Kot domowy (Felis catus)

Kot domowy (Felis catus)

Odwieczny rywal psa w walce o względy człowieka. Zwierzę, którego dzika natura nie wygasła wraz z udomowieniem, budzi skrajne emocje – od uwielbienia do nienawiści, nie można jednak powiedzieć, że jest zwierzęciem nudnym. Oto jedno z najbardziej inteligentnych zwierząt wg naszego TOP 10.

Klasyfikacja

• Gromada: ssaki
• Rząd: drapieżne
• Rodzina: kotowate
• Rodzaj: Felis
• Gatunek: kot domowy

Pochodzenie i udomowienie

Koty domowe, lwy, tygrysy, pumy i inne kotowate mają wspólnego przodka żyjącego 10 – 15 mln lat temu.

Na rodzaj Felis składają się koty niewielkich rozmiarów, w którym sklasyfikowano ok. 7 gatunków. Przedstawiciele rodzaju przebywają na wszystkich kontynentach poza Antarktydą. Koty z tej grupy łączy jeden przodek sprzed ok. 6 – 7 mln lat temu, stąpający po ziemiach Azji.

Choć w XVIII wieku Karol Linneusz sklasyfikował kota domowego jako odrębny gatunek, współcześnie co raz więcej naukowców skłania się ku poglądowi głoszącemu, że jest on raczej podgatunkiem żbika (Felis silvestris), dlatego nazwa łacińska kota domowego czasem ze żbikiem się łączy – Felis silvestris catus. W nielicznej literaturze naukowej funkcjonują również Felis domesticus/Felis domestica, będące propozycją XVIII-wiecznego niemieckiego przyrodnika Johanna Christiana Polycarpa Erxlebena, nie są one jednak poprawne taksonomicznie.

Czy koty zostały udomowione w Egipcie?

Ponieważ koty były zwierzętami czczonymi w starożytnym Egipcie i występowały powszechnie uważa się, że właśnie tam zostały udomowione, choć nie można wykluczać, że stało się to już w neolicie.

Badania genetyczne z 2007 roku potwierdzają, że kot domowy jest potomkiem kota nubijskiego (Felis bylica), żyjącego 8000 lat p.n.e. na Bliskim Wschodzie.

Relacja człowiek-kot

Między kotem domowym i człowiekiem panuje relacja o charakterze mutualistycznym (interakcja, w której obie strony czerpią korzyści) lub współbiesiadniczym (relacja korzystna dla jednej ze stron i neutralna dla drugiej), ale – w porównaniu z psem domowym – u kota nie nastąpiły znaczące zmiany genetyczne w procesie udomowienia, bowiem jego zachowania nie różnią się zbytnio od usposobienia dzikich kotowatych. Mówiąc wprost, kot domowy potrafiłby przetrwać bez człowieka.

Ewolucja przebiegająca wraz z procesem udomawiania nie odebrała możliwości krzyżowania się z dzikimi krewnymi. W pełni oswojone i udomowione osobniki często krzyżują się ze żbikiem. Ponadto, wiele cech naszych pupili przypomina zachowania i wygląd żbika – niewielki rozmiar, uspołecznienie, język ciała, umiłowanie zabaw i stosunkowo wysoka inteligencja i (choć nie zawsze) wrodzona skłonność do niepłochliwości.

Kwestia udomowienia

Istnieją dwie teorie tłumaczące sposób udomowienia. Jedna z nich głosi, że ludzie celowo oswajali koty w procesie sztucznej selekcji, gdyż odkryli, że były bardzo użyteczne w tępieniu szkodników, jednak wiele osób uważa ją za niewiarygodną, ponieważ nagroda w stosunku do wysiłku jest mała – koty na ogół nie wykonują poleceń i, mimo, że jedzą gryzonie, inne gatunki zwierząt, np. fretki lub teriery łapią je skuteczniej.

Zwolennicy alternatywnej hipotezy twierdzą natomiast, że koty były zwyczajnie przez ludzi tolerowane, zatem zwierzęta stopniowo odchodziły od dzikich zwyczajów na rzecz polowania na szkodniki panujące w miastach i na wsiach.

Charakterystyka

Wygląd

Kot domowy wielkością jest zbliżony do innych przedstawicieli rodzaju Felis, zazwyczaj waży 4 – 5 kg, ale niektóre rasy, np. Maine coon nierzadko przekraczają 11 kg, natomiast najmniejsze okazy ważą ok. 1,8 kg. Żbiki wydają się lżejsze od swych udomowionych krewnych ze względu na ograniczony dostęp do pożywienia.

Wielkość

Wysokość w kłębie mieści się w przedziale 23 – 25 cm oraz ok. 46 cm długości ciała (samce są większe od samic), sam ogon mierzy zazwyczaj ok. 30 cm.

Sposób poruszania

Podobnie jak psy zaliczany jest do palcochodów. Jego ruchy są precyzyjne, ponieważ, podobnie jak inne kotowate, kończyny tylne stawia na śladach kończyn przednich, minimalizując hałas oraz „przerzedzając” trop. Dzięki tylnym nogom utrzymuje równowagę, kiedy przebywa na trudnym terenie. W przeciwieństwie do większość ssaków kot chodzi poruszając się jednoosiowo, tzn. robiąc zwykły krok, nie czyni tego zamiennie – przenosi dwie kończyny z jednej strony. Pod tym względem ma wiele wspólnego z wielbłądami i żyrafami. Podczas spacerowania przyspiesza do kłusa, wtedy porusza kończynami po przekątnej (lewa tylna kończyna z prawą przednią).

Pazury

Pazury są chowane podczas chodzenia i odpoczynku. Łapy mają zaokrąglone palce pokryte sierścią na wierzchniej stronie, a na spodniej wyposażone są w skórzane poduszki. Poprzez ukrywanie swej „broni” w palcach kot nie zużywa jej podczas codziennych czynności i może poruszać się bezszelestnie.

Na przednich łapach pazury są ostrzejsze niż na tylnych, a każda łapa operuje nimi niezależnie od pozostałych, co oznacza, że może wysuwać pazury u jednej lub kilku łap naraz. Służą do obrony, polowania, wspinaczki, ugniatania legowiska lub jako dodatek wykorzystywany do przyczepiania do miękkich powierzchni.

Większość ras dysponuje 5 pazurami u łap przednich i 4 u tylnych z tym, że piąty palec w kończynie przedniej znajduje się z boku łapy. Po przeciwnej stronie palców, z tyłu kończyny występuje wyrostek obecny u wielkich kotów oraz psowatych. Nie spełnia żadnej funkcji podczas chodzenia, ale uważa się, że zapobiega poślizgom w czasie skoków.

Czaszka i zęby

Czaszka ma niezwykłą jak na ssaka budowę, posiada bowiem bardzo duże oczodoły i silną, wyspecjalizowaną szczękę, w której rosną zęby przystosowane do zabijania ofiar i rozcinania mięsa. Kiedy rzuca się na zdobycz, kieruje zęby ku szyi i za pomocą dwóch długich kłów wchodzących między dwa kręgi zrywa rdzeń, powodując nieodwracalny paraliż i śmierć.

W porównaniu do innych kotów, kły kota domowego są wąsko rozstawione, idealnie dopasowane do ciał małych gryzoni. Tylne uzębienie pełni rolę nożyc skutecznie rozcinających mięso.