Jaskinie Szkocjańskie (Škocjanske jame)
Miłośnicy trylogii „Władca Pierścieni” z pewnością pamiętają imponującą podziemną stolicę krasnoludów – Morię. Istnieje podejrzenie, że wielki pisarz inspirował się prawdziwymi krajobrazami, jakie można zobaczyć w Jaskiniach Szkocjańskich, uważanych za najwspanialsze i najokazalsze w Europie.
Jaskinie Szkocjańskie znajdują się w regionie Kras w południowo-zachodniej części Słowenii, ok. 77 km od jej stolicy Lublany. Zaledwie 30 km dzieli je od słynnej Jaskini Postojnej, jednak miłośnicy tego typu atrakcji twierdzą, że Jaskinie Szkocjańskie są o wiele piękniejsze i bardziej godne uwagi. Nazwa ich wzięła się od wioski Szkocjan, która leży tuż obok miejsca, w którym do jaskiń wpada rzeka stająca się od tego momentu podziemną.
Charakterystyka Jaskiń Szkocjańskich
Całkowita długość zbadanych jaskiń wynosi 6200 m. Znajdują się one na głębokości do ok. 300 m w skałach, które uformowały się w czasach paleocenu. W zasadzie jest to system kilku jaskiń i kanionów mających wspólne pochodzenie – zostały uformowane przez płynącą tędy rzekę Rekę. Tuż za początkiem pierwszej jaskini znajduje się jama zwana Okrąglicą. Później rzeka płynie przez zagłębienie – Małą Dolinę, wpływa do wnętrza ziemi i wypływa ponownie w Wielkiej Dolinie. Tam znów zagłębia się w skały.
Miejsce, gdzie rzeka znika pod ziemią, jest doskonale widoczne z brzegów Wielkiej Doliny. Ma ono postać podziemnego kanionu o ścianach wysokich na 160 m. Niespotykana jego wysokość czyni z Jaskiń Szkocjańskich jeden z najwspanialszych obiektów tego typu na świecie. Reka płynie dalej przez podziemny kanał Hankejeva. Liczy on 3,5 km długości, 10-60 m szerokości i nawet 140 m wysokości. W kilku miejscach tworzą się w nim rozległe pieczary. Największą z nich jest Sala Martela mająca kubaturę aż 2,2 mln m3. Jest to największa odkryta grota w Europie i jedna z największych na świecie.
Na końcu jaskiń znajduje się podziemny zbiornik zwany Jeziorem Martwym. W jego dnie znajduje się bardzo wąskim otwór, przez który rzeka opuszcza jaskinię i kontynuuje swój podziemny bieg. Jako że odpływ wody jest bardzo ograniczony, w pewnych sytuacjach może się nawet zdarzyć, że po silnym deszczu woda zostaje zatrzymana w kanionie, a jej poziom zwiększa się nawet o 100 m.
Na całej długości jaskiń można obserwować ogromną – jak na tak stosunkowo krótki odcinek – ilość zjawisk krasowych. Znajdują się tu liczne stalaktyty i stalagmity, dziesiątki płytkich, zalanych wodą otworów oraz naturalne mosty i wąwozy. Jaskinie Szkocjańskie uważane są przez specjalistów za najbardziej znaczący i niezwykły podziemny fenomen co najmniej w skali kraju. Wraz z podziemną rzeką Reka tworzą one najdłuższy zespół zjawisk krasowych w Europie.
Przyroda
Jaskinie oraz ich otoczenie są siedliskiem wielu gatunków roślin i zwierząt, z których niektóre są bardzo rzadkie i objęte ochroną. Żyją tutaj obok siebie gatunki typowe dla środowiska alpejskiego i śródziemnomorskiego, tworząc ekosystem unikalny w skali świata. Jaskinie Szkocjańskie są oczywiście siedliskiem wielu gatunków nietoperzy.
Reka
Przez jaskinie przepływa podziemna Rzeka o nazwie Reka (co oznacza po prostu rzekę), która je uformowała. Wpływa ona do jaskini przez wąwóz niedaleko wioski Szkocjan. Wpływa do jaskini w Wielkiej Dolinie. Płynie dalej podziemnym kanionem, aż dociera do Jeziora Martwego i tam znika pod ziemią. Jej wody wydostają się na powierzchnię dopiero 34 km dalej, w rejonie miasta Monfalcone, na terenie Włoch, jednak już jako część rzeki Timavo.
Ponieważ cała rzeka ma długość 54 km, oznacza to, że w większej części płynie ona pod ziemią, co również zasługuje na miano ewenementu przyrodniczego. Dlatego właśnie obszar Jaskiń Szkocjańskich został wymieniony również w konwencji ramsarskiej dotyczącej ochrony wyjątkowo cennych obszarów wodnych. Dokładny przebieg Reki na odcinki między jaskiniami a Timavo pozostaje do dziś nieznany.
Jaskinie Szkocjańskie i ludzie
Ludzie interesowali się miejscem, w którym Reka znikała w ścianie skalnej, od najdawniejszych czasów. Uczeni odkryli ślady pobytu człowieka sprzed 10 tys. lat. W jednej z grot, Muszej Jamie, znaleziono z kolei ślady z czasów rozkwitu starożytnej Grecji. Znaleziono dowody na to, że trzy tysiące lat temu miejsce to było obiektem kultu religijnego i przyciągało pielgrzymów z różnych stron.
Pierwsze wzmianki o Jaskiniach Szkocjańskich pochodzą z II w. p.n.e. z zapisków Posejdoniosa z Rodos, który zamieścił je na wykonanej przez siebie mapie. Zostały też opisane na mapach uczonych z czasów nowożytnych.
W 1689 r. Johann Weikhard von Valsavor opisał na przykładzie tych jaskiń zjawiska krasowe i zasugerował, że są one wynikiem działalności wody rozpuszczającej wapień. Jako dowód swojej teorii posłużył się rzeką Reką, która jego zdaniem utworzyła cały system. Uczony ten zauważył, że Reka znika pod ziemią i przewidział, że może ona wypływać w innym miejscu.
W 1782 r. francuski malarz Louis-Francois Cassas został wyznaczony przez władze swojego kraju do uwiecznienia wyjątkowych krajobrazów Europy. Namalował on również te jaskinie, opisując je jako jeden z największych cudów natury, jakie oglądał. Jego obraz ukazuje dokładnie ten sam widok, jaki mogą oglądać współcześni turyści, który wchodzą na krawędź Wielkiej Doliny.
W późniejszych latach konieczność zaopatrzenia niedalekiego Triestu w wodę pitną sprawiła, że zaczęto badać bieg podziemnych rzek, w tym również Reki. Tym sposobem, niemal 2 tysiące lat po opisaniu przez Posejdoniosa, zbadano wreszcie Jaskinie Szkocjańskie. Systematyczne eksploracje rozpoczęto w 1884 r. Kilka lat później odkryto podziemny zbiornik wodny znany dzisiaj jako Jezioro Martwe.
Ochrona
W 1986 r. Jaskinie Szkocjańskie zostały uznane za obiekt światowego Dziedzictwa UNESCO. Uzasadniono to ich wyjątkowością i niespotykanym nagromadzeniem wytworów krasowych nie tylko o ogromnej wartości naukowej, ale też o wyjątkowych walorach estetycznych. Znajduje się tam jeden z największych podziemnych kanionów na świecie. Poza tym cały ten obszar ma specjalne znaczenie kulturowe – to od niego powstała nazwa zjawisk, w wyniku których powstają jaskinie.
Kiedy dokonał się rozpad Jugosławii i Słowenia w 1991 r. uzyskała niepodległość, natychmiast ogłosiła program ochrony Jaskiń Szkocjańskich. W 1996 r. założono Park Regionalny Jaskiń Szkocjańskich o powierzchni 4,15 km2, obejmujący również rzekę Gorge oraz okoliczne doły krasowe. Poziom ochrony jest podobny jak istniejących w Polsce parków krajobrazowych.
Turystyka
Jaskinie Szkocjańskie stały się celem wycieczek już w XIX w. Radny Matej Tominc nakazał wtedy budowę schodów prowadzących do wejścia do jaskini. 1 stycznia 1819 r. założono księgę gości – datę tę uważa się za początek nowoczesnych wycieczek do jaskiń.
Jaskinie Szkocjańskie są udostępnione do zwiedzania dla turystów, jednak aby chronić istniejący w nich unikalny ekosystem oraz twory krasowe, otwartych jest jedynie część korytarzy, o długości ok. 3 km.
Obecnie odwiedza je ok. 100 tys. turystów rocznie. Zwiedzanie jest możliwe po trzech trasach. Na jednej z nich, czerwonej, biegnącej przez 2300 m pod ziemią, wymagany jest przewodnik – można wynająć pracownika parku mówiącego po słoweńsku, angielsku, włosku i niemiecku. Drugi szlak biegnie pod ziemią jedynie przez 250 m, ale przewodnik nie jest wymagany. Trzeci szlak, zielony, w ogóle nie obejmuje jaskiń, za to oferuje niezapomniane widoki z krawędzi jam, w tym Wielkiej i Małej Doliny.
Bilety sprzedawane są na poszczególne trasy, ale można kupić też bilet kombinowany na dwie trasy. W jaskiniach obowiązuje całkowity zakaz robienia zdjęć. Należy zaopatrzyć się w obuwie z odpowiednią podeszwą, która uniemożliwia poślizg, jako że w jaskiniach panuje wilgotność na poziomie 90%.
Szczegółowe dane
Jaskinie Szkocjańskie
- Całkowita długość: 6200 m
- Wysokość ścian: do 146 m
Jaskinie Szkocjańskie – ciekawostki
- Na terenie Parku Regionalnego Jaskiń Szkocjańskich znajduje się góra Sneżnik o wysokości 1796 m – jest to najwyższy pozaalpejski szczyt Słowenii.
- Mapa wykonana przez Posejdoniosa, na której zaznaczył on Jaskinie Szkocjańskie, jest najstarszą znaną mapą tej części świata.
- W przypadku silnych opadów deszczu zwiedzanie Jaskiń Szkocjańskich może okazać się niemożliwe – wąskie ujście rzeki sprawia, że woda nie może się wydostać, wypełnia jaskinię i zalewa szlaki turystyczne.
Polecamy
