Akrokantozaur (Acrocanthosaurus atokensis)

Akrokantozaur (Acrocanthosaurus atokensis)

Wyróżniał się nie tylko sporymi rozmiarami, ale również „demonicznym” wyglądem, do którego przyczyniły się kolczyste wyrostki wzdłuż kręgosłupa. Często porównywany przez to do spinozaura, choć sam należy do innej rodziny (karcharodontozaurów). Gdyby się przyśnił – byłby koszmarem sennym. Chyba nikt nie chciałby go spotkać we śnie, ani tym bardziej, na jawie.

Dziś zabieramy Was na wyprawę do Ameryki Północnej do okresu wczesnej kredy. Sporo będzie informacji na temat odkryć i materiału genetycznego – więc co bardziej niecierpliwych czytelników odsyłamy do dalszych fragmentów artykułu 🙂

Klasyfikacja

• Gromada: zauropsydy
• Nadrząd: dinozaury
• Rząd: dinozaury gadziomiedniczne
• Podrząd: teropody
• Nadrodzina: allozauroidy
• Rodzina: karcharodontozaury (Carcharodontosauridae)
• Rodzaj: akrokantozaur
  

Nazwa gatunkowa

Nazwa dinozaura pochodzi z greckiego Akra („wysoki”), akantha („kolec”) i suros („jaszczurka”), co można tłumaczyć jako „jaszczur z wysokimi kolcami”.

Nazwa gatunkowa – Acrocanthosaurus atokensis – pochodzi od Hrabstwa Atoka w stanie Oklahoma, gdzie odnaleziono szczątki akrokantozaura. Nazwę wprowadziło dwóch paleontologów w 1950 roku – J. Willis Stovall i Wann Langston Jr.

Występowanie

Ustalono, że dinozaur ten żył we wczesnej kredzie (116-110 mln lat temu) / alb i apt. Wiadomo, że żył na terenie Ameryki Północnej, na obszarach dzisiejszych stanów Wyoming, Oklahoma i Teksas. Możliwe, że rządził również w ekosystemie wschodnim – w dzisiejszym stanie Maryland.

Odkrycie

Znalezisko składało się z dwóch niekompletnych szkieletów i fragmentów czaszki, które zachowały się w formacji skalnej Antlers w Oklahomie.

W 1990 roku odnaleziono bardziej kompletne szczątki, ale i one nie były w stu procentach „pełne”. Tym razem pozostałości po akrokantozaurze znaleziono w formacji Twin Moountains w Teksasie.

Największy okaz znajdował się jednak w Oklahomie, we wspomnianej wcześniej formacji skalnej, ale została po nim tylko czaszka i kończyny przednie. Obecność kości akrokantozaura w formacji Cloverly potwierdzono w 2012 roku – znaleziono wtedy dwa kręgi, fragmenty kości łonowych, strzałkowych należących, prawdopodobnie, do młodego osobnika. Jak się później okazało, kości te znajdowały się w „cmentarzysku” Bighorn Basin w północno-środkowym Wyoming, w którym zalegały również kości zauroposejdona (Sauroposeidon).

Ząb z południowej Arizony pasuje do zębów akrokantozaura, ślady po zębach odkryte na kościach zauropodów z tego samego rejonu pasują do naszego teropoda. Kilka zębów z formacji Arundel w Maryland określono jako niemal identyczne względem uzębienia akrokantozaura, co może wskazywać na jego wschodniego przedstawiciela.

Charakterystyka

Szkielet i uzębienie

Akrokantozaur nie był największym teropodem (z pewnością większy od niego był giganotozaur (Giganotosurs)), ale i tak należał do największych przedstawicieli drapieżnych dinozaurów.

Największy znany okaz mierzył 11,5 m długości i ważył od 5,7 do 6,2 tony. Sama czaszka mierzyła prawie 1,3 m, była wydłużona, niska i wąska, zatem nie wyróżniała się niczym szczególnym wśród czaszek reszty allozauroidów. Przy oczodołach znajdowały się okna przedoczodołowe, dzięki którym masa całej głowy była mniejsza. Powierzchnia kości nosowej i szczęki były stosunkowo gładkie, w porównaniu do karcharodontozaura lub giganotozaura.

Z kości nosowej wyrastały dodatkowo grzebienie biegnące przez środek pyska do oczu, tam przechodziły w kość łzową – jedną z najbardziej charakterystycznych cech allozauroidów.

Podobne artykuły

• 
  Aleja gwiazd – Tyranozaury

  26 maja 2017
• 
  Era mezozoiczna – Kreda

  17 lipca 2019
• 
  Ceratozaur (Ceratosaurus)

  24 sierpnia 2015
• 
  Odkrycie embrionów tyranozaura

  29 października 2020

Wspomniana kość, jak również kość zaoczodołowa, formowały się w twór przypominający brwi.

Akrokantozaur posiadał ostre jak nóż, zakrzywione, ząbkowane zęby. Były szersze niż u karcharodontozaura i nie miały pomarszczonej faktury charakterystycznej dla karcharodontozaurów. W kościach przedszczękowych rosły po 4 zęby, w szczękowych – po 19, w kościach zębowych żuchwy rosło ich 17. Same szczęki były raczej płytkie, ale w dalszych częściach ich głębokość zwiększała się.

Kolce

Tym, co wyróżniało akrokantozaura na tle pozostałych teropodów były przebiegające wzdłuż kręgosłupa kostne wypustki – kolce, które w niektórych miejscach były 2,5 raza wyższe od samych kręgów, z których wyrastały – osiągały ok. 30 cm długości. Przyczepy potężnych mięśni tworzyły na grzbiecie charakterystyczny garb.

Funkcja kolców nie została poznana, ale istnieje kilka teorii na ten temat: mogły być elementem komunikacji wewnątrzgatunkowej, miejscem przechowywania tkanki tłuszczowej lub „organem” regulującym temperaturę ciała. Poza kręgami, akrokantozaur miał szkielet bardzo podobny do szkieletu typowego allozauroida.

Podobne struktury jak wiemy posiadał spinozaur, lecz u niego wyrostki te osiągały długość dochodzącą do 2 metrów, tworząc na grzbiecie twór przypominający żagiel. W jego przypadku naukowcy również nie znaleźli satysfakcjonującej odpowiedzi, jaki był sens istnienia „żagla”.

Kończyny

Akrokantozaur poruszał się na dwóch nogach, miał długi, masywny ogon równoważący ciężar głowy i tułowia, utrzymując środek ciężkości na biodrach.

Kończyny przednie były krótsze, ale silniejsze od innych allozaurów. Poza tym, na każdej przedniej kończynie wyrastały 3 szponiaste palce.

Zauważono również, że kość udowa jest dłuższa od kości piszczelowej i kości śródstopia, co świadczy o tym, że akrokantozaur nie należał do dobrych biegaczy.

Kończyny dolne wyposażone były w 4 palce – typowa cecha teropodów. Ponadto, pierwszy palec był wyraźnie mniejszy od pozostałych i nie dotykał podłoża.

Żadna odnaleziona kość nadgarstka nie pasuje do siebie idealnie, co sugeruje obecność dużej liczby chrząstek w przegubie powodujących usztywnienie dłoni. Wszystkie palce mogły zginać się do tyłu, prawie dotykając nadgarstka. Podczas zginania środkowy palec zbiegał się z pierwszym, a trzeci skręcał się do wewnątrz. Pierwszy palec był wyposażony w największy pazur, który mógł się zaginać, podobnie wyglądało to u palca środkowego, trzeci – najmniejszy pazur – również zginał się i prostował.

Po określeniu ruchów przednich kończyn wysnuto hipotezę o zwyczajach akrokantozaura. Nie zginały się znacznie ku dołowi, zwierzę nie potrafiło nimi nawet podrapać się po szyi, co świadczy o tym, że ich funkcją nie było chwytanie zdobyczy, a to mogło wpływać na zmniejszoną efektywność polowań.

Małe rozmiary kończyn przednich nie przesądzają o ich nieprzydatności, bowiem były bardzo silne – gdy ofiara została złapana w szczęki, mocno umięśnione łapy przytrzymywały zdobycz, aby się nie wyrwała. Ponadto, trwale wygięte pazury dotkliwie raniły złapaną ofiarę, co skutecznie pozbywało ją sił.

Mózg i zmysły

Mimo, iż mózg był podobny do większości teropodów, najbardziej przypomina mózgi allozauroidów: karcharodontozaura i giganotozaura, nie samych allozaurów lub sinraptorów (Sinraptoridae), co wzmacnia hipotezę głoszącą, że akrokantozaur należy do rodziny karcharodontozaurów.

Mózg miał kształt litery „S”, bez widocznego podziału na półkule. Ten element budowy bardziej zbliża tego dinozaura do krokodyli, aniżeli do ptaków.

W mózgu tym dużymi rozmiarami i głębokim fałdowaniem odznaczały się opuszki węchowe, a to świadczy o dobrym węchu zwierzęcia.

Akrokantozaur vs T. rex

Akrokantozaur rządził na ziemiach północnoamerykańskich ponad 40 mln lat przed pojawieniem się T. rexa. W przeciwieństwie do tyranozaura, przednie kończyny akrokantozaura były na tyle silne, że potrafiły złapać, przytrzymać i zranić przeciwnika. Współcześnie, dinozaur byłby w stanie podnieść nimi mały samochód.

Szczegółowe dane i wymiary

Akrokantozaur (Acrocanthosaurus atokensis)

Wymiary

• Długość: 11,5 – 12 m
• Wysokość: ok. 5,5 m
• Masa: 5,7 – 6,2 t (być może nawet 7 ton)
  

Występowanie

• Ameryka Północna, dzisiejsze stany Oklahoma (Hrabstwo Atoka), Teksas, Wyoming, Maryland
• Datowanie: 116-110 mln lat temu
• Okres: wczesna (dolna) kreda / apt i alb
• Wiek: apt i alb

Akrokantozaur – ciekawostki

• Okna przedoczodołowe były bardzo duże: zajmowały ¼ jej długości i 2/3 wysokości.
• Akrokantozaur miał imponujące kolce, ale jeszcze większymi mógł się pochwalić spinozaur (Spinosaurus), którego najdłuższe kolce miały niemal 2 metry długości (ok. 11 razy wyższe od samych kręgów), podczas gdy kolce akrokantozaura mierzyły ok. 30 cm.

Polecamy:

• Dinozaury
• Dinozaury drapieżne
• Jura
• Kreda
• Deinocheir (Deinocheirus mirificus)
• Torwozaur (Torvosaurus)
• Tyranotytan (Tyrannotitan chubutensis)
• Tarbozaur (Tarbosaurus)
• Karcharodontozaur (Carcharodontosaurus)
• Giganotozaur (Giganotosaurus)
• Mapuzaur (Mapusaurus)
• Spinozaur (Spinosaurus)
• Tyranozaur T.rex
• Tyranozaur – mity i fakty
• Albertozaur (Albertosaurus)
• Welociraptor (Velociraptor)
• Deinonych (Deinonychus)