Kot domowy (Felis catus)

Zmysły

Wzrok

Powszechnie mówi się, że kot domowy świetnie widzi w nocy i musimy się z tym poglądem zgodzić. Niezwykła dla człowieka zdolność jest w pewnym stopniu wynikiem posiadania tzw. błony odblaskowej, która odbija światło przechodząc z powrotem przez siatkówkę, zwiększając w ten sposób czułość aparatu wzroku. Ważną częścią oka są też duże źrenice, które po zwężeniu są pionowe i wąskie jak u gada. Kształt zapobiega tzw. aberracji chromatycznej (rozszczepienie światła skutkujące niewyraźnym obrazem), skupiając bardzo jasne światło. Mimo wyjątkowej budowy oka kot niezbyt dobrze widzi kolory: czopki są wrażliwe na barwę niebieską i żółto-zieloną, ale mają ograniczoną zdolność rozróżniania czerwieni i zieleni.

Słuch

Zmysł ten z pewnością również nie zawodzi, ponieważ drapieżnik słyszy bardzo szeroki zakres częstotliwości, zarówno niesłyszalne dla człowieka czy psa ultradźwięki; wykrywa częstotliwość między 55 Hz, a 79 kHz (10,5 oktawy), podczas gdy człowiek jest w stanie odebrać dźwięki o częstotliwościach od 31 Hz do 18 kHz, a pies od 67 Hz do 44 kHz (ok. 9 oktaw). Nie stosuje jednak wysokich częstotliwości do komunikacji, ale może te umiejętności wykorzystywać w czasie polowań, ponieważ wiele gryzoni również komunikuje się poprzez ultradźwięki. Słuch jest niezwykle delikatnym kocim zmysłem i jednym z najlepszych wśród wszystkich ssaków. Działa w zakresie 500 Hz – 32 kHz, a możliwości wzmacniają dodatkowo ruchliwe małżowiny uszne, pomagające jednocześnie określić źródło danego odgłosu.

Węch

Wyostrzony zmysł węchu kot częściowo zawdzięcza dobrze rozwiniętemu opuszkowi węchowemu zlokalizowanemu w mózgu oraz dużej powierzchni węchowej błony śluzowej (ok. 5,8 cm², czyli 2 razy większa od ludzkiej i 1,7 mniejsza od psiej). Kot domowy mocno reaguje na feromony, zwłaszcza te zawarte w moczu i gruczołach zapachowych innych kotów. Równie silnie reaguje nie niektóre rośliny zawierające nepetalakton, głównie kocimiętkę, ale również winorośl srebrzystą (Actinidia polygama) i walerianę (Valeriana officinalis). Gwałtowne reakcje są, prawdopodobnie, spowodowane zapachem naśladującym kocie feromony i przez to stymulujących zachowania społeczne oraz seksualne.

Smak

W tym wyścigu prowadzi człowiek – koty dysponują stosunkowo niewielką ilością kubków smakowych – z powodu mutacji genowej nie odczuwają smaku słodkiego, reagują za to z aminokwasami odpowiedzialnymi za smak gorzki i kwaśny.

Wibrysy

Na pysku znajdują się wąsy czuciowe, dostarczające informacji o lokalizacji obiektów w ciemności. Organ działa w bezpośrednim kontakcie z przedmiotem lub dzięki ruchom powietrza. Wibrysy wywołują tzw. odruch rogówkowy (odruch bezwarunkowy, podczas którego powieki zamykają się), spełniający rolę ochronną.

Dieta i sposób polowania

Drapieżna natura determinuje dietę kota domowego – jest typowym mięsożercą. Układ pokarmowy został wręcz stworzony do skutecznego trawienia mięsa, jednak problemy pojawiają się przy trawieniu materiału roślinnego. W przeciwieństwie do wszystkożerców takich, jak szczury wymagających tylko 4% białka w diecie, w kocim menu zajmuje aż 20%. Jego życie uzależnione jest od stałego dostarczania aminokwasów argininy, gdyż ich brak prowadzi do utraty wagi i szybkiej śmierci.

Poluje na praktycznie wszystkie małe zwierzęta, w tym ptaki i gryzonie, dlatego ludzie cenią go za wytępianie szkodników. W Stanach Zjednoczonych jest głównym drapieżnikiem, zabijającym rocznie 1,4 – 3,7 mld ptaków i ok. 6,9 – 20,7 mld ssaków, większość polujących to dzikie bezpańskie osobniki. W ciągu dnia może zjadać wiele małych posiłków, ale częstotliwość jest różna w zależności od danego zwierzęcia.

Strategie łowieckie

Kot domowy stosuje dwie strategie łowieckie:

• aktywną (goni zdobycz) lub
• bierną (zasadza się w pobliżu ofiary).

Możliwe, że rodzaj obranej taktyki zależy od rasy samego kota lub rodzaju ofiary.

Polowanie z wysoko położonego miejsca

Większość ras wykazuje zamiłowanie do wybierania miejsc ulokowanych wysoko. W środowisku naturalnym tego typu lokacja służy jako kryjówka podczas polowań. Często bowiem drapieżnik rzuca się na ofiarę, zabijając ją własnym ciałem (podobnie czyni lampart). Z wysokiego legowiska zwierzę ma lepszy widok na otoczenie, dzięki czemu łatwiej przychodzi mu pilnowanie terytorium.

Podczas upadku z wysokości kot odruchowo przekręca ciało za pomocą świetnego wyważenia, ogona i elastyczności – stąd ogólny pogląd głoszący, że kot zawsze spada na cztery łapy. Przy każdym spadaniu jest w stanie tego dokonać pod warunkiem, że wystarczy mu czasu – minimalna wysokość, która pozwoli na obrót ciała powinna wynosić ok. 90 cm.

Koty bezogonowe, np. kot Manx, również potrafią wykonać powietrzny trik, ponieważ w momencie przekręcania najważniejsze są tylne nogi.

Dlaczego kot przynosi swoje ofiary do domowników?

Każdy, albo prawie każdy właściciel kota przynajmniej raz był świadkiem, a nawet uczestnikiem zachowań po udanym polowaniu – zwierzę przynosiło zdobycz pod nogi domownika. W związku z tym powstała opinia, że ma to na celu pochwalenie się łupem.

Prawdopodobnie jednak kot ma na myśli coś zupełnie innego.

Etolog Paul Leyhausen uważa, że w ten sposób drapieżnik przyjmuje człowieka do swej grupy, dzieląc się tym, co upolował. Oznaczałoby to, że w kociej hierarchii zajmujemy wysoką (lub najwyższą) pozycję, ale antropolog i zoolog Desmond Morris, w książce pt.: Catwatching sugeruje, że kot przynoszący człowiekowi zdobycz próbuje nauczyć go polowania lub stara się mu pomóc w zdobywaniu pożywienia, jak ma to miejsce ze starymi lub nieudolnymi kotami.

Teoria ta jest jednak sprzeczna z faktem, że samce też przynoszą zdobycz swojemu właścicielowi mimo, iż nie biorą udziału w opiece nad kociętami.

Preferowany pokarm

Pokarm wybiera pod kątem temperatury, zapachu i konsystencji; nie lubi zatem żywności schłodzonej, ale przepada za produktami wilgotnymi, bogatymi w aminokwasy, które są podobne do mięsa. Często odrzuca nowe smaki i szybko uczy się unikać pokarmów, które okazały się niesmaczne w przeszłości.

Może omijać żywność bogatą w cukier i mleko, ponieważ laktoza i cukry nie przyswajają się łatwo i powodują luźne stolce, a nawet biegunki. Zdarza mu się rozwijać dziwne nawyki żywieniowe – żuje lub je wełniane tkaniny, tworzywa sztuczne, papier, sznurki, folię aluminiową, a nawet węgiel. Zachowania te klasyfikowane są jako zaburzenie zwane picą – łaknieniem spaczonym, które jest zagrożeniem dla zdrowia i życia zwierzęcia, z zależności od toksyczności jedzonych przedmiotów.

Ponieważ nie może całkowicie zamykać ust i, co za tym idzie, zbyt dobrze ssać, używa języka do oblizywania pyska z cieczy. Podczas picia bardzo szybko wyjmuje i chowa szorstki język, nabierając spore ilości płynu.