Aborygeński Tęczowy Wąż

Aborygeński Tęczowy Wąż

Choć mitologie śródziemnomorskie dziś uznaje się za martwe, w wielu miejscach na świecie sytuacja wygląda zupełnie inaczej. Dobrym przykładem są rdzenni mieszkańcy Australii, którzy wierzą, że za wszelkimi zjawiskami zachodzącymi na Ziemi stoją określone bóstwa. Jednym z najbardziej znanych jest Tęczowy Wąż, o którym traktuje niniejszy artykuł.

Ponieważ w artykule pojawia się kwestia tęczy, chcielibyśmy wyraźnie zaznaczyć, że niniejszy artykuł nie wpisuje się w nurt artykułów za, czy przeciw 🙂

Pochodzenie i znaczenie

Wizerunek niezwykłego gada występuje zarówno w mitologii, jak i sztuce australijskich Aborygenów, głównie mieszkańców Ziemi Arnhema, gdzie znajduje się aborygeński rezerwat. Nazwa bóstwa nie ma tylko związku z kolorami, ale przede wszystkim z kształtem – przypomina trochę węża, a trochę tęczowy łuk. Zapewne wiele osób słyszało tę nazwę, jest to bowiem jedno z najstarszych wierzeń religijnych, praktykowanych do dzisiaj i wpływających na współczesną kulturę.

Pewna grupa badaczy sugeruje, że związek węża z tęczą symbolizuje cykl pór roku oraz znaczenie wody w ludzkim życiu; kiedy na niebie pojawia się tęcza, wąż przenosi się z jednego wodopoju do drugiego, co zgrabnie tłumaczy przyczynę niewysychania niektórych akwenów w okresach suszy. Aborygeni widzą w nim ważne bóstwo posiadające ogromną moc boga-ożywiciela, na co wskazuje bliski związek z wodą. Może jednak przejawiać siłę destrukcyjną, złą.

Nazwę aborygeńskiego bóstwa stworzył Europejczyk – Alfred Radcliffe-Brown, antropolog, który zauważył ten sam motyw w wielu kulturach i pod różnymi nazwami. Naukowiec określił to zjawisko kulturowe prostymi słowami: „mit tęczowego węża z Australii”. Niezbyt dobrze interpretowano również cały koncept, ponieważ Aborygeni widzą Węża w przeszłości, teraźniejszości i przyszłości, a europejscy podróżnicy, przesączeni formą przeszłą mitów greckich nie potrafili tego przyjąć. Sugerowano też, że przedstawienie węża jako bóstwa najwyższego w wierzeniach ludów Australii jest wymysłem antropologów nieaborygeńskich.

Cechy

W Czasie Snu (w j. aborygeńskim Alcheringa, Malchera, Mura-mura lub Tjukurrpa) poznajemy historię wielkich duchów i totemów pod postacią ludzi i zwierząt, którzy uformowali Ziemię. Tęczowy Wąż przybywa spod ziemi, tworząc przy tym potężne grzbiety gór i wąwozy. Z powodu ogromnych rozmiarów zamieszkuje wody artezyjskie, kontrolując najcenniejszą rzecz na świecie – wodę. W niektórych kulturach uważany za ostatecznego stwórcę wszystkiego we Wszechświecie.

Płeć węża

W zależności od kultury, Tęczowy Wąż jest mężczyzną lub kobietą, czasem płeć nie jest określona, albo wprost przeciwnie – bóstwo jest zarówno kobietą, jak i mężczyzną. Kiedy przedstawiany jest jako kobieta, jej atrybutem są piersi. Interpretatorzy dopatrywali się w Wężu symbolu fallicznego połączonego z mitami i rytuałami dotyczącymi płodności. Zamiast węża pojawiać się może skorpion lub inne zwierzę. Czasem utożsamia się go z nietoperzem zwanym latającym lisem, niektórzy badacze natrafili też na wizerunki ptaków, krokodyli, jaszczurek, a nawet psów dingo. We wszystkich jednak wersjach zwierzę to było ściśle związane z wodą, dlatego czasem łączy się go ze złym Bunyipem – przerażającym mieszkańcem najgłębszych wód, również wywodzącym się z mitologii australijskiej.

Sprawcza siła wszystkiego

Tęczowy Wąż był czasem nieprzewidywalny – gdy uzupełniał zapasy wody, tworzył wielkie wąwozy i głębokie kanały zmieniające cały krajobraz. Wg kilku plemion Aborygenów bez Węża nie spadnie deszcz, a wszelka woda na Ziemi wyschnie, natomiast inne twierdzą, że bóstwo ma za zadanie deszcz zatrzymywać. Może mieć również bliski, uzdrowicielski związek z ludzką krwią, zwłaszcza jej przepływem oraz z cyklem miesiączkowym. Jeśli widzimy błyskawice i słyszmy grzmoty, wiedzmy, że Tęczowy Wąż jest zły, o czym świadczą nierzadko potężne nawałnice i cyklony. Aby go przywołać, podczas rytuału należy użyć kwarcu i muszli.

Mit a przyroda

Inspiracją dla stworzenia postaci Tęczowego Węża mógł być pyton z gatunku Morelia carinata, tajpan lub wąż z rodziny brodawkowcowatych. Każdy z nich posiada jakąś cechę, którą można przypisać mitologicznemu gadowi. Odlew kopalny prehistorycznego wielkiego węża, który znaleziono w Queensland również mógł być przyczynkiem do powstania mitu. Nazwa przedstawiciela gatunku to Wonambi. Nie należał do pytonów, w przeciwieństwie do australijskiego dusiciela z rodzaju Morelia. Obecnie Wonambi klasyfikuje się jako członka wymarłej rodziny Madtsoiidae.

Rola w tradycji

Legenda Tęczowego Węża przekazywana jest z pokolenia na pokolenie. Aborygeni oddają mu cześć za pomocą rytuałów, elementem których są dzieła sztuki, pieśni oraz tradycja. Poza nimi spotyka się rozmaite ceremoniały, pamiętające najodleglejsze czasy. Mit o siostrach Wawalang podkreśla znaczenie kobiecego cyklu menstruacyjnego, doprowadzając do ustanowienia rytuału krwi na cześć bogini Kunapipi, podczas którego rdzenni mieszkańcy Australii odtwarzają za pomocą tańca i pantomimy akt zjedzenia sióstr przez Tęczowego Węża. Może to być jeden z rytuałów płodności.

Akapit tylko dla dorosłych

Dla wielu kultur aborygeńskich kobieca miesiączka jest rzeczą świętą, ponieważ określa, kiedy kobieta może wydać na świat nowe życie. Dlatego też kobieta posiada te same co Tęczowy Wąż moce stwórcze. Próbując naśladować ten święty proces, uczestnicy rytuału nacinają ręce lub penisy, pozwalając tym samym, aby krew swobodnie spływała z ciała i spotykała się z krwią współbraci, a nawet została „wlewana” do macicy. Czasem mężczyzna miesza swoją krew z krwią menstruacyjną kobiety, umożliwiając jej połączenie w uroczystym ceremoniale unifikacji płci.

Wizerunki naskalne

Najwcześniejsze naskalne wizerunki Tęczowego Węża datuje się na ponad 6000 lat. Ze względu na bliski związek z płodnością przedstawiany jest/był jako pochwa i odwrotnie – pochwa przedstawiana była jako Tęczowy Wąż.

Na niektórych ilustracjach ma otwarty pysk i wysunięty język, co symbolizuje ujście pochwy i wypływającą z niego krew. Wiele ludów australijskich utożsamia go z mocami uzdrowicielskimi, które mogą przejść na ludzi poprzez odprawienie odpowiedniego rytuału.

Tęczowy wąż w kulturze

W Victorii w Australii w styczniu każdego roku odbywa się The Rainbow Serpent Festival (Festiwal Tęczowego Węża). To festiwal muzyki elektronicznej.

Polecamy.

• Mitologia
• Mitologiczne lwy – Chimera
• Mitologiczne lwy – Mantykora
• Lew nemejski
• Mityczne ptaki – Feniks i Rok
• Konie w mitach, baśniach i legendach