Sen zwierząt
Sen zwierząt
Jak śpią zwierzęta?
Zastanawiałeś się kiedyś jak sypiają ryby? Jak to możliwe, że ssaki pływające nie toną w czasie drzemki? O tym, na ile nasz sen jest podobny do snu zwierząt przekonamy się dzięki poniższemu artykułowi. Postaramy się opisać pewne zjawiska a także wytłumaczyć sens ich istnienia.
Czym jest sen?
Z fizjologicznego punktu widzenia sen to odwracalny stan nieświadomości, w którym dochodzi do zmian fal mózgowych, utraty napięcia mięśniowego (nie u wszystkich zwierząt) oraz regularnych okresów ruchu gałkami ocznymi (faza REM). Pod względem behawioralnym sen to brak reakcji na bodźce zewnętrzne, w który zwierzę zapada w określonym miejscu i pozycji. Definicję fizjologiczną stosuje się z reguły w stosunku do snu ptaków oraz ssaków, u istot o prostszej budowie mózgu dominuje definicja behawioralna.
![Sen zwierząt](https://dinoanimals.pl/wp-content/uploads/2014/11/Sen_zwierzat_18.jpg)
Jak sypiają zwierzęta…
Jak śpią gady?
Na podstawie obrazów EEG zauważono, że sen gadzi różni się od snu innych zwierząt. Gad pozbawiony snu przez dłuższy czas śpi dłużej i potrzebuje silniejszych bodźców do wybudzenia się. Może to świadczyć o występowaniu tzw. snu wyrównawczego, czyli nie dłuższego, ale głębszego od zwykłego snu. Ma to na celu zrekompensowanie czasu, w którym gad był pozbawiony zasłużonej drzemki.
![Sen zwierząt](https://dinoanimals.pl/wp-content/uploads/2014/11/Sen_zwierzat_6.jpg)
Jak śpią ssaki lądowe?
Niektóre nietoperze poświęcają na sen 18-20 godzin na dobę, ale żyrafy lub słonie potrzebują dziennie zaledwie 3-4 godzin drzemki. Znaczne różnice w długości snu widoczne są również między blisko spokrewnionymi gatunkami oraz między zwierzętami badanymi w laboratoriach i środowisku naturalnym.
Ile śpią leniwce?
Dobrym przykładem są tutaj leniwce: w 1983 r. naukowcy wykazali, że śpią one ok. 16 godzin dziennie, jednak w roku 2008, dzięki miniaturowym czujnikom umieszczanym na ciałach dzikich osobników ustalono, że leniwce poświęcają na sen mniej niż 10 godzin.
Mięsożercy, roślinożercy i wszystkożercy
Na długość snu wpływają z pewnością nawyki żywieniowe; najwięcej odpoczynku potrzebują drapieżniki, najmniej roślinożercy (wszystkożercy śpią nieco krócej od mięsożerców, ale dłużej od roślinożerców). U zwierząt roślinożernych długość drzemki uzależniona jest od masy ciała; duże ssaki śpią krócej od mniejszych przedstawicieli gromady.
![Sen zwierząt](https://dinoanimals.pl/wp-content/uploads/2014/11/Sen_zwierzat_4.jpg)
W obrębie gromady ssaków występują tzw. fazy snu:
- REM/sen paradoksalny (Rapid Eye Movement – faza szybkich ruchów gałek ocznych)
- NREM/SEM/sen wolnofalowy (Non-rapid Eye Movement – faza powolnych ruchów gałek ocznych).
Na długość każdej fazy wpływa wielkość zwierzęcia; duże i średnie gatunki mają dłuższe cykle snu. Potrzebna ilość snu ma związek także z podstawową przemianą materii oraz masą mózgu. Ponadto ssaki, które rodzą się ukształtowane fizycznie (np. konie, żyrafy) mają krótszą fazę REM niż zwierzęta słabo rozwinięte w momencie narodzin (psy, koty). Wydaje się również, że faza REM trwa dłużej u nowo narodzonych ssaków, niż u osobników dorosłych.
![Sen zwierząt](https://dinoanimals.pl/wp-content/uploads/2014/11/Sen_zwierzat_13.jpg)
Jak śpią ssaki morskie?
Jak śpią wieloryby?
Płetwonogie oraz wieloryby uskuteczniają tzw. jednopółkulowy sen wolnofalowy (ang. USWS – Unihemispheric slow-wave sleep). Oznacza to, że zwierzę śpi tylko jedną półkulą mózgową, podczas gdy druga czuwa. Z jednej strony zatem ssak śpi nieruchomo, z drugiej nie tonie i może swobodnie oddychać.
Jak śpią uchatki?
U uchatek sypiających w wodzie nie występuje praktycznie faza REM, jednak przenosząc się na ląd faza ta powraca (prawdopodobnie ze względu na sen dwupółkulowy). Fazy REM nie występują u uchatek śpiących pod wodą, wybudzających się regularnie i kierujących ku powierzchni w celu zaczerpnięcia powietrza. Osobniki śpiące na powierzchni wody dysponują jednak snem paradoksalnym.
Jak śpią walenie?
REM wykryto również u grindwali – waleni z rodziny delfinowatych. Uważa się jednak, że walenie jako ogół nie dysponują fazą REM i nie wiąże się to z żadnymi problemami zdrowotnymi.
Dlaczego zatem ssaki wodne nie mogą zapaść w sen paradoksalny? Prawdopodobnie dlatego, że dochodzi wtedy do zwiotczenia mięśni szkieletowych. W tym stanie niebywale trudno byłoby zachować regularność oddychania.
![Sen zwierząt](https://dinoanimals.pl/wp-content/uploads/2014/11/Sen_zwierzat_17.jpg)
Długość snu w ciągu doby u wybranych ssaków żyjących w niewoli*:
- Konie – 2,9 godzin
- Osły – 3,1 godziny
- Słonie afrykańskie – 3,3 godziny
- Owce – 3,8 godziny
- Słonie indyjskie – 3,9 godziny
- Krowy – 4 godziny
- Żyrafy – 4,5 godziny
- Ludzie – 8 godzin
- Króliki – 8,4 godziny
- Świnki morskie – 9,4 godziny
- Szympansy – 9,7 godzin
- Lisy rude – 9,8 godziny
- Psy – 10,1 godziny
- Kaczki – 10,8 godziny
- Jaguar – 10,8 godziny
- Gepard – 12,1 godziny
- Mysz domowa – 12,5 godziny
- Koty – 12,5 godziny
- Szczury – 12,6 godziny
- Lwy – 13,5 godziny
- Dziobaki – 14 godzin
- Chomiki syryjskie – 14,3 godziny
- Wiewiórki – 15 godzin
- Tygrysy – 15,8 godziny
- Pytony – 18 godzin
- Opos – 18 godzin
- Pancernik olbrzymi – ponad 18,1 godziny
- Nietoperz nocek myszouchy – 19,9 godzin
*Oczywiście ludzi niewola nie dotyczy 🙂
![Sen zwierząt](https://dinoanimals.pl/wp-content/uploads/2014/11/Sen_zwierzat_15.jpg)
Jak śpią ptaki?
Ptasi sen jest bardzo zbliżony do snu ssaków. W obu gromadach spotyka się bowiem fazę REM i NREM. Może mieć to zatem związek ze stałocieplnością organizmu. Okazuje się jednak, że sen wolnofalowy (SWS – Slow-Wave Sleep, trzeci etap fazy NREM) jest znacznie głębszy i intensywniejszy u ptaków, niż u ssaków.
Długość snu jest uzależniona od gatunku i takich czynników jak środowisko. Wydaje się, że osobniki bardziej narażone na ataki drapieżników sypiają krócej od gatunków zamieszkujących bezpieczniejsze tereny.
Sen dwu i jednopółkulowy
Podobnie jak u ssaków istnieje również podział na gatunki sypiające dwupółkulowo i jednopółkulowo (ang. Unihemispheric slow-wave sleep, USWS).
![Sen zwierząt](https://dinoanimals.pl/wp-content/uploads/2014/11/Sen_zwierzat_22.jpg)
Jedno oko otwarte…
W tej drugiej formie snu ptak zamyka oko przeciwstawne do półkuli. Jeżeli zatem uśpiona jest półkula prawa, zamyka się oko lewe i na odwrót.
USWS występuje częściej u kaczek będących na obrzeżach stada (czyli blisko brzegu). Dzięki temu prawdopodobnie łatwiej im wyczuć drapieżnika i ostrzec resztę grupy. Otwarte oko szybko bowiem reaguje na zmiany w otoczeniu.
Czy ptaki potrafią spać podczas lotu?
U ptaków wędrownych sytuacja jest nieco mniej oczywista. Największy spór w środowisku naukowym wynika z wątpliwości czy podróżujące gatunki potrafią spać w locie. Teoretycznie niektóre fazy i rodzaje snu mogą mieć miejsce podczas lotu, ale ograniczenia techniczne uniemożliwiają rejestrację aktywności fal mózgowych u ptaków w czasie powietrznych podróży.
![Sen zwierząt](https://dinoanimals.pl/wp-content/uploads/2014/11/Sen_zwierzat_2.jpg)
Jak śpią ryby?
Sen ryb nie został dokładnie zbadany. Podejrzewa się jedynie, że niektóre gatunki ławicowe lub stale pływające (ze względu na stałą potrzebę wentylacji skrzeli) nie śpią w ogóle. Podobne podejrzenia kierowane są w stronę niewidomych gatunków jaskiniowych. Wiele przedstawicieli gromady (np. lin, danio pręgowany, tilapia) śpiąc, unosi się nieruchomo w wodzie. Śpiący bodian czerwony może unieść się nawet do samej powierzchni.
Obserwacje ok. 200 gatunków ryb akwariowych w europejskich akwariach publicznych z lat sześćdziesiątych XX wieku wykazały, że znakomita większość gatunków zapada w sen. Osobniki śpiące za dnia łatwiej się jednak wybudzają. W okresach migracji, tarła czy opieki rodzicielskiej ta potrzeba fizjologiczna czasem zanika.
![Sen zwierząt](https://dinoanimals.pl/wp-content/uploads/2014/11/Sen_zwierzat_1.jpg)
Sen bezkręgowców
Nawet tak prymitywne stworzenie jak nicień zapada w stan przypominający uśpienie. Zauważono, że charakterystyczne zastygnięcie, mające cechy prymitywnego snu, poprzedza każdą wylinkę.
Badając muszki owocowe, wykazano, że także one sypiają, a niedostatek snu skutkuje niepełnosprawnością poznawczą (przetwarzanie informacji).
Jak jednak zbadano funkcje poznawcze tych małych, ruchliwych owadów? Muchom dano wybór: mogły przelecieć przez tunel prowadzący do źródła światła lub przez ciemny tunel. Muchy „wyspane” leciały do pierwszego obiektu, chyba że w ciemnym tunelu znajdowała się kotka cukru a w jasnym coś odstraszającego. Osobniki pozbawione snu potrzebowały więcej czasu aby przetworzyć informacje ze środowiska, ale również szybciej zapominały o zarejestrowanych wiadomościach.
Rezultatem badań snu bezkręgowców jest wniosek głoszący, że ten stan organizmu jest niezbędny do zachodzenia ważnych zamian z układzie nerwowym.
![Sen zwierząt](https://dinoanimals.pl/wp-content/uploads/2014/11/Sen_zwierzat_10.jpg)
Sen zimowy i letni
Rozszerzenie niniejszego artykułu znajdziecie w artykule: Sen zimowy i letni, w którym wyjaśniamy czym są hibernacja, torpor, estywacja oraz wiele innych zagadnień.
Sen zwierząt – ciekawostki
- Na podstawie badań EEG ustalono, że stekowce mogą przeżywać fazę REM.
- Zwierzęta w czasie hibernacji nie są w stanie snu, lecz letargu. Hibernacja znacznie zmniejsza zapotrzebowanie na sen, ale go nie niweluje. Czasem zwierzę wychodzi ze stanu hibernacji kilka razy w ciągu zimy, aby zapaść w zwykły sen.
- Fakt istnienia jednopółkulowego snu wolnofalowego jest używany jako argument świadczący o konieczności snu. Wydaje się również, że na świecie nie istnieje zwierzę całkowicie pozbawione zdolności zasypiania.
- Część ptaków (np. kaczki) śpi z jednym okiem otwartym, a drugim zamkniętym.
![Sen zwierząt](https://dinoanimals.pl/wp-content/uploads/2014/11/Sen_zwierzat_16.jpg)
ja mam jedno pytanie ile śpi buldożek francuski?
Jako szczeniak buldog francuski na sen przeznacza większą część doby 🙂 Jako dorosły pies śpi 10-12 godzin.
A ile spi chomik dzungalski? (Kotka cukru?Czy mi sie zdaje?)
W sumie chomik może spać nawet kilkanaście godzin w ciągu doby.
A moglibyście dodawać bibliografię? Bo powyższy artykół jest wyjątkowo ciekawy jednak niczym niepodparty wydaje się być mało wiarygodny. Gdyż żeby wysnuwać wnioski i informacje trzeba się na czymś opierać.
Dlaczego uważasz, że dodanie literatury nadaje opracowaniu wiarygodności? Przecież wiadomo, że każdy artykuł powstaje w oparciu o literaturę przedmiotu lub własne badania. W moim odczuciu artykuły popularnonaukowe nie wymagają spisu bibliografii. Nie są przecież opracowaniami naukowymi, lecz powstają w oparciu o nie.
A swoją drogą, dlaczego piszesz artykuł przez „ó” :)?
Dzień dobry,zauważyłem literówkę w słowie „uchatki”,powinno być uchatki zamiast uchtaki 😉 .
Many thanks :)!
No problem 🙂 ,wait wait,why is there an exclamation mark???
To emphasize the significance 🙂
Oooooh,i forgot that the Redaction CAN use exclemations marks 😉 ,thanks dear Redaction 🙂 .
Only Redaction can 🙂
Right,that makes a lot of sense 😉 ,because redaction knows what it is doing,but if someone else except redaction will upload a comment with an exclamation mark,then it would be cosidered as a SPAM 🙂 .
This is probably because many people like to shout at other people. And on the internet they shout using an exclamation mark 🙂
And by the way, the English version of DinoAnimals is at a different address, so I think it would be good to write in Polish here 😉
Racja,ta sprawa już się wyjaśniła 😉 .