RYŚ (Lynx)

Ryś – tajemniczy, wręcz wycofany, a przez to pożądany. Ryś, to jeden z najpiękniejszych i najciekawszych ssaków drapieżnych z rodziny kotowatych. Niezmiernie trudno go spotkać za dnia, gdyż poluje nocą, w ciągu dnia odpoczywa w swej kryjówce. Ryś euroazjatycki (Lynx lynx) to jeden z trzech przedstawicieli kotowatych występujących na terenie Polski, poza żbikiem i kotem domowym.

Nazwa

Nazwa Lynx ma to swoją genezę w języku greckim (lygx, lenkos) oznacza „świecący”. Nazwa odnosi się do jednego z największych atutów rysia – świetnego wzroku.

Polska nazwa „ryś” pochodzi od prasłowiańskiego słowa oznaczającego „szybki”.

Systematyka

• Rodzina: kotowate
• Podrodzina: Felininae
• Rodzaj: Lynx
• Gatunek: ryś

Gatunki

Wyróżniamy cztery gatunki rysi:

• Ryś euroazjatycki (Lynx lynx) – występuje w Azji oraz w Europie, spotykany także w Polsce
• Ryś kanadyjski (Lynx canadensis) – północna i środkowa część Ameryki Północnej
• Ryś rudy (Lynx rufus) – środkowa i południowa części Ameryki Północnej
• Ryś iberyjski (Lynx pardinus) – niewielka populacja (ok. 300 osobników) występująca w Hiszpanii, zagrożony wyginięciem

Występowanie

Współcześnie, ryś euroazjatycki (Lynx lynx) przebywa na terenach Szwajcarii, Słowenii, Czech, Austrii i Francji. Jest on dobrze przystosowany do niskich temperatur, dzięki czemu rewiry rysi znaleźć można również poza granicami koła podbiegunowego w Skandynawii. Najbardziej upodobały sobie jednak lasy syberyjskie – to tam jest ich najwięcej. Można je również spotkać w Karpatach i całej Skandynawii.

Znikoma ilość rysi euroazjatyckich zamieszkuje tereny Niemiec i Półwyspu Bałkańskiego. Wschodnia Europa oraz Azja Środkowa to także „rysiowe” obszary. Koty te najlepiej czują się w lasach iglastych, liściastych i mieszanych. Niestraszne im tereny nizinne, ani górskie.

W Polsce żyje około 300 rysi w populacji nizinnej (północno-wschodnia Polska; Puszcza Białowieska) i karpackiej (Karpaty Wschodnie i Zachodnie).

Inny gatunek rysia – ryś rudy (Lynx rufus) to prawdziwy survivalowiec. Ten północnoamerykański kuzyn „naszego” rysia potrafi poradzić sobie w wielu środowiskach – nie tylko leśnych. Góry, lasy, bagna, a nawet tereny blisko ludzi, to miejsca, w których można go spotkać.

Charakterystyka

Wygląd

Choć w godle naszego kraju mamy orła w koronie, korona ta z pewnością również należy się rysiowi euroazjatyckiemu. Jest to bowiem największy gatunek rysia, osiągający nawet 150 cm długości i ok. 75 cm wysokości w kłębie. Ciężar rysia może dochodzić do 40 kg. Jak na polskie środowisko to kot ogromnych rozmiarów. Dla porównania, ryś kanadyjski jest sporo mniejszy od rysia euroazjatyckiego.

Budowa

Ryś jest bardzo mocno zbudowany, posiada długie, bardzo wytrzymałe łapy zakończone wysuwanymi pazurami. Dzięki  długim łapom (zwłaszcza tylnym) ryś potrafi skakać na duże odległości. Jest świetnym wspinaczem i skoczkiem, ale słabym biegaczem – szybko się męczy.

Sierść

Znakiem rozpoznawczym jest ubarwienie sierści – cała szata ma odcień koniaku z ciemnymi łatami. Brzuch natomiast jest śnieżnobiały. Nie tylko barwa sierści, ale również jej właściwości izolacyjne są prawdziwym skarbem rysia euroazjatyckiego.

Ryś rudy (północnoamerykański) jest swoistego rodzaju kameleonem, jeśli chodzi o ubarwienie – każdy osobnik może mieć zupełnie inne umaszczenie. Przeważnie dominuje kolor szary i brązowy z dodatkiem czarnych łat oraz pasów na ogonie i tylnych nogach. W obu gatunkach mogą się zdarzyć osobniki całkowicie pozbawione plam. Rysie posiadają krótki, puchaty ogon z czarnym zakończeniem.

Zachwycające pędzelki na uszach to nie tylko ozdoba czy fanaberia Matki Natury – dzięki nim ryś słyszy o wiele lepiej. Pędzelki ze sztywnych czarnych włosów skupiają więcej fal dźwiękowych i kierują je do uszu. Dzięki czemu ryś lepiej słyszy.

Czas na ucztę. Ryś – nocny łowca

Pora polowań rozpoczyna się wraz z zapadnięciem zmierzchu. Przysmakiem rysi są sarny. Choć może nam się to niezbyt podobać, dzięki takiemu „zaprogramowaniu” przez naturę, nie dochodzi do zbyt dużego rozrostu liczebności saren. Poza długonogimi ssakami, ryś euroazjatycki nie pogardzi małymi ptakami i innymi ssakami, np. zającem czy młodym dzikiem. Na jego „talerzu” znaleźć się może również płaz lub owady.

Ryś jest bezszelestny w trakcie polowania i bardzo skoczny. Potrafi wyskoczyć na wysokość 2 metrów, natomiast długość skoku wynieść może od 5 do 7 metrów.

Bezszelestny myśliwy

Pomimo krępej budowy ciała i dosyć dużego ciężaru, ryś to bezszelestny łowca. Potrafi podejść do ofiary bardzo blisko, nie wzbudzając jej podejrzeń. Sam atak jest dynamiczny – rysiowi wystarczy kilka skoków, by rzucić się na upatrzoną zdobycz, po czym rozrywa jej gardło. Nie musi się też obawiać utonięcia w śniegu – jego szerokie łapy zapewniają dobre poruszanie się po zaspach.

Poluje głównie w nocy – od zmroku do wschodu słońca. Potrzebuje od 1 do 2 kg mięsa dziennie. Często mija wiele dni, nim zje upolowaną ofiarę.

Ryś jest potężnym drapieżnikiem – potrafi zabić dorosłego jelenia, który waży ponad 150 kg. To trzykrotnie więcej niż sam ryś.

Samotnik z wyboru

Przez całe swe życie – wyłączając okresy godowe – rysie żyją samotnie. Są to jednak zwierzęta dość mocno terytorialne, zwłaszcza samice. Mimo, iż rewiry samców są większe od obszarów samic nawet 3-krotnie (obszar terytorium samca rysia w Polsce wynosi ok. 350 km²), między męskimi osobnikami bardzo rzadko dochodzi do starć. Co ciekawe, mimo, iż terytoria samic nie nakładają się na siebie, często dochodzi o walk, w których udział biorą ich duże, ale niedorosłe młode.

Poszukując pożywienia, ryś pokonuje w jedną noc kilka, a nawet kilkanaście kilometrów (od 7 do ponad 20 km). Prawdziwe z nich włóczykije.

Nowe pokolenie

U rysiów ciąża trwa około 50-70 dni. W jednym miocie urodzić się może 1, 4, rzadko 6 kociaków. Małe rodzą się ślepe, oczy otwierają po ok. miesiącu życia. Matka karmi je do osiągnięcia 6 miesięcy. Dosyć szybko stają się samodzielne – przed ukończeniem 1-szego roku życia mogą pożegnać się z matką. Samice osiągają dojrzałość płciową między 9. a 18. miesiącem życia, samce potrzebują nieco więcej czasu – ok. 18-24 miesięcy.

Zagrożone piękno

Mimo, iż ryś posiada naturalnych wrogów (lamparty, choroby), ich największym zagrożeniem jest człowiek. Najczęściej rysie padają ofiarą kłusowników i pojazdów.

Na szczęście, w 1995 roku ryś euroazjatycki został objęty ochroną, wpisano go również do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt. Najbardziej zaciekle o przetrwanie rysi walczy organizacja WWF.

Poza wyżej opisanymi zabezpieczeniami, rysie objęte zostały konwencją Berneńską. Dzięki przepisom UE, wprowadzono całkowity zakaz handlu i kupna rysi. Wyroby z tych dostojnych zwierząt również nie są dopuszczone do obrotu handlowego.

Ryś – dane/wymiary

Ryś, ryś euroazjatycki (Lynx lynx)

• Długość: 100 – 150 cm
• Wysokość: 50 – 75 cm
• Długość ogona: 15 – 30 cm
• Waga:  samiec: 18-35 kg, samica: 8-21 kg. Rysie syberyjskie osiągają często 38 kg, a rekordowe osobniki nawet 45 kg
• Długość życia:  14 – 17 lat

Ryś kanadyjski (Lynx canadensis)

• Długość ciała: 76-106 cm
• Długość ogona: 5-12 cm / 10 – 20 cm
• Wysokość w kłębie: 48-56 cm
• Waga: 5-17 kg. Rzadko zdarzają się osobniki o masie 18 kg.
• Długość życia: do 14 lat w niewoli, na wolności o wiele krótsza

Ryś rudy (Lynx rufus)

• Długość: 71 – 100 cm
• Wysokość: 51 – 61 cm
• Długość ogona: 10 – 18 cm
• Waga: samiec: 7–18 kg (przeciętnie ok. 9 kg), samica: 4-15 kg (przeciętnie ok. 7 kg)
• Długość życia: 6 – 8 lat. Na wolności rzadko dożywa 10 lat

Ryś iberyjski, ryś cętkowany, ryś hiszpański, ryś lamparci, pardel (Lynx pardinus)

• Długość: 85 – 110 cm
• Wysokość: 60 – 70 cm
• Długość ogona: 12 – 13 cm
• Waga: samiec: 13-14 kg (max. 20 kg), samica: 9 kg
• Długość życia: do 13 lat

Ryś – ciekawostki. Czy wiesz, że…

• Ryś euroazjatycki nie zasadza się na ofiary na drzewie. Poluje bezszelestnie, na ziemi. Potrafi natomiast wyskoczyć na wysokość 2 metrów, długość skoku może wynieść od 5 do 7 metrów.
• W ciągu jednej nocy przemierza wiele kilometrów w poszukiwaniu pożywienia. Z reguły chodzi utartymi szlakami.
•  Ryś to zwierzę terytorialne; w Polsce terytoria samców dochodzą do 350 km² , obszary terytorialne samic są ok. 3 razy mniejsze.
•  Ryś jest słabym biegaczem, szybko się męczy.
•  Ryś potrzebuje od 1 do 2 kg pożywienia dziennie.
•  Ryś jest potężnym drapieżnikiem – potrafi zabić dorosłego jelenia, który waży ponad 150 kg. To trzykrotnie więcej niż waga samego rysia.

Ryś w kadrze filmowym

Poniżej przedstawiamy rysia i jego „ofiarę”.

Polecamy – Wielkie Koty

• Ryś kanadyjski
• Największe koty świata
• Irbis – pantera śnieżna
• Czarna pantera
• Jaguar
• Lampart
• Gepard
• Puma
• Lew
• Liger
• Tygrys
• Żbik