DinozauryDinozaury drapieżneJuraKredaTrias

Plezjozaury, Elasmozaury, Pliozaury

Plezjozaury (Plesiosauria)

Panowały w wodach naszej planety przez niemal 155 milionów lat. Bardzo różnorodne pod względem rozmiarów i ogólnego wyglądu. Plezjozaury występowały we wszystkich wodach Ziemi, w czasach wielkich zmian zakończonych równie wielkim wymieraniem.

Klasyfikacja

  • Gromada: zauropsydy
  • Podgromada: diapsydy
  • Infragromada: Lepidozauromorfy
  • Nadrząd: zauropterygi
  • Rząd: plezjozaury
Plezjozaury (Plesiosauria).

Datowanie

Te mezozoiczne gady morskie zamieszkiwały wody naszej planety 220 – 65 mln lat temu, od wczesnej jury lub nawet górnego triasu (retyk). Szczyt różnorodności plezjozaurów przypada na okres jurajski i trwał aż do wymierania kredowego. Były zwierzętami powszechnie występującymi we wszystkich ówczesnych akwenach.

Charakterystyka

Typowy przedstawiciel plezjozaurów miał szerokie ciało i krótki ogon. Zamiast kończyn posiadał 4 duże płetwy ulokowane po bokach krępego tułowia. Przypuszczalnie wyewoluowały z notozaurów (Nothosauria), których ciała przypominały bardziej współczesne krokodyle.

Elasmozaury (Elasmosaurus) posiadały długie szyje.

Długie szyje – Elasmozaury

Najważniejsze typy plezjozaurów odróżnia się przede wszystkim po wielkości i kształcie głowy oraz długości szyi. Przedstawiciele rzędu z rodziny CryptoclididaePlesiosauridae i Elasmozaurów (Elasmosauridae) charakteryzowały się długimi szyjami i, prawdopodobnie, przebywały na dnie płytkich zbiorników wodnych.

Pliozaury (Pliosaurus) miały krótkie szyje i czasami polowały na swych długoszyich współbraci z rodziny elasmozaurów.

Krótkie szyje – Pliozaury

Większość pliozaurów (Pliosauridae) i romaleozaurów (Rhomaleosauridae) miała natomiast krótsze szyje i duże, wydłużone głowy, co sugeruje, że przebywały w wodach głębszych. Duże płetwy służyły do napędzania całego ciała, bowiem zwierzęta poruszały nimi jak wiosłami.

Raczej nie posiadały płetw ogonowych, a sam ogon był wykorzystywany do utrzymania kierunku płynięcia. Pod tym względem różnią się znaczenie od ichtiozaurów (Ichthyosauria) i mozazaurów (Mosasauridae).

Sposób pływania plezjozaurów można porównać do pływania pingwinów i żółwi.

Liopleurodon należący do pliozaurów mógł osiągać nawet 10 metrów długości.
Największe i najmniejsze pliozaury

Najmniejsze gatunki pliozaurów osiągały ok. 2 m długości, natomiast największe dochodziły do 15 m, a być może nawet więcej – Liopleurodon mógł mierzyć ok. 10 metrów (wcześniej błędnie szacowano jego długość na 18-25 metrów). Ogromnym pliozaurem był również Brachauchenius (ok. 10 metrów i ok. 10 ton wagi) oraz kronozaur (Kronosaurus) – 9-10 metrów długości i waga od 7 do 10 ton.

Liopleurodon

W przypadku Liopleurodona do utrwalenia błędnego poglądu dotyczącego wielkości przyczynił się serial BBC Wędrówki z dinozaurami, w którym podawano iż jego długość mogła sięgać  25 metrów. Szacunki te oparte zostały jednak na pojedynczym kręgu z muzeum w Peterborough (Anglia), który w rzeczywistości należał do zauropoda.

Ichtiozaury późnego triasu (np. szastazaur (Shastasaurus)) przekraczały te rozmiary, osiągając ok. 21 m długości, współcześnie żyją zwierzęta dłuższe od plezjozaurów, np. kaszalot (Physeter macrocephalus) i, przede wszystkim, płetwal błękitny (Balaenoptera musculus) – największe żyjące zwierzę na świecie, osiągające nawet długość 34 metrów.

Plezjozaury (Plesiosauria).

Tryb życia

Prowadziły drapieżny tryb życia. Uważa się, że były drapieżnikami oportunistycznymi, a ich zęby skutecznie chwytały małe ofiary o delikatnym szkielecie, zwłaszcza ryby, choć istotnym elementem diety stawały się twarde i mocno zbudowane głowonogi.

Podczas polowania polegały na wzroku i węchu, a szczęki były na tyle silne, że mogły przegryźć na pół ryby kostnoszkieletowe rozprzestrzeniające się w jurze, co pozwala przypuszczać, że plezjozaury polowały również na nie. Badania wykazują, że niektóre z plezjozaurów polowały na dnie akwenów, działając jak odkurzacz.

Plezjozaury (Plesiosauria).

Jajorodność czy żyworodność?

Istnieje teoria głosząca, że mniejsze z tych pływających gadów wychodziły na brzeg, aby złożyć jaja, podobnie jak czyni to dzisiaj żółw skórzasty (Dermochelys coriacea), jednak okazało się, że plezjozaury były zwierzętami żyworodnymi, podobnie jak ichtiozaury. Prawdopodobnie samice rodziły jedno młode i opiekowały się nim jak współczesne wieloryby.

Elasmosaurus platyurus posiadał szyję składająca się z 70 kręgów. Dla przypomnienia – żyrafa ma tyle samo kręgów co my, czyli 7.

Pływanie

Co ciekawe, żadne żyjące zwierzę morskie nie jest przystosowane w taki sposób do pływania, jak plezjozaury, które pływały przy użyciu 4 płetw. Żółwie morskie poruszają się pod wodą przy użyciu wyłącznie 2 przednich płetw. Tak zaawansowane przystosowanie do życia wodnego rodzi wiele spekulacji dotyczących stylu pływania tych potężnych gadów.

Gatunki krótkoszyje – pliozaury (np. Liopleurodon) mogły być szybkimi pływakami, natomiast osobniki o długich szyjach mogły być bardziej zwrotne od pliozaurów, ale powolniejsze od nich.

Elasmozaury osiągały długość do 14 metrów.

Gastrolity

W jamach brzusznych odkryto również gastrolity – kamienie żołądkowe rozcierające pokarm lub działające jak obciążenie ułatwiające zanurzenie, jednak – ze względu na stosunkowo niewielką masę kamieni – wydają się one niewystarczające, aby miały wpływ na pływalność plezjozaurów.

Pierwsze elementy szkieletu plezjozaura odkryto już w XVII wieku.

Odkrycie

Pierwsze elementy szkieletu plezjozaura odkryto już w XVII wieku i są to jedne z pierwszych odkrytych skamieniałości wymarłych gadów. W 1605 r. Richard Verstegen z Antwerpii opisał znalezione szczątki jako rybie. W swej książce Edward Lhuyd, w 1699 r. zawarł wizerunki kręgów plezjozaura i ponownie uznano je za kręgi rybie. Inni naturaliści wieku XVII również dodali opis plezjozaura do swoich materiałów (m.in. John Woodward).

Dopiero wiele lat później dopuszczono do świadomości, że zwierzęta takie jak plezjozaury naprawdę istniały.

W 1719 roku William Stukeley opisał częściowy szkielet plezjozaura, który przekazał mu pradziadek Karola Darwina – Robert Waring Darwin. W XVII wieku liczba angielskich odkryć plezjozaurów gwałtownie wzrosła, choć znaleziska były mocno fragmentaryczne. Większość tych pływających gadów odkryto w wieku XIX, na morskich klifach Lyme Regis. Sir Richard Owen sam nazwał prawie 100 nowych gatunków. Mimo to, zwierzęta ty były słabo poznane. Ponadto, wiele z opisanych „nowości” okazywało się częściami odkrytych już plezjozaurów.

Predator X.

„Potwór z Aramberii”

W 2002 roku ogłoszono istnienie „Potwora z Aramberii”, którego szczątki odkryto w 1982 roku w miejscowości Aramberii w meksykańskim stanie Nuevo Leon, który pierwotnie został sklasyfikowany jako dinozaur.

Z czasem okazało się jednak, że są to szczątki bardzo dużego plezjozaura, prawdopodobnie osiągającego 15 m długości. 2 lata później wykopano prawie nienaruszony szkielet niedojrzałego osobnika. Kości znalazł rybak z Wielkiej Brytanii w Bridgwater Bay. Osobnik mierzył 1,5 m długości i może być bliskim krewnym romaleozaurów. Prawdopodobnie jest to najlepiej zachowany szkielet plezjozaura, jaki do tej pory odkryto.

Plezjozaury (Plesiosauria) – szkielet w Muzeum Historii Naturalnej w Londynie.

Predator X

W 2006 roku zespół amerykańskich badaczy odnalazł szkielet młodego 1,5 – metrowego plezjozaura na Wyspie Vega na Antarktydzie, a 2 lata później opisano skamieniałości nieopisanego dotychczas plezjozaura, którego nazwano Predator X, dzisiaj znanego jako Pliosaurus funkei, odnalezionego w Svalbardzie (norweska prowincja znajdująca się na Arktyce), a jego długość szacuje się na 10-12 m, natomiast siła uścisku szczęk mogła wynosić 149 kN (15 ton na cm2! – patrz zestawienie najsilniejszych szczęk – T. rex mity i fakty), czym dorównywał królowi oceanów megalodonowi. Czaszka dorosłego Pliosaurus funkei mierzyła 1,6-2,0 metra dla holotypu i 2-2,5 metra dla osobnika PMO 214.136.

Plezjozaury (Plesiosauria).

Plezjozaury dziś?

Jednym z wytłumaczeń na widziane przez wiele osób wodne stwory jest możliwość przetrwania plezjozaurów do czasów współczesnych, jednak możliwość ta została definitywnie odrzucona przez środowisko naukowe, które uważa, że „potwory” typu Nessie to wymysł szukających sensacji ludzi, a osoby poszukujące racjonalnych powodów istnienia tych stworzeń określa się mianem pseudonaukowców.

Warto jednak wspomnieć, że odnalezienie żywych skamieniałości nie jest sensacją, wystarczy wspomnieć o rybie z rodzaju Latimeria czy ogromnych „stworach” z najgłębszych obszarów oceanów – kałamarnicy kolosalnej (Mesonychoteuthis hamiltoni), co daje spore pole do spekulacji na temat przetrwania potężnych gadów morskich.

Plezjozaury (Plesiosauria) – matka z młodym.

Plezjozaury w Japonii

Ciało zwierzęcia morskiego z długą szyją i małą głową wyłowiono w sieciach japońskiej łodzi rybackiej, której właścicielem był Zuiyo Maru poławiający na wodach Nowej Zelandii w 1977 roku. Po tym wydarzeniu Japonię opanowała obsesja na punkcie plezjozaurów.

Elita japońskich biologów morskich zajęła się więc zbadaniem dziwnego zwierzęcia. Naukowcy doszli do wielu intrygujących wniosków: prof. Yoshinori Imaizumi z Narodowego Muzeum Przyrody i Nauki stwierdził: „Istota ta nie była rybą, wielorybem, ani żadnym innym ssakiem”.

Wielu naukowców upierało się, że są to szczątki rekina, ale prof. Toshio Kasuya oznajmił, że gdyby to był rekin, jego kręgosłup byłby krótszy, a szyja badanego zwierzęcia jest zbyt długa i spokojnie można wykluczyć teorię, jakoby zwierzęciem-zagadką okazała się ryba.

Zanim zwierzę zostało z powrotem wrzucone do morza, dokonano analizy tkanek. Dr Shigeru Kiura – biochemik z Uniwersytetu Tokio – oznajmił, że tkanka zawiera białka o nazwie elastodin – charakterystyczne tylko dla rekinów. Oznaczałoby to, że znaleziony stwór nie może być ani gadem, ani ssakiem.

Plezjozaury (Plesiosauria).

Potwór z Loch Ness

Choć kultowy już potwór z Loch Ness (Nessie) jest często opisywany jak plezjozaur, istnieje wiele argumentów temu zaprzeczających.

Jednym z największych powodów „przeciw” jest niska temperatura w jeziorze – woda jest zbyt zimna dla zmiennocieplnego zwierzęcia. Ponadto Loch Ness jest zbyt małe i zawiera niewystarczające ilości pożywienia, aby duże zwierzęta mogły przetrwać. Wiek jeziora również kłóci się z teorią o występowaniu w nim plezjozaurów, bowiem powstało ono 10 000 lat temu, podczas ostatniej epoki lodowcowej. Plezjozaury wymarły ponad 65 mln lat temu.

Zazwyczaj obserwowanym „potworem z Loch Ness” są fale, martwe obiekty pływające, gra świateł, inne zwierzęta (gatunek wydry mierzącej ok. 2 m długości, jesiotr, stada ptaków pływających z dala od brzegu – kaczki i ich młode) i… bujna wyobraźnia ludzi.

Plezjozaury (Plesiosauria).

Szczegółowe dane i wymiary

Plezjozaury (Plesiosauria)

Wymiary
  • Długość: 2 – 20 m
  • Masa: 10 – 20 ton i więcej
Występowanie
  • Wszystkie akweny Ziemi
  • Datowanie: 220 – 65 mln lat temu
  • Okres: od górnego triasu (retyk) przez całą jurę, aż do końca okresu kredowego.
Plezjozaury (Plesiosauria).

Plezjozaury (Plesiosauria) – ciekawostki

  • Nazwa tych pływających gadów to połączenie greckich słów plesios – „blisko/obok” i sauros – „jaszczur”.
  • Plezjozaury są jednymi z największych drapieżników morskich, jakie do tej pory odkryto.
  • Mimo drapieżnego usposobienia mogły stawać się łupem dla innych drapieżców. Świadczą o tym ślady ugryzień pozostawione przez rekina na płetwie jednego z gadów oraz szczątki znalezione w treści żołądkowej mozazaura (Mosasaurus).
  • Mimo, iż plezjozaury zostały znalezione na wszystkich kontynentach, w tym na Antarktydzie, niemal wszystkie odkryte skamieniałości pochodzą z formacji skalnej Oxford Clay (górna jura) w Anglii lub z okresów bliskich kredy, w formacji skalnej Niobrara w Kansas (USA).
  • Gdy w 2002 roku odkryto tzw. „Potwora z Aramberii” mierzącego ok. 15 m długości, media opublikowały przesadzone wymiary tego zwierzęcia głosząc, że znaleziony plezjozaur osiągał 25 m długości i ważył 150 ton, co sprawiłoby, że stałby się największym drapieżnikiem wszechczasów. Błąd ten utrwaliło główne medium brytyjskie – BBC – w cyklu seriali dokumentalnych „Wędrówki z Dinozaurami” (Walking with Dinosaurs), w którym przedwcześnie sklasyfikowano „Potwora z Aramberii” jako Liopleurodon ferox.
Plezjozaury (Plesiosauria) – rekonstrukcja.

Polecamy:


Baza Dinozaurów

44 komentarzy

  1. Gratuluje błędu ze stawianiem przecinków podczas pisaniu o Nessie 🙂 Jeśli uważacie, że wasze artykuły są The Best, to przeczytajcie je jeszcze raz 🙂 Jeżeli w ogóle umiecie znaleźć błędy w swoich „przewspaniałych artykułach” 😛 Wiecie zapewne (a raczej na pewno) że błędów nie wolno stawiać. Jakby co, ten komentarz nie miał was obrazić, tylko powiedzieć, że wasze artykuły nie są takie The Best jak myślicie. Jeśli jednak wykażecie się niebywałą inteligencją, to może dostrzeżecie ten błąd… ale stawiam że nie 😛

    1. Creepu, co my byśmy bez Ciebie zrobili :)? Zlituj się jednak nad naszą redakcją, która z pewnością nie ma niebywałej inteligencji, nie zatrudnia również korektora i pośród tysiąca artykułów w DA z pewnością można znaleźć literówkę, czy błąd interpunkcyjny 🙂
      Nie bardzo wiemy skąd przypuszczenie, iż uważamy nasze artykuły za the best 😉 Prosimy jednak, nie kontynuuj jak poprzednio wątku interpunkcji, gdyż szkoda nam czasu na tego typu dyskusje i dzielenie włosa na czworo (interpunkcję poprawiliśmy :)). Wolimy wykorzystać ten czas na opracowanie kolejnych artykułów.

      Niemniej oczywiście dziękujemy za zwrócenie uwagi na błąd, zwłaszcza kiedy czynisz to w tak niezwykle taktowny sposób 😉

  2. A jednak znaleźliście błąd… i moglibyście odpisać na kolejny komentarz pod Owadami dotyczący złotooka? Bo dopisałem 🙂

  3. Dobra, ale ten wasz „Predator X” ze zdjęcia podejrzanie wygląda na liopleurodona z „wędrówek z dinozaurami”.

    1. Dość dokładnie omówiliśmy tę kwestię w artykule. Dziś nie mamy pewności, czy mogły osiągać 20 metrów, niemniej nie jest to wykluczone. Pierwotnie szacowano je nawet na 25 metrów. Obecnie uważa się, że raczej największe nie przekraczały 15 metrów, niemniej podaliśmy w artykule w sekcji wymiary zakres 2-20 metrów, gdyż i takie szacunki są powszechne, choć nie ma na dzień dzisiejszy na to dowodów. Co więcej, obecne rekonstrukcje największych (kronozaur, Liopleurodon, Brachauchenius) nie przekraczają 10 metrów.

  4. A czemu nie ma Predatora X na str. z najsiniejszymi szczękami ( T-rex, deinozuch, sarkozuch itd.) skoro ma ponad x2 silniejsze szczęki od tyreka ( T-rexa)

  5. To się nazywa prawdziwy troll,moja ulubiona stacja BBC,mój ulubiony film naukowy”Wędrówki z dinozaurami” zostali strollowani.

  6. Ostatnio odkryto wielkiego plezjozaura z okresy kredy na Antarktydzie. Należy do rodzaju Aristonectes. Szacuje się, że jeszcze nie nazwany elasmozaur ważył od 11,8 tony do 14,8 tony, a jego długość od głowy do ogona wynosiła prawie 12 metrów. Podczas gdy niektóre znane wcześniej gady z rodzaju Aristonectes ważyły ​​około 11 ton, to większość innych elasmozaurów ważyła tylko około 5 ton.

    1. Od siebie dodam, że Aristonectes miał jeszcze jedną ciekawą cechę – możliwe, że odżywiał się on planktonem tak, jak dzisiejszy płetwal błękitny

  7. Redakcjo, jest troche starej informacji.
    1. Liopleurodon ma 10 metrow? NHM R3536 mial 6.39 m dlugosci, a jego czaszka miala 1.26 m. Najwieksza czaszka ma 1.54 m. Czyli najwiekszy osobnik bedzie mial 7.81 m.
    2. Kronozaur ma 10.6 m i wazyl 11.4 t (MCZ 1285, deviantart.com/randomdinos/art/Toothy-Toothy-Whales-Mk-III-630335385)
    3. Brachauchenius ma 10 m? Czaszka najwiekszego osobnika ma 170 cm. U kronozaura ma 285 cm. Czyli brachauchenius ma 6.3 m. I wogule ten osobnik to megacephalosaurus. Czaszka holotypu ma 90 cm, wiec brachauchenius ma… Tylko 3.3 m
    4. Elasmozaur nie ma 14 m. Ma 10 m
    5. Potwor z Aramberri ma 9.4 m, a Predator X tylko 8.1 – 8.8 m (deviantart.com/randomdinos/art/Toothy-Toothy-Whales-Mk-III-630335385)
    6. Pleziozaury i pliozaury do 20 metrow i 20+ t? Raczej do 12 m i 12 t
    7. Media mowily, ze Potwor z Aramberri ma 18 m

    Jest jeszcze megalneusaurus – holotyp mial kosc udowa o dlugosci 1.2 m i kosc ramienna o dlugosci 99.1 cm, a kosc udowa QM F10113 (Kronosaurus) ma 90 cm. Kosc ramienna tego osobnika ma 65 cm. Czaszka QM F10113 ma 187.6 cm. QM F10113 mozna oszacowac na 6.98 m, a holotyp megalneusaurus bedzie mial 9.87 m.
    Najwieksze pliozaury:
    1. Kronosaurus quennslandicus 10.6 m, 11.4 t (deviantart.com/randomdinos/art/Toothy-Toothy-Whales-Mk-III-630335385)
    2. Megalneusaurus rex (M-Rex) 9.9 m, 9.2 t
    3. Pliosaurus rossicus 9.7 m, 9 t (deviantart.com/randomdinos/art/Toothy-Toothy-Whales-Mk-III-630335385)
    4. Kronosaurus boyacensis 9.7 m, 8.7 t (www.deviantart.com/randomdinos/art/Toothy-Toothy-Whales-Mk-III-630335385)

  8. Redakcjo, tutaj jest troche starej informacje.
    1. Liopleurodon ma 10 metrow? NHM R3536 mial 6.39 m dlugosci, a jego czaszka miala 1.26 m. Najwieksza czaszka ma 1.54 m. Czyli najwiekszy osobnik bedzie mial 7.81 m.
    2. Kronozaur ma 10.6 m i wazyl 11.4 t.
    3. Brachauchenius mial czaszke o dlugosci 90 cm. Czyli mial 3.3 m…
    4. Elasmozaur nie ma 14 m. Ma 10 m.
    5. Potwor z Aramberri ma 9.4 m, a Predator X tylko 8.1 – 8.8 m. (deviantart.com/randomdinos/art/Toothy-Toothy-Whales-Mk-III-630335385)
    6. Media mowily, ze Potwor z Aramberri ma 18 m.
    7. Pliozaury i elasmozaury osiagaly tylko 12 m i 12 t
    Megalneusaurus ma 9.8 m. Ma kosc udowa o dlugosci 1.2 m i kosci ramienna o dlugosci 99.1 cm. QM F10113 (Kronosaurus) ma czaszke o dlugosci 287.6 cm, kosc udowa o dlugosci 90 cm i kosc ramienna o dlugosci 65 cm. Wiec czaszka megalneusaurus miala zapewne 265 cm, a caly pliozaur 9.9 m
    Pliosaurus rossicus i Kronosaurus boyacensis mialy 9.7 m (deviantart.com/randomdinos/art/Toothy-Toothy-Whales-Mk-III-630335385)

        1. Davide Foffa i współautorzy (2014) podają następujący zakres nacisku dla Pliosaurus kevani – minimalnie 9617 / 11153 N na poziomie pierwszego zęba, 11865 / 13760 N na poziomie 6-7 zęba, 13651 / 15830 N na poziomie 13 zęba, 17497 / 20290 N na poziomie 23 zęba oraz 27658 / 32106 N na poziomie 36 zęba. Maksymalnie natomiast 14425 / 16927 N na poziomie 1 zęba, 17797 / 20844 N na poziomie 6-7 zęba, 20475 / 24026 N na poziomie 13 zęba, 26244 / 30795 N na poziomie 23 zęba oraz 41562 / 48728 N na poziomie 36 zęba.

    1. Według McHenrego (2009) siła nacisku szczęk Kronosaurus queenslandicus z czaszką o długości 1,87 m dla przednich zębów wynosiła 21579 N , środkowych 23668 N a na poziomie ostatnich 38023 N co przekłada się na 2200,44 kg/cm2 – 2413,46 kg/cm2 – 3877,26 kg/cm2.

  9. Buchy (2007) podawal, ze w 2004 roku znaleziono zuchwe o dlugosci 300 cm!
    „Additionally, a 3 m long mandible was recently found in the Kimmeridge bay (Noe et al., 2004; Etches, pers. com.).”
    W 2004 zostal odkryty Pliosaurus portenficus. Opisany zostal przez Noe, Smitha i Waltona.
    Uwazany jest za mlodego osobnika innego gatunku Pliosaurus.
    Mlodego???!!!
    Pliozaur z 3 m zuchwa bedzie mial czaszke o dlugosci 2.77 m (oszacowanie na podstawie Sachicasaurus vitae). Na podstawie pliosaurus kevani (7.4 m, a jego czaszka ma 2.045 m) mozna oszacowac, ze pliozaur z czaszka o dl. 277 cm bedzie mial ~10 m, a waga takiego potwora bedzie wynosic prawie 10 t (oszacowanie wagi na podstawie Pliosaurus carpenteri). Jesli pliosaurus kevani ma nacisk szczek maksymalnie 4.9 t, to jaki nacisk szczek bedzie mial ten potwor…
    Mam pytanie, a jakie mial rozmiary P. portenficus?
    „A new species of Kimmeridgian pliosaur (Reptilia; Sauropterygia) and its bearing on the nomenclature of Liopleurodon macromerus”
    „Mesozoic marine reptiles from north-east Mexico: description, systematics,assemblages and palaeobiogeography”

    1. Z całym szacunkiem dla Księgi Rekordów Guinessa, ale mają nieaktualne dane. Tak Liopleurodon był szacowany wcześniej – na 18-25 metrów.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Back to top button