Diplodok (Diplodocus) – „podwójna belka”

Diplodok to jeden z najlepiej poznanych dinozaurów, bowiem znaleziono kompletny szkielet tego zauropoda. Ogromny roślinożerca należał do grupy największych zwierząt w historii świata.

Klasyfikacja

• Gromada: zauropsydy
• Podgromada: diapsydy
• Nadrząd: dinozaury
• Rząd: dinozaury gadziomiedniczne
• Infrarząd: zauropody
• Rodzina: diplodoki
• Rodzaj: diplodok
  

Występowanie

Przebywał na terenach zachodniej części Ameryki Północnej. Szkielet znaleziono w formacji skalnej Morrison, składającej się z osadów morskich i łęgowych, co sugeruje, że diplodok żył w późnej jurze (kimeryd – tyton, czyli ok. 154 – 150 mln lat temu). W formacji Morrison zachowało się najwięcej gigantycznych zauropodów, takich jak brachiozaur (Brachiosaurus), apatozaur (Apatosaurus), kamarazaur (Camarasaurus) czy barozaur (Barosaurus).

Charakterystyka

Wygląd

Prawdopodobnie najbardziej rozpoznawalny zauropod – typowy przedstawiciel infrarzędu, charakteryzujący się długą szyją, okazałym ogonem przypominającym bicz i czterema długimi, mocnymi nogami. Przez wiele lat uznawano go za najdłuższego dinozaura. Kończyny przednie były krótsze od tylnych. Niepełny szkielet diplodoka z gatunku Diplodocus hallorum pomógł oszacować całkowitą długość zwierzęcia. W 1991 roku, David Gillette (odkrywca szkieletu) obliczył, że okaz mógł mierzyć maksymalnie 54 m, co czyniłoby go najdłuższym znanym dinozaurem (pomijając okazy znane z niewielu kostnych fragmentów, np. amficelias (Amphicoelias)). Masę ciała szacowano na około 113 ton. Z czasem zaniżono nieco przypuszczalne rozmiary do 33 metrów długości.

Choć niektóre dinozaury takie, jak np. superzaur (Supersaurus), były prawdopodobnie dłuższe, szczątki tych zwierząt są fragmentaryczne.

Współczesne szacunki mówią, że diplodok mógł ważyć od 10 do 16 ton.

Czaszka, zęby i szyja

Jako typowy zauropod, charakteryzował się bardzo małą czaszką w porównaniu do reszty ciała, którego długość mogła wynosić nawet 35 m. Miał kołkowate, niewielkie zęby, które odchylały się w przód. Zęby rosły tylko w przedniej części szczęki. Puszka mózgowa również była mała, szyja składała się z co najmniej 15-stu kręgów i obecnie uważa się, że była ona skierowana równolegle do podłoża.

Ogon i nazwa

Ogon diplodoka miał imponujące rozmiary – składał się z ok. 80 kręgów posiadających podwójne szewrony (kostny, skierowany ku dołowi, wyrostek na kręgu ogonowym, przeznaczony do ochraniania kręgu i pełniący rolę miejsca przyczepu mięśni), z czego wywodzi się jego nazwa – diplodocus tłumaczy się z łaciny jako „podwójna belka”. Możliwe, że wspierały kręgosłup lub zapobiegały przygnieceniu naczyń krwionośnych, kiedy zwierzę kładło ogon na podłożu. Szewrony spotykane są w skamielinach innych dinozaurów.

Nogi

Kończyny miały kolumnowy kształt, palce były bardzo zredukowane, nie posiadały pazurów, poza jednym palcem kończyn przednich. Pazur ten charakteryzował się sporymi rozmiarami w stosunku do innych zauropodów. Funkcja owego pazura pozostaje do dzisiaj tajemnicą.

Wcześniejsze rekonstrukcje (z początku XX-wieku przedstawiały diplodoki (podobnie jak brontozaury/apatozaury) z pochyloną szyją i ogonem wlokącym się po ziemi. Rekonstrukcje współczesne ukazują diplodoka z szyją i ogonem znajdującymi się równolegle do podłoża.

Tryb życia

Dwaj naukowcy – Hatcher i Marsh – stwierdzili, że diplodok prowadził wodny tryb życia. Wskazywać na to miało położenie nozdrzy w górnej części czaszki. Podobne wnioski wyciągnięto przy brachiozaurze (Brachiosaurus) i apatozaurze (Apatosaurus). Jednak w 1951 roku badania Kennetha A. Kermacka wykazały, że zauropody te najprawdopodobniej nie mogły oddychać przez nozdrza, gdy reszta ciała była zanurzona w wodzie, ponieważ ciśnienie napierające na klatkę piersiową było zbyt duże. Od 1970 roku utrzymuje się teoria głosząca, że zauropody były zwierzętami lądowymi, pobierającymi pokarm z drzew, paproci i krzewów.

Postawa ciała – teorie

Poruszanie

Teorie na temat postawy diplodoka zmieniały się na przestrzeni lat. W 1910 roku Oliver P. Hay stworzył rysunek, na którym dwa zauropody stojące nad brzegiem rzeki mają rozstawione kończyny, podobnie do jaszczurek. Hay twierdził, że diplodok chodził pokracznie z powodu szerokiego rozstawu kończyn (chód podobny do warana z Komodo (Varanus komodoensis)). Teorię tę podtrzymywał Gustav Tornier, jednak hipotezę zakwestionował William Jacob Holland – zwrócił uwagę na istotną kwestię: jeśli diplodok rzeczywiście chodziłby jak jaszczurka, tułów musiałby być mocno „rozciągnięty”. W 1930 roku teoria Hay’a została ostatecznie obalona. 

Postawa

Przez długi czas diplodok był przedstawiany z szyją wyciągniętą ku niebu, co miało mu ułatwiać żerowanie w koronach wielkich drzew. Badania w wykorzystaniem modeli komputerowych wykazały jednak, że naturalne ułożenie szyi względem podłoża było równoległe, nie prostopadłe.

Po tym odkryciu wielu naukowców uważało, że diplodok nie potrafił podnosić głowy powyżej swoich barków. Późniejsze analizy wykazały jednak, że zwierzę mogło maksymalnie pionizować szyję, dzięki niebywale miękkiej tkance występującej w tej części ciała. Bardzo długa szyja zwierzęcia stała się przyczyną wielu kontrowersji wśród naukowców – podobna rzecz działa się w przypadku barozaura (Barosaurus).

W 1992 roku naukowcy z uniwersytetu Columbia wykazali, że – z powodu najdłuższej szyi – serce diplodoka musiało ważyć ok. 1,6 tony, czyli 1/10 część masy całego ciała. Zasugerowano, że zwierzęta te były wyposażone w „pomocnicze serce”, znajdujące się w szyi, którego jedynym zadaniem było pompowanie krwi do serca „głównego”.

Imponująca długość szyi mogła pełnić też inną funkcję poza ułatwieniem w zdobywaniu pożywienia. Możliwe, że była seksualnym wabikiem na samice (uważny czytelnik wie, iż ta koncepcja pojawia się również przy płytach stegozaura czy żaglu spinozaura). W 2011 roku naukowcy obalili ten pogląd.

Nawyki żywieniowe

Diplodok miał bardzo nietypowy układ zębów w porównaniu do innych zauropodów. Korony były długie i smukłe, o eliptycznym przekroju poprzecznym z tym, że wierzchołek zęba miał trójkątny kształt. Zęby policzkowe górnej i dolnej szczęki zostały mocno zredukowane, co świadczyło o zupełnie innym sposobie jedzenia, biorąc pod uwagę pozostałe zauropody.

Diplodok jadł pokarm jedną stroną szczęki – wskazują na to niezwykłe ślady zużycia zębów. Jeden rząd zębów ściągał z łodyg liście, podczas gdy drugi utrzymywał pokarm w określonej pozycji, pełniąc w ten sposób rolę „stabilizatora”. Przedczołowa część szczęki umożliwiała usunięcie liści z łodygi za jednym zamachem. Ponadto, wsteczne ruchy żuchwy w trakcie jedzenia mogły pełnić 2 funkcje:

• Zwiększenie rozstawu szczęki
• Subtelne zmiany w ułożeniu zębów, dzięki którym łatwiej spożywać rośliny o grubych łodygach

Dzięki długiej szyi diplodok mógł patrzeć na otoczenie z wysokości ok. 10 metrów i jeść z najwyższych drzew, co jednak nie wyklucza możliwości żerowania na ziemi (poniżej poziomu ciała). Niektórzy uczeni spekulowali, że diplodok spożywał również rośliny wodne i nadbrzeżne. Krótsze kończyny przednie mogą umocnić tę koncepcję. Co więcej, jego kołkowate zęby mogły być używane do jedzenia miękkich roślin wodnych.

W 2010 roku Whitlock, we współpracy z innymi naukowcami, opisał czaszkę niedojrzałego diplodoka, która znacznie różniła się od czaszek dorosłych osobników tego samego rodzaju. Pysk nie był tępy, a zęby nie były ograniczone tylko do przedniej części szczęki. Te różnice sugerują, że osobniki dorosłe i młodzieńcze żywiły się w inny sposób. Różnic między dorosłymi i niedojrzałymi przedstawicielami nie zaobserwowano u żadnego innego zauropodomorfa.

Niezwykle szybki wzrost

Na podstawie badań kości wykazano, że diplodok rósł w bardzo szybkim tempie, osiągając dojrzałość płciową w ok. 10 roku życia. Po tym czasie zwierzę rosło nadal, do końca swych dni.

Budowa pierścienia twardówki pokazuje duże podobieństwo do budowy oka współczesnych ptaków oraz gadów, co sugeruje, że diplodok był aktywny w ciągu dnia z licznymi przerwami.

Gatunki

Sklasyfikowano 4 gatunki, co do których nie ma wątpliwości:

• Gatunek typowy – Longus Diplodocus – znany z dwóch czaszek i kręgu ogonowego znalezionego w formacji Morrison w Kolorado i Utah.
• Diplodocus carnegii (lub Diplodocus carnegiei) – nazwa pochodzi od Adrew Carnegie’a. Gatunek najlepiej poznany ze względu na znalezienie niemal kompletnego szkieletu ułożonego przez Jacoba Wortmana i wystawionego w Muzum Carnegie w Pittsburghu. Okaz został opisany i nazwany przez Johna Bella Hatchera w 1901 roku.
• Diplodocus hallorum – opisany po raz pierwszy w 1991 roku przez Gillette jako Seismosaurus halli. Opis powstał na podstawie znalezionych kręgów, kości miednicy i żeber. W 2004 roku podczas konferencji Amerykańskiego Towarzystwa Geologicznego uznano, że Seismosaurus to synonim dla Diplodocus. W 2006 roku wydano szczegółową publikację, w której nie tylko zmieniono nazwę na Diplodocus hallorum, ale również spekulowano, że może to być po prostu inny przedstawiciel Diplodocus longus.
• Diplodocus Hayi – znaleziono niekompletny szkielet w 1902 roku w pobliżu Sheridan w st. Wyoming. Opisu okazu dokonano w 1924 roku.

Istnieje również sklasyfikowany gatunek – Diplodocus lacustris, ale określany jest jako nomen dubium – rodzaj niepewny. Skamieniałości okazały się szkieletem młodego osobnika z Kolorado, co mogło wprowadzić w błąd odkrywców.

Szczegółowe dane i wymiary

Diplodok (Diplodocus)

Wymiary

• Długość: 33 – 35 m
• Długość szyi: 6-7 m
• Masa: 10 – 16 ton (wcześnie uważano, że ważyły 22-27 ton)

Występowanie

• Żył: 155-146 mln lat temu / późna jura (kimeryd, tyton)
• Występował: Ameryka Północna

Diplodok – ciekawostki

• Amficelias (Amphicoelias) – największy z dinozaurów, należał do rodziny diplodoków.
• Jego rozmiary były na tyle imponujące, że zniechęcały drapieżników do ataków. Potencjalnymi wrogami diplodoka były allozaury (Allosaurus) i ceratozaury (Ceratosaurus) – szczątki tych teropodów znaleziono w tej samej warstwie, co szczątki diplodoka, co może sugerować, że zwierzęta współistniały.
• Diplodok został uznany za najdłuższego, znanego z kompletnego szkieletu, dinozaura.
• Badania zębów wykazały, że diplodok mógł żywić się inną roślinnością niż reszta zauropodów z formacji Morrison (np. kamarazaur). Oznacza to, że różne gatunki zauropodów mogły żyć obok siebie bezkonfliktowo (brak konkurencji).
• Ostatnie odkrycia sugerują, że diplodok mógł mieć wąskie, spiczaste, keratynowe kolce wzdłuż kręgosłupa, bardzo podobne do współcześnie żyjącej iguany.

Polecamy:

• Największe dinozaury
• Najcięższe dinozaury
• Najdłuższe dinozaury
• Dinozaury o najdłuższych szyjach
• Zauropody – największe dinozaury
• Amficelias (Amphicoelias) – największy dinozaur.
• Antarktozaur
• Zauroposejdon
• Argentynozaur
• Puertazaur
• Alamozaur
• Bruhatkajozaur