Kos (Turdus merula)
Kos (Turdus merula) to jeden z najbardziej rozpoznawalnych ptaków Europy. Jego melodyjny, fletowy śpiew, rozbrzmiewający o świcie i zmierzchu, jest symbolem wiosny i nieodłącznym elementem dźwiękowego krajobrazu lasów, parków i ogrodów. Ten średniej wielkości ptak, z charakterystycznym czarnym upierzeniem u samców i skromniejszym, brązowym u samic, zdobył sympatię ludzi dzięki swojej bliskości i niezwykłej zdolności adaptacji do życia w sąsiedztwie człowieka. Kos to nie tylko utalentowany śpiewak, ale także przykład ewolucyjnego sukcesu w różnorodnych środowiskach.
Klasyfikacja
Kos (Turdus merula) to gatunek ptaka z rodziny drozdowatych (Turdidae), należący do rzędu wróblowych (Passeriformes). Został opisany przez Karola Linneusza w 1758 roku w dziesiątej edycji Systema Naturae pod nazwą Turdus merula (łac. turdus = drozd, merula = kos). Jego pozycja systematyczna jest następująca:
- Królestwo: Zwierzęta (Animalia)
- Typ: Strunowce (Chordata)
- Podtyp: Kręgowce (Vertebrata)
- Gromada: Ptaki (Aves)
- Podgromada: Neornithes
- Infragromada: Ptaki neognatyczne (Neognathae)
- Rząd: Wrólowe (Passeriformes)
- Podrząd: Śpiewające (Passeri)
- Rodzina: Drozdowate (Turdidae)
- Podrodzina: Drozdy (Turidinae)
- Rodzaj: Turdus
- Gatunek: Kos (Turdus merula)
Podgatunki
Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOU) wyróżnia siedem podgatunków kosa (Turdus merula), różniących się szczegółami upierzenia, rozmiarami i zasięgiem występowania.
- Turdus merula merula (Linnaeus, 1758)
- Opis: Podgatunek nominatywny** obejmujący większość populacji europejskich (z wyjątkiem południowo-wschodniej Europy). Samce mają czarne, błyszczące upierzenie, żółty dziób i wyraźną żółtą obwódkę wokół oczu. Samice są ciemnobrązowe z plamistym brzuchem. Populacje introdukowane w Australii i Nowej Zelandii pochodzą głównie z tego podgatunku i nie różnią się znacząco od europejskich.
- Zasięg: Prawie cała Europa (z wyjątkiem Azorów, Wysp Kanaryjskich i Madery), naturalizowane populacje w Australii i Nowej Zelandii.
- Proponowano wydzielenie podgatunku ticehursti dla ciemniej ubarwionych kosów ze Szkocji i Irlandii, ale nie zyskało to akceptacji.
- Turdus merula azorensis (Hartert, 1905)
- Opis: Endemiczny* gatunek dla Azorów, mniejszy od podgatunku nominatywnego, z krótszym ogonem. Samce mają ciemniejsze, bardziej błyszczące upierzenie.
- Zasięg: Azory.
- Uwagi: Adaptacja do wyspiarskiego środowiska wpłynęła na mniejsze rozmiary ciała.
- Turdus merula cabrerae (Hartert, 1901)
- Opis: Podobny do T. m. azorensis, ale mniej różni się od podgatunku nominatywnego pod względem upierzenia i rozmiaru ogona.
- Zasięg: Madera i zachodnie Wyspy Kanaryjskie.
- Turdus merula mauritanicus (Hartert, 1902)
- Opis: Samce mają głęboko czarne, błyszczące upierzenie i nieco mocniejszy dziób.
- Zasięg: Północno-zachodnia Afryka (od Maroka do Tunezji). W południowej Hiszpanii populacje wykazują cechy pośrednie z T. m. merula.
- Uwagi: Dobrze przystosowany do suchych warunków.
- Turdus merula aterrimus (Madarász, 1903)
- Opis: Samce mają matowe, mniej błyszczące upierzenie, a samice bledszy spód ciała. Dziób jest dłuższy i węższy niż u T. m. merula.
- Zasięg: Bałkany, Słowenia, południowa Rumunia, Krym, Grecja, Turcja, Kaukaz, północny Iran.
- Uwagi: Występuje na granicy zasięgu europejskiego i azjatyckiego.
- Turdus merula syriacus (Hemprich & Ehrenberg, 1833)
- Opis: Podobny do T. m. aterrimus, ale mniejszy. Proponowano wydzielenie podgatunku T. m. insularum dla populacji południowych wysp Grecji, lecz zwykle zalicza się je do T. m. syriacus.
- Zasięg: Wschodnie wybrzeża Morza Śródziemnego (południowa Turcja, Jordania, Izrael, północny Synaj), północny Irak, południowy Iran.
- Uwagi: Adaptacja do cieplejszego klimatu.
- Turdus merula intermedius (Richmond, 1896)
- Opis: Większy od T. m. syriacus i T. m. aterrimus, z dłuższym ogonem i mocniejszym dziobem.
- Zasięg: Gniazduje od północno-wschodniego Afganistanu po Tienszan; zimuje w dolinach południowego Afganistanu i południowego Iraku.
- Uwagi: Występuje w górskich regionach Azji Środkowej.
*Gatunek endemiczny to taki gatunek rośliny lub zwierzęcia, który występuje naturalnie tylko na ściśle określonym, ograniczonym obszarze geograficznym i nie występuje nigdzie indziej na świecie.
** Podgatunek nominatywny inaczej typowy, to „główna” grupa w obrębie gatunku, która ma taką samą nazwę jak cały gatunek. To podgatunek, od którego naukowcy zaczęli opisywać dany gatunek.
Występowanie i siedliska
Kos zamieszkuje niemal całą Europę (z wyjątkiem dalekiej północy i krańców południowo-wschodnich), fragmenty Afryki Północnej (od Maroka do Tunezji) oraz zachodnią i środkową Azję, sięgając na wschodzie gór Azji Środkowej. Został introdukowany* w Australii, Nowej Zelandii i na niektórych wyspach południowego Pacyfiku. W Polsce jest jednym z najpowszechniejszych ptaków, obecny zarówno na terenach wiejskich, jak i w miastach.
Pierwotnie kos był ptakiem leśnym, preferującym wilgotne lasy liściaste i mieszane z bujnym podszyciem. W XIX wieku rozpoczął proces synurbizacji**, zasiedlając parki, ogrody, a następnie centra miast. Obecnie występuje w różnorodnych siedliskach: lasach, zadrzewieniach, parkach, skwerach, ogrodach działkowych, a nawet na terenach przemysłowych, o ile dostępne są zarośla i otwarte przestrzenie do żerowania. W górach, np. w Alpach, Tatrach czy Karkonoszach, gniazduje do górnej granicy lasu (w Polsce do 1400 m n.p.m.).
*Introdukcja to wprowadzenie do nowego miejsca (np. innego kraju lub kontynentu) rośliny, zwierzęcia lub innego organizmu, który tam wcześniej nie występował. Zazwyczaj to człowiek przynosi taki gatunek celowo lub przez przypadek.
** Synurbizacja to proces, w którym dzikie zwierzęta przystosowują się do życia w miastach i korzystają z warunków, jakie tam panują. Oznacza to, że zwierzęta uczą się żyć blisko ludzi, tolerują ich obecność i potrafią wykorzystywać zasoby, które człowiek tworzy, np. jedzenie, schronienia czy ciepło budynków
Charakterystyka
Wygląd
Kos wykazuje wyraźny dymorfizm płciowy. Samce mają jednolicie czarne, błyszczące upierzenie, żółty dziób i żółtą obwódkę oczną, kontrastującą z ciemnobrązową tęczówką. Samice i młode są ciemnobrązowe, z jaśniejszym, plamistym brzuchem, co zapewnia kamuflaż. Nietypowe ubarwienia, jak leucyzm* czy albinizm, zdarzają się rzadko, szczególnie w populacjach miejskich.
Długość ciała wynosi 23,5–29 cm, rozpiętość skrzydeł 34–39 cm, długość ogona 10,4–11,6 cm. Masa ciała waha się od 71 do 150 g, z największą wartością zimą (magazynowanie tłuszczu) i najmniejszą latem.
*Leucyzm to genetyczna wada polegająca na częściowym lub całkowitym braku pigmentu (melaniny) w skórze, sierści, piórach lub łuskach zwierząt, co powoduje ich jasne, często białe ubarwienie12. W przeciwieństwie do albinizmu, przy leucyzmie zwierzęta mają normalny kolor oczu i innych części ciała, które nie są pokryte pigmentem
Zachowanie, styl życia i ekologia
Kos prowadzi częściowo wędrowny tryb życia. W Europie Środkowej, w tym w Polsce, część populacji zimuje na miejscu, a część migruje na południe (np. do południowej Europy lub Afryki Północnej). Wędrówki odbywają się głównie nocą, w małych etapach. W miastach kosy są bardziej osiadłe, co może być uwarunkowane genetycznie.
Jest ptakiem terytorialnym, zwłaszcza w sezonie lęgowym. Samce oznaczają terytorium donośnym śpiewem, wykonywanym z eksponowanych miejsc (drzewa, dachy, anteny). Śpiew jest melodyjny, złożony z chwytliwych fraz, często imitujących odgłosy innych ptaków lub dźwięki otoczenia (np. syreny). Kosy są aktywne od świtu do zmierzchu, żerując na ziemi charakterystycznymi skokami. W nocy śpią samotnie lub w grupach, zwykle w gęstych zaroślach lub na drzewach iglastych.
W ekosystemie kosy pełnią istotną rolę, kontrolując populacje bezkręgowców i rozsiewając nasiona roślin owocowych. Ich doskonałe widzenie po zmroku ułatwia żerowanie w słabym świetle.
Dieta
Kos jest wszystkożerny, a jego dieta zmienia się sezonowo:
- Wiosna i lato
Głównie bezkręgowce, takie jak dżdżownice, chrząszcze, ślimaki, pająki, a także drobne kręgowce (np. jaszczurki, płazy). Zjada również stadia larwalne owadów. - Jesień i zima
Dominują owoce i jagody (np. jarzębina, głóg, bluszcz pospolity, jeżyny). W miastach korzysta z karmników, resztek jedzenia i odpadków.
Kosy żerują na ziemi, rozgrzebując ściółkę lub szybkimi dziobnięciami chwytając liście. Owoce zbierają z ziemi, krzewów lub strącają w locie. Tworzą wypluwki z niestrawionych resztek. W ekstremalnych przypadkach odnotowano koprofagię i kanibalizm.
Rozmnażanie i rodzicielstwo
Sezon lęgowy trwa od końca lutego do końca sierpnia, z 2–3 lęgami w roku. Samica buduje miseczkowate gniazdo z gałązek, mchu, traw i błota, zwykle na wysokości 1,5–2 m w krzewach, drzewach lub pnączach. W miastach gniazda bywają umieszczane w nietypowych miejscach, np. w donicach, na legarach czy w komorach silników(!).
Samica składa 3–5 niebieskozielonych jaj z czerwonobrązowymi plamkami (29,5 × 21,5 mm, masa ok. 7 g). Wysiadywanie trwa 10–19 dni (średnio 13), głównie przez samicę. Pisklęta, nagie i ślepe po wykluciu, są karmione przez oboje rodziców, głównie pokarmem zwierzęcym. Opuszczają gniazdo po 13–15 dniach, osiągając masę ok. 65 g, ale pozostają zależne od rodziców przez kolejne 2–3 tygodnie. Sukces lęgowy jest wyższy poza miastami, gdzie mniejsze jest zagrożenie ze strony kotów i ludzi.
Drapieżniki i zagrożenia
Kosy padają ofiarą ptaków drapieżnych (np. jastrząb gołębiarz (Accipiter gentilis), krogulec (Accipiter nisus), sów (np. puszczyk (Strix aluco), krukowatych (sroki, wrony), kotów domowych, lisów, kun i szczurów. Jaja i pisklęta są szczególnie narażone na sroki i wiewiórki. W miastach zagrożeniem są kolizje z pojazdami i oknami.
Pasożyty, takie jak nicienie (Isospora, Capillaria), pierwotniaki (Haemoproteus, Leucocytozoon) czy kleszcze (Ixodes), są powszechne, zwłaszcza na terenach wiejskich. Wirus usutu, przenoszony przez komary, powodował masowe śnięcia kosów w Europie Środkowej (np. w Austrii i Niemczech w latach 2001–2011). Zmiany klimatyczne, pestycydy i utrata siedlisk mogą ograniczać dostępność pożywienia, szczególnie zimą i podczas suszy.
Interakcje z człowiekiem
Kos dobrze przystosował się do życia w miastach, korzystając z trawników, karmników i odpadków. Jego śpiew jest ceniony przez miłośników przyrody, a obecność w ogrodach uznawana za oznakę zdrowego ekosystemu. W kulturze kos symbolizuje wiosnę, odnowę i pobożność (np. legenda o św. Kewinie). W folklorze wierzono, że chroni przed piorunami lub przepowiada pogodę.
Kos bywa problematyczny w sadach i winnicach, gdzie zjada owoce, oraz w miastach, gdzie brudzi chodniki odchodami. W Australii uważany jest za szkodnika i tępiony. Dawniej kosy hodowano w klatkach dla ich śpiewu lub tuczono na mięso (np. w starożytnym Rzymie).
Populacja
Populacja kosa jest stabilna i liczna. W Europie szacuje się 40–82 miliony par lęgowych (120–246 milionów osobników), co stanowi 50–74% globalnej populacji (162–492 miliony). W Polsce w latach 2013–2018 populacja liczyła 2,786–3,865 miliona par lęgowych, z 59% wzrostem od 2007 roku, częściowo dzięki synantropizacji* i ociepleniu klimatu. Najwyższe zagęszczenie występuje w miastach (do 4–7 par/ha), w lasach jest mniejsze (ok. 0,5 pary/ha).
* Synantropizacja to proces, w którym rośliny i zwierzęta przystosowują się do życia w środowisku blisko człowieka, czyli w miejscach, które zostały przez niego zmienione, takich jak wsie, miasta czy pola uprawne. Obejmuje to zmiany zachowaniu organizmów, które pozwalają im korzystać z nowych warunków stworzonych przez działalność człowieka.
Status i ochrona
Kos jest gatunkiem najmniejszej troski (LC) według IUCN. W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej na mocy ustawy o ochronie przyrody. Nie wymaga specjalnych działań ochronnych, ale kluczowe jest zachowanie zróżnicowanych siedlisk (parki, zadrzewienia) i ograniczanie pestycydów. Wsparciem dla populacji są budki lęgowe, sadzenie krzewów owocowych i tworzenie ogrodów przyjaznych ptakom.
Śpiew
Najładniej śpiewające ptaki występujące w Polsce
Kos jest jednym z najbardziej utalentowanych ptasich śpiewaków. Jego melodyjne pieśni godowe, złożone z chwytliwych fraz, mogą zawierać ponad 30 różnych motywów, które samce komponują, łącząc własne pomysły z naśladowaniem innych ptaków, a nawet dźwięków otoczenia. W miastach kosy włączają do swojego repertuaru odgłosy syren karetek, dzwonków telefonów czy klaksonów. Choć Niemiecki kompozytor Heinz Tiessen nazwał kosa „muzycznie najwyżej stojącym ptakiem śpiewającym Europy Środkowej” a kos często nazywany jest nazywany „jazzmanem” pośród ptaków, gdyż śpiewa improwizacje, to ma jednak mocną konkurencję.
Najładniej śpiewające ptaki w Polsce to m.in.:
- Słowik – legendarny mistrz śpiewu, znany z pięknych koncertów wiosennych nocy
- Skowronek – śpiewa w locie, często przez kilkanaście minut, symbol polskich pól
- Strzyżyk – mały, ale bardzo głośny i melodyjny ptak
- Drozd śpiewak – charakterystyczne powtarzane frazy
- Szczygieł – piękny, radosny i dzwoniący śpiew
- Kos – nazywany „jazzmanem” ptaków, śpiewa improwizacje
- Szpak – wybitny naśladowca dźwięków, nawet ludzkich gwizdów
- Rudzik – posiada melancholijny i emocjonalny śpiew
- Łozówka – mistrz naśladowania innych ptaków i owadów
Kos (Turdus merula) to ptak, który łączy w sobie piękno, adaptacyjność i bliskość z człowiekiem. Jego melodyjny śpiew i wszechobecność w naszym otoczeniu przypominają o znaczeniu harmonii z naturą. Doceniajmy tego czarnego śpiewaka, który każdego dnia wnosi melodię do naszego życia.
Szczegółowe dane / wymiary
Kos (Turdus merula merula)
Długość
- Samce:
- Długość ciała: 24–29 cm (średnio 26 cm)
- Długość skrzydła: 126–139 mm (średnio 133 mm)
- Długość ogona: 104–116 mm (średnio 110 mm)
- Długość dzioba: 23–27 mm (od podstawy czaszki)
- Samice:
- Długość ciała: 23,5–28 cm (średnio 25,5 cm)
- Długość skrzydła: 122–134 mm (średnio 128 mm)
- Długość ogona: 102–114 mm (średnio 108 mm)
- Długość dzioba: 22–26 mm (od podstawy czaszki)
Uwagi: Samce są nieznacznie większe od samic, co jest typowe dla dymorfizmu płciowego u drozdowatych. Długość ciała może się różnić w zależności od podgatunku (np. T. m. azorensis jest mniejszy) oraz regionu geograficznego.
Waga
Masa ciała kosa wykazuje znaczne wahania sezonowe, związane z magazynowaniem tłuszczu przed zimą i zmniejszeniem masy po sezonie lęgowym. Dane dotyczą populacji europejskich (T. m. merula).
- Samce:
- Zakres: 71–150 g
- Średnia: 102,8 g
- Najwyższa masa: styczeń (ok. 120–150 g, z rezerwami tłuszczu)
- Najniższa masa: lipiec–sierpień (ok. 71–90 g, po sezonie lęgowym)
- Samice:
- Zakres: 70–145 g
- Średnia: 100,3 g
- Najwyższa masa: kwiecień–maj (ok. 110–145 g, w okresie składania jaj)
- Najniższa masa: lipiec–sierpień (ok. 70–85 g, po sezonie lęgowym)
Uwagi: Samice są przeciętnie o 2–3 g lżejsze od samców, z wyjątkiem okresu lęgowego, gdy ich masa może być wyższa z powodu rozwijających się jaj. Jednoroczne ptaki są lżejsze o ok. 3 g w porównaniu z dorosłymi.
Sezonowe wahania masy: Masa ciała kosa jest silnie zależna od pory roku, co odróżnia go od gatunków o bardziej stabilnej masie. Zimą ptaki magazynują tłuszcz, co zwiększa ich masę nawet o 30–40%.
Długość życia
- Średnia długość życia: 3,6 roku (na podstawie badań w miastach północno-zachodnich Niemiec).
- Maksymalna udokumentowana długość życia: 22 lata i 3 miesiące (samica zaobrączkowana na Helgolandzie w 1974 roku, schwytana ponownie w 1996 roku). Maksymalny wiek (22 lata) jest wyjątkowy i dotyczy osobnika zaobrączkowanego, co wskazuje na potencjalną długowieczność w sprzyjających warunkach.
- Śmiertelność:
- W pierwszym roku życia śmiertelność wynosi ok. 69% (przeżywalność 31%, dane z Francji).
- W kolejnych latach przeżywalność roczna wynosi ok. 55%.
Uwagi: Długość życia jest wyższa w miastach, gdzie dostęp do pożywienia jest większy, a zagrożenie ze strony drapieżników mniejsze (choć wzrasta ryzyko kolizji z pojazdami). Starsze osobniki są rzadkie, ale pojedyncze ptaki mogą osiągać wiek ponad 10 lat.
Prędkość
Dane dotyczące prędkości lotu kosa są ograniczone, ponieważ nie jest to ptak znany z szybkiego lub długodystansowego lotu, jak np. ptaki wędrowne z rzędu siewkowych. Kosy poruszają się głównie krótkimi lotami między zaroślami a otwartymi przestrzeniami, a podczas migracji pokonują dystanse w etapach, głównie nocą.
- Prędkość lotu w locie poziomym: Szacunkowo 30–50 km/h, na podstawie obserwacji lotu wróblowych o podobnej budowie (Cramp, 1988).
- Prędkość podczas migracji: Średnio 20–40 km/h, zależnie od warunków pogodowych i wiatru. Kosy pokonują przeszkody, takie jak Morze Północne czy Alpy, w krótkich odcinkach z częstymi przerwami.
- Prędkość ruchu na ziemi: Podczas żerowania kosy poruszają się skokami lub krótkim biegiem, z prędkością szacowaną na 1–3 km/h. Po wylądowaniu często wykonują kilka kroków, by wyhamować.
Kosie (Turdus merula) – ciekawostki
Kos (Turdus merula), jeden z najbardziej rozpoznawalnych ptaków Europy, kryje wiele fascynujących faktów, które ukazują jego niezwykłą biologię, zachowanie i znaczenie w kulturze. Poniżej przedstawiamy najciekawsze informacje o tym śpiewaku.
- Mistrz improwizacji muzycznej
Kos jest jednym z najbardziej utalentowanych ptasich śpiewaków. Jego melodyjne pieśni godowe, złożone z chwytliwych fraz, mogą zawierać ponad 30 różnych motywów, które samce komponują, łącząc własne pomysły z naśladowaniem innych ptaków, a nawet dźwięków otoczenia. W miastach kosy włączają do swojego repertuaru odgłosy syren karetek, dzwonków telefonów czy klaksonów. Niemiecki kompozytor Heinz Tiessen nazwał kosa „muzycznie najwyżej stojącym ptakiem śpiewającym Europy Środkowej” ze względu na jego zdolność do tworzenia diatonicznych i chromatycznych melodii. - Śpiew nocą w miastach
Dzięki sztucznemu oświetleniu w miastach kosy często śpiewają nocą, zwłaszcza w miejscach oświetlonych latarniami. To nietypowe zachowanie sprawia, że są jednymi z nielicznych ptaków, które można usłyszeć po zmroku, co nadaje miejskim parkom niemal magiczny klimat. Śpiew nocny jest szczególnie intensywny wiosną, gdy samce rywalizują o terytorium i partnerki. - Synurbizacja – ptak miejski
Kosy pierwotnie były ptakami leśnymi, ale w XIX wieku rozpoczęły proces synurbizacji, zasiedlając najpierw parki i ogrody, a następnie centra miast. W Bambergu i Erlangen (Bawaria) miejskie kosy odnotowano już w 1820 roku, a w Rzymie w 1828 roku. Dziś w miastach, takich jak Londyn czy Warszawa, osiągają rekordowe zagęszczenie – nawet 4–7 par lęgowych na hektar, w porównaniu do 0,5 pary w lasach. Adaptacja do życia w miastach obejmuje mniejszą skłonność do migracji i niższy poziom stresu (mniejsze wydzielanie kortykosteronu). - Nietypowe gniazda
Kosy w miastach zakładają gniazda w zaskakujących miejscach: w naściennych donicach, na legarach, w komorach silników zaparkowanych samochodów, a nawet na literach neonowych (z preferencją do okrągłych liter i unikaniem czerwonego koloru). Budowa gniazda, którą wykonuje samica, trwa 2–5 dni i wykorzystuje naturalne materiały (gałązki, mech, błoto), ale także śmieci, takie jak kawałki plastiku czy papieru. - Leucyzm i albinizm
Choć samce kosa są znane z czarnego upierzenia, zdarzają się rzadkie przypadki leucyzmu (częściowej utraty pigmentu) lub albinizmu (całkowitej utraty pigmentu), szczególnie w populacjach miejskich. Białe lub łaciate kosy były opisywane już przez Arystotelesa. Eksperymenty wykazały, że leucyzm może być związany z niedoborem białka w diecie podczas pierzenia, co prowadzi do powstawania białych piór. - Sen jednopółkulowy
Kos jest jednym z nielicznych gatunków ptaków, u których udokumentowano jednopółkulowy sen wolnofalowy. Podczas snu jedna połowa mózgu pozostaje aktywna (w stanie czuwania), a druga „śpi”, co pozwala ptakowi odpoczywać, zachowując częściową czujność. Takie epizody trwają 2–4 sekundy i występują przez 140–200 sekund w ciągu nocy, gdy ptak trzyma dziób skierowany do przodu. - Kąpiele słoneczne i mrówkowe
Kosy regularnie biorą kąpiele słoneczne, kładąc się płasko na ziemi z rozpostartymi skrzydłami i ogonem, by wystawić pióra na działanie słońca. Jeszcze bardziej niezwykłe są kąpiele mrówkowe – ptaki kładą się na gniazda mrówek (np. podziemnic zwyczajnych), pozwalając owadom wchodzić między pióra. Uważa się, że ma to działanie przeciwpasożytnicze, choć dokładny cel pozostaje niejasny. - Symbolika i przesądy
W kulturze chrześcijańskiej kos, ze względu na swoje czarne upierzenie i samotniczy tryb życia w lasach, był symbolem pobożnych pustelników. Legenda o św. Kewinie mówi, że kos uwił gniazdo w jego złożonych do modlitwy dłoniach, a święty nie ruszał się, by nie przeszkodzić lęgowi. W folklorze wierzono, że kos chroni dom przed piorunami, a pióro z jego prawego skrzydła, zawieszone na nitce, powoduje bezsenność. W północnych Włoszech ostatnie dni stycznia nazywane są „dniami kosa” (I giorni della merla), od legendy o białych kosach, które sczerniały od sadzy, chowając się w kominie. - Introdukcja w Australii i Nowej Zelandii
Kosy zostały introdukowane do Australii w 1857 roku (Melbourne) i do Nowej Zelandii w latach 60. XIX wieku. W Australii są uważane za szkodniki, niszczące sady i winnice, co prowadzi do ich tępienia. W Nowej Zelandii rozprzestrzeniły się na okoliczne wyspy i mogą ułatwiać rozprzestrzenianie inwazyjnych gatunków roślin poprzez rozsiewanie nasion. Co ciekawe, pieśni nowozelandzkich kosów nie różnią się od europejskich. - Wirus usutu – „umieranie kosów”
W latach 2001–2011 wirus usutu, przenoszony przez komary, spowodował masowe śnięcia kosów w Europie Środkowej, szczególnie w Austrii, Niemczech i na Węgrzech. W 2011 roku w Niemczech zginęło ok. 100 tysięcy osobników. Austriackie populacje wykształciły odporność populacyjną do 2006 roku, co pozwoliło na powrót do normalnego stanu. - Nietypowe zwyczaje żywieniowe
Choć kosy preferują dżdżownice, chrząszcze i jagody, odnotowano przypadki koprofagii (zjadania odchodów), kanibalizmu oraz plądrowania gniazd innych ptaków, np. wróbli czy innych drozdów. W ekstremalnych sytuacjach kosy łowią ryby lub polują na drobne kręgowce, takie jak jaszczurki czy myszy. - Inspiracja w muzyce i literaturze
Śpiew kosa zainspirował wielu artystów. Zespół The Beatles w piosence Blackbird (1968) użył jego melodii, symbolizując walkę o prawa Afroamerykanów. Francuski kompozytor Olivier Messiaen stworzył utwór Le Merle noir na flet i fortepian, oddając hołd kosowi. W literaturze ptak pojawia się u poetów, takich jak Jan Brzechwa (wiersz „Kos”) czy Robert Musil (Die Amsel), jako symbol piękna i wolności.
Polecamy
