Krokodyl różańcowy (Crocodylus porosus)

W wodach Parku Narodowego Kakadu umieszczane są znaki ostrzegające ludzi przed atakami tego gada. Może się to wydawać działaniem na wyrost, ale ze względu na sprawność, siłę, wielkość i usposobienie krokodyl różańcowy nieraz zaatakował człowieka traktując go na swoim terenie jak pożywienie. Jeśli ktoś/coś raz wpadnie w jego silne szczęki, nie ma szans się z nich uwolnić…

Klasyfikacja

• Gromada: gady
• Podgromada: diapsydy
• Rząd: krokodyle
• Rodzina: krokodylowate
• Rodzaj: Crocodylus
• Gatunek: krokodyl różańcowy
  

Występowanie i siedliska

Krokodyl różańcowy występuje na największym obszarze spośród wszystkich współczesnych krokodyli; zamieszkuje wschodnie wybrzeża Indii, większość krajów Azji Południowo-Wschodniej, aż do północnej Australii. Znajdowany również na wschodnim wybrzeżu Afryki i wodach przybrzeżnych Japonii.

Australia

W północnej Australii (Terytorium Północne, Australia Zachodnia, Queensland), jego populacja kwitnie, szczególnie w systemach rzecznych nieopodal miasta Darwin, gdzie duże 5-metrowe osobniki nie są rzadkością.

Indie

Krokodyl różańcowy jest jednym z trzech gatunków krokodyli występujących w Indiach, obok krokodyla błotnego (Crocodylus palustris) i rybożernego gawiala (Gavialis gangeticus).

Nowa Gwinea

Na Nowej Gwinei przebywa w praktycznie wszystkich rzekach, ich ujściach i lasach namorzynowych, tam też jego terytoria pokrywają się z terytoriami mniej agresywnego krokodyla nowogwinejskiego (Crocodylus novaeguineae).

Wyspy

Obecny jest również w Archipelagu Bismarcka, Wyspach Kai i Aru, na Wyspach Korzennych (Molukach) i wielu innych wyspach tego regionu, w tym na Timorze i na większości wysp z Cieśniny Torresa.

Tereny i siedliska

W porze deszczowej krokodyl różańcowy spędza czas na bagnach słodkowodnych i w rzekach. Wraz z nadejściem pory suchej przenosi się w ujścia rzek wypływając czasem w morze. Osobniki ostro rywalizują między sobą o terytoria – słodkowodne odcinki potoków i strumienie. Mniejsze samce są często zmuszone wybierać mniej atrakcyjne akweny, łącznie z oceanami. Powodem takiego stanu rzeczy jest duża liczebność populacji, począwszy od wybrzeży Indii, na północnej Australii kończąc, a także dziwactwa samych krokodyli przy wyborze terytorium, np. Morza Japońskiego.

Charakterystyka

Wygląd

Krokodyl różańcowy charakteryzuje się szerokim pyskiem w porównaniu do innych krokodyli. Pod względem długości paszczy również wygrywa z niektórymi kuzynami, np. z krokodylem błotnym. Ten ogromny gad posiada mniej płyt pancernych na szyi niż inny krewni. Od oczu do środka pyska przebiega para grzebieni. Łuski mają owalny kształt, a tarczki są mniejsze niż u pozostałych gatunków.

Dorosły osobnik ma szerokie, masywne ciało, co również odróżnia go wyraźnie od pozostałych przedstawicieli rodzaju, ci drudzy są bowiem z reguły bardziej smukli. Różnica w proporcjach sylwetki czasem wprowadza w błąd, ponieważ wiele osób klasyfikuje go jako aligatora. Dopełnieniem wizerunku bestii jest bardzo duża głowa (sama czaszka samca mierzy ponad 75 cm długości!), z żuchwą mierzącą maksymalnie 98,3 cm.

W szczęce rosną długie zęby, najdłuższy z nich, czwarty ząb z przodu żuchwy, mierzy ok. 9 cm.

Ubarwienie

Młode krokodyle różańcowe mają jasnożółty kolor ciała, na którym występują czarne pasy i plamy. Ubarwienie utrzymuje się kilka lat, do momentu osiągnięcia dojrzałości płciowej. U dorosłych krokodyli różańcowych dominuje ciemna zieleń i szarości, z kilkoma jaśniejszymi obszarami w odcieniach brązu lub popielatości. Zaobserwowano kilka wariantów kolorystycznych – niektóre dorosłe osobniki są bardzo jasne, podczas gdy inne mogą być niemal praktycznie czarne.

Powierzchnia brzuszna jest biała lub żółtawa, dotyczy to zarówno niedojrzałych, jak i dojrzałych krokodyli. Na spodzie ciała występują także pasy, ogon jest szary z ciemniejszymi akcentami.

Wielkość – waga i długość

Świeżo wyklute młode mierzą 25 – 30 cm długości i ważą średnio 70 g. Po ukończeniu drugiego roku życia zwierzę mierzy już 1 m przy wadze 2,5 kg, jednak dopiero po przekroczeniu 3,3 m długości samiec osiąga dojrzałość płciową, czyli w ok. 16 roku życia, podczas gdy samice stają się w pełni dorosłe po osiągnięciu 2,5 m długości – w 12 – 14 roku.

Dorosły samiec krokodyla różańcowego dobija zwykle do 4,3 – 5,2 m, ważąc 400 – 1000 kg, ale starsze osobniki płci męskiej nierzadko przekraczają 6 m i 1 tonę masy.

Z powodu kłusownictwa w wieku XX osobniki mierzące ok. 7 m są współcześnie niezwykle rzadkie, ponieważ zwierzęciu zajmuje wiele lat osiągnięcie tak imponujących rozmiarów.

Inną przyczyną rzadkości wielkich okazów mogą stać się geny odpowiedzialne za duże gabaryty, które wyeliminowano z puli genowej na skutek polowań dla trofeów. Na szczęście, w ostatnich latach przywrócono wiele siedlisk i zmniejszono kłusownictwo, zatem liczba dużych krokodyli powoli wzrasta, zwłaszcza w indyjskim stanie Orisa.

Nierównomierny przyrost masy

Masa krokodyla wzrasta wraz z długością ciała, jej przyrost nie jest jednak stały – krokodyle mierzące ponad 6 m mogą ważyć prawie 2 razy więcej od 5-metrowych braci.

Waga krokodyli może znacznie różnić się w zależności od kondycji zdrowotnej i wieku – starsze osobniki są z reguły cięższe od młodszych, ponieważ mają dostęp do lepszy areałów, bogatych w pożywienie.

U tego gatunku występuje najwyraźniejszy dymorfizm płciowy spośród wszystkich współczesnych krokodyli – samice są znacznie mniejsze od samców; typowa przedstawicielka mierzy 2,3 – 3,5 m długości.

Samice mierzące 3 metry, np. Connie i Cookie z australijskiego ZOO ważą zaledwie po 150 kg, a te mierzące nieco mniej niż 3 m będą ważyć od 80 do 100 kg. Największa zarejestrowana krokodylica mierzyła 4,2 m, co w porównaniu z najdłuższymi samcami wygląda groteskowo.

Dieta, sposób polowania i ofiary

Podobnie jak większość krokodyli, krokodyl  różańcowy nie jest wybredny :), a wybór zdobyczy uzależniony jest wyłącznie od regionu występowania. Ponadto, jako gad, potrafi przetrwać bez jedzenia bardzo długi czas.

Ze względu na rozmiar poluje na duże zwierzęta, natomiast młode wybierają mniejsze ofiary, np. małe ryby, żaby i owady, jak również wodne bezkręgowce.

Niedojrzałe osobniki preferują ryby morskie, płazy, skorupiaki, mięczaki, np. duże ślimaki i głowonogi, ptaki, małe i średnie ssaki oraz inne gady (węże, jaszczurki).

Choć potężne dorosłe krokodyle wybierają z reguły duże zwierzęta, przez całe życie podjadają niewielkie stworzenia, np. duże kraby mułowe z rodzaju Scylla, zwłaszcza w lasach namorzynowych. W Australii zjadają również emu i ptaki wodne, brodzące i nietoperze zbliżające się do powierzchni wody.

Spośród ssaków niedojrzałe krokodyle wybierają małe gatunki kopytnych, np. jelonka bengalskiego, makaka jawajskiego, gibony, jeżozwierze, kangurowate, mangusty, wiwerowate, rudawki, zające, borsuki, taraje, kanczyle.

Dorosłe krokodyle polują na większe jeleniowate, np. sambara indyjskiego, jelenia aksis, mundżaki. Ponadto krokodyl różańcowy łapie dziki, tapiry, małpy, kangury, psy dingo, cyjony, szakale, orangutany, żółwie, pytony, warany, antylopy (serau, nilgau), duże bydło: banteng, bawoły domowe a nawet gaura.

Jako gatunek słonowodny poluje na ryby kostnoszkieletowe, węże morskie i żółwie morskie w okresie godów, kiedy zbliżają się do brzegu.

Generalnie, każde zwierzę, które się napatoczy, może stać się pokarmem dla tego agresywnego gada; dzięki sile i zapalczywości potrafi zabić niedźwiedzia malajskiego, albo lamparta.

Bawół domowy i gaur ważą ponad tonę i są uznawane za największą zdobycz, jaką może upolować samiec krokodyla różańcowego.

Prawdopodobnie jedynym zwierzęciem lądowym, którego krokodyl różańcowy nie dałby rady zabić jest dorosły słoń indyjski, jednak był w stanie wciągnąć pod wodę jednotonowego ogiera rasy Suffolk Punch, a w 2011 po raz pierwszy potwierdzono atak na tygrysa bengalskiego.

Dzięki ostrym zębom potrafi idealnie wgryźć się w ofiarę, wręcz przyczepić się do niej. Zęby te nie są jednak stworzone do rozcinania mięsa, ale właśnie do przytrzymywania zdobyczy. Małe zwierzę jest po prostu połykane w całości, podczas gdy większe jest wciągane pod wodę, co doprowadza do jego utonięcia.

Po zabiciu ofiary krokodyl różańcowy wykonuje tzw. „śmiertelne wirowanie” – krokodyl okręca się wokół własnej osi, aby oderwać kawał mięsa, w tym samym celu może również wykonywać gwałtowne szarpnięcia głową.

Szczęki – śmiertelny uścisk. Mocne, czy słabe?

Krokodyl różańcowy dysponuje największą siłą nacisku szczęk spośród wszystkich zwierząt lądowych. Potrafi zmiażdżyć czaszkę dorosłego przedstawiciela krętorogich. W warunkach laboratoryjnych wykazano, że gad o długości 5,2 m może zacisnąć szczęki z siłą 16,460 N (1,68 tony/cm²), pokonując dotychczasowego rekordzistę – 3,9–metrowego aligatora amerykańskiego z siłą uścisku równą 9452 N (ok. 964 kg/cm²).

Ponieważ anatomia krokodyli zmieniła się nieznacznie od 80 mln lat, aktualną siłę nacisku można oszacować na podstawie możliwości wymarłych gatunków, np. 11-12-metrowego deinozucha (Deinosuchus), którego szczęka zamykała się z naciskiem ok. 103 000 N (do 10,5 tony/cm²).

Więcej na temat siły nacisku szczęk zwierząt wymarłych i współczesnych znaleźć można w artykule: T. rex mity i fakty.

Skąd jednak bierze się ta siła?

Przestrzeń dla mięśni żuchwy w czaszce jest bardzo duża, co jest widoczne na zewnątrz w postaci wypukłości po bokach głowy. Same mięśnie są bardzo twarde, prawie jak kości, zatem większość krokodylich szczęk jest przystosowanych do mocnego zaciskania.

Pomimo silnych mięśni umożliwiających zamykanie paszczy, mięśnie odpowiedzialne za jej otwieranie są małe i słabe, dzięki czemu zwierzę można obezwładnić używając kilku warstw taśmy izolacyjnej…

Tryb życia/usposobienie

Krokodyla różańcowego można odróżnić od innych gatunków po wyborze środowiska – zajmuje z reguły zbiorniki wody słonej (stąd też angielska nazwa gatunkowa – Saltwater crocodile).

On i jego krewni posiadają tzw. gruczoły solne przy oczach, pozwalające przetrwać w słonym środowisku wodnym.

Jego alternatywna nazwa – krokodyl morski – sugeruje, że ten gatunek podróżuje między obszarami oddzielającymi morza od rzek lub po prostu wykorzystuje łatwość pływania na pełnym morzu, dzięki czemu może pokonywać duże odległości.

Krokodyl różańcowy ma jedną wspólną cechę z ptakami wędrownymi – wykorzystuje prądy oceaniczne aby w czasie pływania nie marnować dużych ilości energii (ptaki wędrowne korzystają z tzw. kominów termicznych umożliwiających lot szybowcowy – np. albatrosy).

Spośród 20 krokodyli oznaczonych nadajnikami satelitarnymi, 8 z nich wypłynęło na otwarty ocean, jeden z „podróżników” pokonał 590 km w 25 dni, inny potrzebował natomiast 20 dni na przepłynięcie 411 km.

Prądy oceaniczne

Jest na tyle „uzależniony” od prądów oceanicznych, że potrafi zatrzymać się na kilka dni w zatoce, aby poczekać na sprzyjający kierunek ruchu wody. Często i regularnie migruje w górę i w dół systemów rzecznych.

Aspołeczny typ

Większość krokodyli to zwierzęta społeczne dzielące się lęgowiskami i pożywieniem, nie dotyczy to jednak krokodyla różańcowego, jest bowiem mocno terytorialny, a dorosłe samce dzielą areał z samicami, aby odpędzać rywali. Rozmnażają się w porze deszczowej, a jaja składają w błotnych kopcach pokrytych roślinnością. Samica pilnuje gniazda i młodych przed drapieżnikami.

Ospałość

Krokodyl różańcowy zazwyczaj jest ospały, ale cecha ta u krokodyli nie należy do wad. Dzięki temu zwierzę może przetrwać nawet miesiąc bez jedzenia. W okresie „nicnierobienia” wałęsa się w wodzie lub wygrzewa na słońcu przez większość dnia, łowy rozpoczyna nocą.

Aktywność zależna od pory roku

Osobniki z Australii są bardziej aktywne latem, kiedy dużo pływają, aktywność ta zmniejsza się w okresie zimowym, gdy wolą się „opalać”. Nie zmienia to faktu, że krokodyl różańcowy spędza najmniej czasu na lądzie spośród wszystkich gatunków – jeśli już wychodzi na brzeg, to właśnie w celu wygrzania się w promieniach słonecznych.

Niejednokrotnie obserwowano osobniki usiane wąsonogami, co wskazuje na długi czas spędzony w morzu.

Zwinny i szybki

Mimo ospałości jest zwinnym i szybkim drapieżnikiem, jego największą bronią jest umiejętność zaskoczenia nieświadomej ofiary przybyłej do wodopoju. Pływa z prędkością 24 – 29 km/h na krótkich dystansach, jest więc ok. 3 razy szybszy od dobrze pływającego człowieka.

Na lądzie porusza się z prędkości 3,2 – 4,8 km/h, nie warto zatem wierzyć legendom o krokodylach pędzących po lądzie niczym koń wyścigowy. Trzeba jednak pamiętać, że dzięki nogom i ogonowi jego prędkość może być imponująca i niebezpieczna dla uciekiniera.

Mały mózg

Mimo, iż jego mózg jest znacznie mniejszy od mózgów ssaków, potrafi uczyć się złożonych zadań. Obserwuje trasy migracyjne swoich ofiar i może znać inne formy komunikacji od tych, które mu przypisujemy.

Rozmnażanie

Krokodyl różańcowy łączy się w pary w porze deszczowej, kiedy poziom wód jest najwyższy. W Australii między wrześniem i październikiem samce oraz samice uskuteczniają zaloty, a jaja składane są między listopadem i marcem. Miejsce lęgowe wybiera przyszła matka, a oboje rodzice chronią terytorium mieszczące się zazwyczaj na brzegu rzeki lub w pływowych obszarach słodkowodnych.

Gniazdo i jaja i młode

Gniazdo to kopiec błotno-roślinny, zwykle mierzący 175 cm długości i 53 cm wysokości. Samica składa 40 – 60 jaj, choć czasem pojawia się ich aż 90, mierzą 5 – 8 cm długości i ważą 113 g. Inkubacja trwa 80 – 98 dni, ale jaja często zostają utracone ze względu na powodzie i grasujące drapieżniki.

Od czego zależy płeć krokodyli?

Jak u wszystkich krokodyli, płeć młodych zależna jest od temperatury otoczenia, w stosunkowo niskich temperaturach rodzą się głównie samice, w wyższych – samce.

Niezwykły poziom opieki nad potomstwem

Matka wykazuje niezwykły poziom opieki nad potomstwem: odpowiada na piski, rozmawia z młodymi, a nawet delikatnie obraca jaja w pysku, aby pomóc w wykluciu.

Po przyjściu na świat samica, za pomocą paszczy, przenosi je do wody, podobnie czyni krokodyl nilowy (Crocodylus niloticus) i aligator amerykański (Alligator mississippiensis), pozostając z młodymi przez kilka miesięcy. Pomimo dużej opiekuńczości potomstwo często ginie z powodu ataków drapieżników i niespokrewnionych krokodyli swojego gatunku.

Długowieczność

Młode rozpraszają się w ok. 8 miesiącu życia, a terytorialność wykazują już w ok. 2 roku. Osiągnięcie dojrzałości płciowej zajmie jednak wiele lat, ale warto być cierpliwym, bowiem dojrzałe osobniki słyną z długowieczności, dożywając co najmniej 70 lat, niektóre przekraczają nawet 100!

Dorosłe krokodyle nie posiadają naturalnych wrogów, ale młode padają ofiarą waranów, drapieżnych ryb, ptaków wodnych, krokodyli i innych dużych drapieżników. Niedojrzałe krokodyle są atakowane przez tygrysy i lamparty, ale spotkania kotowatych z tymi gadami są rzadkie, ponieważ te drapieżne ssaki unikają terenów, na których przebywają krokodyle różańcowe.

Szczegółowe dane / wymiary

Krokodyl różańcowy (Crocodylus porosus)

• Długość ciała:
  • samce: 4,3 – 5,2 m (max. 6 – 7 m)
  • samice: 2,3 – 3,5 m
• Masa:
  • samce: 400 – 1000 kg
  • samice: 80 – 100 kg (max. 150 kg)
• Długość czaszki: do 75 cm
• Długość żuchwy:
  • samce: max. 98,3 cm
  • samice: max. 50 cm
• Długość największego zęba: ok. 9 cm
• Długość życia: średnio 70 lat, ale może dożywać do ok. 100 lat
• Siła nacisku szczęk: 16,460 Newtona (1,68 tony/cm²)

Największy krokodyl różańcowy

Największe osobniki przekraczały 7 m długości, jeden z nich został nawet zapisany w Księdze Rekordów Guinnesa – mierzył 7,1 m i ważył 2000 kg. Samiec krokodyla różańcowego zamieszkiwał Park Narodowy Bhitarkanika w stanie Orisa (Indie). Inne, rzekomo 8 – 10-metrowe krokodyle są przedmiotem sporu, ponieważ nie doszło do oficjalnych i dokładnych pomiarów.

Krokodyl różańcowy – ciekawostki

• Nazwa polska i grecka wywodzi się od guzków występujących na grzbiecie i głowie krokodyla wyglądających jak koraliki różańca; gr. Crocodylus porosus, gdzie porosus wywodzi się z greckiego porosis, czyli „zgrubienie”, do którego dodano łaciński przyrostek –osus – „pełny”. Nazwę zatem można tłumaczyć jako „krokodyl pełen zgrubień”.
• Populację australijską szacuje się na 100 000 – 200 000 dorosłych osobników.
• Sama głowa dużego samca krokodyla różańcowego waży ok. 200 kg.
• Krokodyl różańcowy jest dominatorem nad innymi gatunkami krokodyli, z którymi często konkuruje i które czasem zabija. W Australii dochodzi do śmiertelnych potyczek między nim, a krokodylem australijskim (Crocodylus johnsoni). Nie trzeba chyba wspominać, który z nich pozostaje przy życiu…
• Tylko ok. 1% młodych dożywa okresu dorosłości.
• Krokodyl różańcowy jest zwierzęciem świętym na Wyspie Timor. Wg tamtejszej legendy wyspę stworzył potężny krokodyl.

Polecamy:

• Krokodyle
• Krokodyl nilowy
• Aligator amerykański
• Aligator chiński
• Krokodyl – najstarszy gad
• Gady
• Gawial
• Żółwie
• Żółwi olbrzymi
• Węże
• Jaszczurki
• Warany z Komodo
• Anakonda
• Pyton siatkowy
• Titanoboa