Orzeł czarny (Aquila verreauxii)

Orzeł czarny (Aquila verreauxii)

Podobno czerń wyszczupla (o czym wiedzą wszystkie nasze czytelniczki), nie jest to jednak jedyna zaleta tego koloru, dodaje bowiem dostojności i oryginalności. Piękny przedstawiciel jastrzębiowatych – orzeł czarny – jest przykładem na to, że czerń nigdy nie jest nudna.

Klasyfikacja

• Gromada: ptaki
• Rząd: szponiaste
• Rodzina: jastrzębiowate
• Rodzaj: Aquila
• Gatunek: orzeł czarny
  

Występowanie

Przebywa najliczniej w południowej i wschodniej Afryce, czasem spotykany w Czadzie i Afryce Zachodniej, jak również na Półwyspie Arabskim i południowych terenach Środkowego Wschodu.

Wybredny pod względem siedliska, preferuje głównie suche i skaliste ostańce otoczone skalnymi wzgórzami i górami. Nie pogardzi także ostańcami w wąwozach często sąsiadującymi z sawannami, lasami akacjowymi lub półpustyniami.

Z całą pewnością można go spotkać w Górach Marra w Sudanie (prowincja Darfur), górach Somalii i Etiopii, Ugandy i Kenii. Ponieważ upodobał sobie południowy region kontynentu, występuje licznie w Karru i na Półwyspie Przylądkowym.

Charakterystyka

Wielkość

Jako jeden z największych ptaków osiąga 75 – 96 cm długości, samce ważą od 3 do ponad 4 kg, a masywniejsze samice od ponad 3 do 5,8 kg, średnia waga wynosi ok. 4,1 kg.

Rozpiętość skrzydeł mieści się między 1,81 – 2,3 m, długość ogona od 27 do 36 cm, a długość stępu od 9,5 do 11 cm.

Upierzenie

Upierzenie dorosłych osobników jest przeważnie głęboko czarne, twarz ma żółty odcień, a dziób jest żółto-szary. Intensywnie żółte „brwi” i pierścienie wokół gałek ocznych pięknie kontrastują z czarnymi piórami, podczas gdy tęczówki nabierają odcieni ciemnego brązu.

Na grzbiecie widnieje śnieżnobiały wzór w kształcie litery „V”, pokrywy ogonowe są białe na całej powierzchni. Wzór widoczny wyłącznie w locie, gdy ptak siedzi białe akcenty są częściowo zasłonięte przez skrzydła.

Spód skrzydeł, zwłaszcza lotki, są przyozdobione biało-czarnymi pręgami, dziób jest gruby i mocny, głowa zaokrąglona, umieszczona na mocnej szyi, nogi długie, całkowicie pokryte piórami. Niedojrzałe orły mają złocistorudą głowę i kark oraz czarną twarz i piersi, nogi są natomiast kremowe, a pokrywy skrzydeł płowożółte, pierścienie wokół oczu są ciemniejsze niż u dorosłych orłów, w pełni przeobrażą się po 5-6 latach.

Dźwięki

Gatunek przeważnie milczący, ale kiedy emituje jakieś odgłosy, są one donośniejsze od wokalizacji bliskiego kuzyna – orła przedniego (Aquila chrysaetos). Niektóre odgłosy przypominają młode indyki lub frankoliny, które stosuje w różnych sytuacjach, np. podczas spotkania z partnerem. Inne dźwięki są głośne, „dzwoniące”, kiedy chce odpędzić intruza.

Młode delikatnie ćwierkają, później „gdaczą” jak dorosłe orły.

Dieta i strategia polowania

Menu

Większość diety składa się z góralków przylądkowych (Procavia capensis) i góralków zaroślowych (Heterohyrax brucei), które mogą ważyć nawet 5,4 kg. W Afryce południowej ssaki te stanowią 60 – 90% menu orła czarnego. Poza nimi żywi się również ptakami: frankolinami, perlicami, czaplami, jak również gadami, zającami, królikami, małpami, a nawet młodymi koziołkami skalnymi osiągającymi 12 kg masy.

Orzeł czarny od czasu do czasu przejawia padlinożerność.

Polowanie

Lata wysoko w poszukiwaniu ofiary, następnie wykonuje ku niej szybki lot nurkowy i łapie ją w szpony. Terytorium obserwuje z wysokości – z drzewa lub skały. Na swój przysmak – góralki – poluje zespołowo: jeden orzeł lata nad stadem góralków, aby odciągnąć ich uwagę od drugiego ptaka, który atakuje znienacka, nierzadko strącając ofiarę ze skały.

Najczęściej atakuje zwierzęta na ziemi, ale czasem zdarza mu się zapolować wśród drzew.

Podobnie do wielu swych kuzynów, również orzeł czarny para się złodziejstwem, a dokładniej kleptopasożytnictwem – najczęściej zabiera pokarm orłosępowi brodatemu (Gypaetus barbatus) i wojownikowi zbrojnemu (Polemaetus bellicosus).

Rozmnażanie

Sezon lęgowy trwa od grudnia do sierpnia w Sudanie i na Półwyspie Arabskim, w Etiopii i Somalii od października do maja, a na południu Afryki, w tym w Zambii od kwietnia do listopada. Pary są monogamiczne i mogą dysponować nawet 5 różnymi gniazdowiskami.

Zaloty obejmują podniebne akrobacje: ósemki, salta, półobroty, spirale, runięcia, prawie pionowe loty nurkowe i nagłe wzloty.

Gniazdo

Gniazdo budowane jest z gałęzi, osiąga 1,8 m średnicy i ok. 2 m głębokości (rekordowe odnalezione gniazdo orła czarnego miało 4 m głębokości). Konstrukcja jest używana wielokrotnie, a jej budowa trwa od 6 do 16 tygodni; w tym czasie para wyściela je świeżymi liśćmi, natomiast samo gniazdo umieszcza na klifach, ostańcach, w jaskiniach, pod występami skalnymi lub na otwartych półkach skalnych.

Jeśli ptaki chcą sobie oszczędzić wysiłku, mogą skorzystać z opuszczonych gniazd innych gatunków, np. bielika afrykańskiego (Haliaeetus vocifer).

Samica składa od 1 do 3 jaj (zwykle 2) i wysiaduje je przez 43 – 47 dni i bardzo dba o ich bezpieczeństwo, bowiem największym zagrożeniem dla niewyklutych piskląt są mangusty, pawiany, lamparty i pytony skalne.

Pisklęta wykluwają się w 3 – 4-dniowych odstępach, jednak starszy pisklak często zabija młodszego i słabszego brata/siostrę, agresja ta może trwać nawet 70 dni od wyklucia. Młode opierzają się po 84 – 99 dniach, niedługo potem opuszczają gniazdo, ale przez kolejne 6 miesięcy będą blisko rodziców, choć już po pierwszym miesiącu młode jest w stanie towarzyszyć dorosłym podczas polowań.

Szczegółowe dane i wymiary

Orzeł czarny (Aquila verreauxii)

• Długość: 75 – 96 cm
• Rozpiętość skrzydeł: 1,81 – 2,3 m
• Długość ogona: 27 – 36 cm
• Długość stępu: 9,5 – 11 cm
• Długość skrzydła: samice: 59 – 64 cm, samce: 56,5 – 59, 5 cm
• Masa: samice: 3 – 5,8 kg, samce: 3 – 4,2 kg
  

Orzeł czarny – ciekawostki

• Gatunek został po raz pierwszy opisany przez Rene Primavere Lessona w 1830 roku w publikacji „Centurie zoologique, ou choix d’animaux rares, nouveaux ou imparfaitement connus”, w opisie tym użył łacińskiej nazwy Aquila verreauxii na cześć francuskiego przyrodnika Julesa Pierre’a Verreaux, który na początku XVIII wieku odwiedził Afrykę Południową i pobrał próbki tych zwierząt dla Francuskiej Akademii Nauk.
• Ze względu na czarne upierzenie orzeł czarny może być czasem mylony z orlikiem malajskim (Ictinaetus malayensis) – jastrzębiowatym zamieszkującym kontynent azjatycki.
• Orzeł czarny jest jednym z najlepiej wyspecjalizowanych ptaków drapieżnych na świecie.
• Orzeł czarny jest 6 najdłuższym i 8 najcięższym orłem świata.
• Ponieważ skrzydła orła czarnego są stworzone do lotu szybowego, ptak może latać z prędkością dochodzącą do 157 km/h.
• Dorosłych osobników nie można pomylić z innym gatunkiem, ponieważ żaden czarny ptak drapieżny nie posiada charakterystycznego białego wzoru na grzbiecie.
• Kaininzm (inaczej bratobójstwo), jest częstym zjawiskiem wśród piskląt ptaków drapieżnych, zwłaszcza orłów.
• Niektórzy specjaliści twierdzą, że orzeł czarny jest ptakiem okresowo migrującym, inni opisują go jako ptaka osiadłego. Prawdopodobnie teoria o migracji bierze się ze zwyczajów osobników niedojrzałych, które bardzo często przemierzają długie dystanse w poszukiwaniu własnego terytorium, dorosłe osobniki zazwyczaj przebywają na jednym areale do końca życia.

Polecamy

• Największe ptaki drapieżne
• Największe orły i największe bieliki
• Orzeł przedni
• Orzeł australijski
• Wojownik wspaniały
• Wojownik zbrojny
• Bielik olbrzymi
• Małpożer
• Kania ruda
• Kania czarna
• Sęp
• Sokół
• Jastrząb
• Orłosęp
• Orły
• Bielik amerykański
• Sowy
• Rybołów
• Harpie
• Kondory
• Pustułka