Tanzanii, ponieważ nie ma tam konkurentów w postaci innych drapieżników. Może również zakładać bezpieczne legowiska. Poza Serengeti likaon zamieszkuje otwarte tereny trawiaste: sawanny, półpustynie, bo właśnie tam przebywają ich potencjalne zdobycze – ssaki roślinożerne: zebry czy gnu.
Średni zasięg występowania likaonów w Serengeti oszacowano na 1500 km2
Charakterystyka
Wygląd i budowa
Likaon to największy afrykański przedstawiciel rodziny psowatych. W całej rodzinie większy jest tylko wilk szary (Canis lapus). Likaon jest zatem drugim największym żyjącym dzikim psowatym na świecie. Posiada proporcjonalną budowę ciała. Dymorfizm płciowy jest praktycznie niewidoczny. Uszy okrągłe, szerokie, duże, pysk krótki, im bliżej nosa – tym węższy. Ma silnie rozwiniętą część nosową, co łączy się ze świetnym węchem.
Czaszka jest okrągła, z szerokimi kościami szczęki. Ma ogromne kły i łamacze. Trzonowce duże i szerokie, przystosowane do rozkruszania kości. Mięśnie karku podobnie zbudowane i umocowane na kości potylicznej co u hien. Sam zgryz jest bardzo silny. Nogi smukłe, długie. Klatka piersiowa wąska, ale silna i bardzo pojemna.
Cały pysk, razem z wewnętrzną stroną uszu czarny, na czole występuje ciemna smuga. Sierść ma charakterystyczny układ kolorystyczny. Każdy likaon ma czarno-kasztanowe umaszczenie oraz białe i rdzawe łaty. Ogon jest puszysty, z białym zakończeniem.
Ponieważ każdy osobnik posiada niepowtarzalny układ plam na sierści, nie ma dwóch takich samych likaonów. W niektórych miejscach sierść jest tak przerzedzona, że widać wielokolorową skórę, której odcienie determinują indywidualny system kolorów na sierści u danego członka stada.
Młode likaony mają czarne umaszczenie z elementami bieli.
Likaon nie ma szczątkowego piątego palca na łapach przednich. Jest jednym ze zwierząt wydzielających intensywną piżmową woń.
Specyficzna budowa ciała, przejawiająca się m.in. w długości sierści i dużych uszach to cechy, dzięki którym likaon bardzo dobrze radzi sobie na terenach trawiastych w okolicach Zwrotnika, ponieważ w czasie długich pogoni za ofiarą ciało nie przegrzewa się, gdyż nadmiar ciepła jest na bieżąco usuwany.
Dieta i polowanie
Z reguły poluje na średnie i duże zwierzęta kopytne, takie jak: gazelę Thomsona, impala, gnu, springbok, antylopy z rodzaju Redunca, kudu, zebry, a nawet guźce, żyrafy, bawoły afrykańskie, czasem strusie. Im większa ofiara, tym większe stado potrzebne do jej usidlenia
Generalnie, likaony zawsze polują w stadach lub małych grupach. Jak wszystkie dzikie psowate, zostały przystosowane do długich pogoni za upatrzoną zdobyczą. Są bardzo wytrwałe, potrafią przebyć kilka kilometrów za ofiarą. Posiadają bardzo złożone strategie polowania – każdy członek stada pełni inną rolę w trakcie chwytania bezbronnej ofiary.
Podczas ataku na duże zwierzę (gnu, zebra, bawół afrykański), likaony pojawiają się nagle, wywołując popłoch. W zamieszaniu łatwiej namierzyć słabszego lub zagubionego osobnika. Gdy zdobycz zostaje otoczona, jeden likaon łapię ją za ogon, drugi za górną wargę, nos lub gardło, reszta grupy próbuje rozerwać i wypatroszyć ofiarę „na żywca”. Myśliwi przytrzymują nos ofiary, która, mimo wyczerpania ucieczką, nadal może być niebezpieczna. W trakcie zasadzki likaony komunikują się ze sobą werbalnie, aby skoordynować pracę całej grupy.
Po udanym polowaniu myśliwi przybywają do swych legowisk, znajdujących się w jaskiniach i dostarczają pokarm tym członkom, którzy w polowaniach nie uczestniczą. Polujące samce zwracają pokarm, aby dominująca samica, młode, ranni, chorzy i starzy członkowie stada mogli się posilić.
Struktura społeczna watahy
W przeszłości twierdzono, że w przypadku śmierci osobnika alfa, wataha rozpada się. Nie zostało to jednak uznane za regułę, raczej za wyjątek. W przypadku śmierci dominującej pary likaony są w stanie wyznaczyć nowych przewodników.
W stadzie panuje podział na grupę żeńską, której przewodzi samica alfa oraz na grupę męską, będącą pod panowaniem samca alfa. We wspólnocie samic status dominantki zyskuje najstarsza osobnicza – matka, która będzie górować nad córkami i siostrami. W przypadku samców dominatorem jest ojciec i brat wykazujący największą charyzmę. Kiedy zabraknie ojca lub brata, inny osobnik ze stada może stać się nowym dominantem. Młodsze samce mają pierwszeństwo podczas jedzenia, co umożliwia tworzenie hierarchii i przyjmowanie ról w stadzie bez rozlewu krwi.
Kiedy wataha samców spotka watahę samic, zwierzęta mogą połączyć się w niespokrewnione stado. Dominacja ustalana jest bez użycia przemocy. Często zdarza się, że hierarchia oparta jest na poddaniu, nie na dominacji. Członkowie o niższym statusie pokazują swoją uległość w bardzo przyjazny sposób i na każdym kroku. Podejrzewa się, że to bezkrwawe rozwiązywanie „konfliktów interesów” uwarunkowane jest opieką nad młodymi. Gdyby w każdej sytuacji dochodziło do krwawych starć, w których członkowie ginęliby, zmniejszone stado miałoby mniejsze szanse na ich ochronę i wystarczającą ilość pożywienia.
Niezwiązane z żadnym stadem likaony czasem dołączają się do obcej watahy, ale jest to raczej tymczasowe zaczepienie. Zdarza się również, że obce osobniki próbują przejąć stado.
Rozmnażanie
Afrykański dziki pies rozmnaża się w każdej porze roku, ale szczytowym okresem rozrodczym są miesiące między marcem a czerwcem. Kopulacja jest krótka, aby prawdopodobieństwo ataku ze strony innych drapieżników było jak najmniejsze. W jednym miocie pojawić się może od 2 do 19 szczeniąt, z reguły jest to 10 młodych.
Małe likaony rodzą się w 12 – 14-miesięcznych odstępach czasu, ale może to być również 6 miesięcy, jeśli w poprzednim miocie zmarło dużo młodych. Ciąża trwa ok. 70 dni. Małe rodzą się w norach wykopanych i opuszczonych przez inne zwierzęta, np. przez mrównika (Orycteropus afer). Laktacja trwa ok. 10 tygodni. Po 3 miesiącach młode opuszczają schronienie i zaczynają życie we wspólnocie dorosłych likaonów.
W 8 – 11 miesiącu życia młode likaony polują już na małe zwierzęta. Pełnoprawnymi łowcami stają się w 12 – 14 miesiącu. Dojrzałość płciową osiągają między 12 a 18 miesiącem. Młode samice rozpraszają się w 14 – 30 miesiącu życia i dołączają do innych stad niedojrzałych jeszcze osobniczek.
Samce zazwyczaj nie opuszczają rodzinnego stada. To niezwykłe u społecznych gatunków, bowiem z reguły to samice są podstawą wspólnoty.
Samice likaonów walczą o samce, które pomogą im wychowywać potomstwo. W przeciętnej społeczności na jedną samicę przypada dwóch samców i tylko dominujące samice mogą zazwyczaj wychowywać młode. Być może jest spowodowane to tym, że mioty nie są bardzo liczne, ani rozproszone w stadzie, co zapewnia harmonijną i „zbitą” strukturę. Co ciekawe, opiekunami szczeniąt mogą być samice jak i samce, w łowach również mogą brać udział obie płcie.
Szczegółowe dane / wymiary
Likaon, simir (Lycaon pictus)
- Wysokość: 60 – 75 cm
- Długość ciała: 75 – 141 cm
- Długość ogona: 30 – 45 cm
- Waga: 18 – 36 kg
- Prędkość: Maksymalna do 65 km/h. Na odcinku do 5 km, mogą biec z prędkością ok. 50 km/h.
Likaon – ciekawostki
- Likaony to nieustraszeni łowcy – potrafią biec z prędkością 50 km/h na dystansie ok. 5 km. Większość ofiar doganiają na dystansie ok. 3 km.
- Likaony polują z 80% skutecznością, dla porównania – lwy są skuteczne w ok. 30%.
- W stosunku do masy ciała, likaony posiadają bardzo silne szczęki. Wyprzedza je w tym rankingu jedynie diabeł tasmański.
- Taktyka polowania na duże zwierzęta może nie być zdeterminowana przez instynkt, ale przez naukę i przekazywanie tej wiedzy z pokolenia na pokolenie.
- Średni zasięg występowania likaonów w Serengeti oszacowano na 1500 km2
- Głos likaona przypomina nieco dźwięk wydawany przez ptaki – jest śpiewny, czasem piskliwy.
- Samce są większe od samic o 3 – 7%.
- Likaon posiada 42 zęby.
- Stada (watahy) likaonów liczą od 10 do 60 członków.
- Likaon jest zagrożony wyginięciem.
- W mitologii greckiej Likaon był nikczemnym królem Arkadii, którego – za makabryczne przewinienia – rozgniewany Zeus zamienił w wilka.
- Lycaon to również nazwa japońskiego zespołu muzycznego, tworzącego metal alternatywny.
Polecamy:
Artykuł ciekawy, ale dlaczego bez bibliografii? Czy istnieje szansa na zamieszczenie takowej?
Tak naprawdę to pierwsza prośba o zamieszczenie bibliografii, stąd jakby nie zamieszczaliśmy jej wcześniej. Dodatkowo spis bibliografii czasami mocno wydłuża artykuł, a niektóre z naszych opracowań są bardzo długie, dlatego niektóre z nich podzieliliśmy na strony.
Jeśli więcej czytelników będzie optować za dodawaniem bibliografii, rozważymy jej zamieszczanie w artykułach.
Z pozdrowieniami
DinoAnimals
Czy często zdarza się żeby jakieś większe zwierze odebrało im łup?
Nierzadko lwy zabierają im zdobycz. Stadu lwów likaony nie są w stanie się przeciwstawić. Podobnie jest z hienami.
A dlaczego nie są w stanie się im przeciwstawić? Dały rade obalić np. gnu to tutaj nie dadzą rady?
Marta, gnu to nie drapieżnik. Stadu lwów likaony nie są w stanie się przeciwstawić, to najpotężniejsze drapieżniki lądowe w Afryce, dużo większe i silniejsze od likaonów.
Częściej jest określany jako likaon czy simir ?
Częściej jako likaon.
Jeśli chodzi o wilka to jest błąd ponieważ zamiast canis lupus jest napisane canis lapus
Literówka poprawiona, Thx 🙂