Archelon ischyros – największy znany żółw

Archelon ischyros – największy znany żółw wszech czasów

„Rządzący siłacz”

Największym żyjącym żółwiem świata jest żółw skórzasty. Może on osiągać ok. 2 m długości, a maksymalna znana waga wynosiła ok. 900 kg. Wiele milionów lat temu w płytkich morzach północnoamerykańskich pływał jednak znacznie większy żółw. Nikogo z czytelników nie zdziwi, że był 2 razy dłuższy od żółwia skórzastego i mógł ważyć nawet 2 tony (w końcu kiedyś wszystko było w rozmiarze XXL). Archelon ischyros pod względem wyglądu mógł jednak bardzo przypominać współczesnego olbrzyma. Przed nami krótka opowieść o największym żółwiu wszech czasów – Archelon ischyros, którego grecką nazwę tłumaczyć można jako „rządzący siłacz”.

Klasyfikacja

• Gromada: gady / zauropsydy
• Rząd: żółwie
• Podrząd: żółwie skrytoszyjne
• Rodzina: †Protostegidae
• Rodzaj: Archelon
• Gatunek typowy: Archelon ischyros

Datowanie i występowanie

Te ogromne żółwie morskie panowały na Ziemi od ok. 80 do ok 60 mln lat temu, czyli w późnej kredzie. Ich szczątki odnaleziono na terenie Stanów Zjednoczonych, a dokładniej w Dakocie Południowej i Wyoming. W późnej kredzie obszary te pokrywało płytkie morze, w którego toniach pływały m.in. potężne żółwie i mozazaury (o tych drugich warto poczytać, gdyż w najnowszym filmie „Jurassic World” będą jedną z atrakcji :))

Odkrycie

Pierwsze kości Archelon ischyros odkrył w roku 1895 dr Wieland, rok później opisał nowe znalezisko. Odkrycia nowego gatunku dokonał w Dakocie Południowej, w formacji geologicznej Pierre Shale, którą datuje się na 80,5 mln lat temu.

Największy okaz znaleziono w roku 1970, w tym samym miejscu. Wykopany szkielet mierzył ponad 4 m długości i ok. 4,9 m szerokości (od płetwy do płetwy). W związku z tym gatunek został uznany za największego żółwia wszech czasów. Wcześniej tytuł ten należał do wymarłego Protostega gigas.

Charakterystyka

Uważa się, że Archelon ischyros był bardzo podobny do dzisiejszych żółwi skórzastych. Oba gatunki charakteryzowały się bowiem stosunkowo lekką skorupą, która zbudowana była z „ramy” utworzonej z żeber. U większości współczesnych żółwi skorupa zbudowana jest z kostnych płyt, składających się na ciężki bagaż.

Żółw ten charakteryzował się wąską czaszką, stosunkowo wąską i cienką, ale wysoko wysklepioną skorupą, mocno zaznaczonymi szczękami, a także spiczastym ogonem.

Mógł osiągać ciężar 2 ton, prawie 5 m szerokości i ponad 4 m długości. Posiadał prawdopodobnie bardzo silne szczęki w kształcie dzioba, przystosowane do chwytania dużych mięczaków, takich jak kalmary, a także meduzy i głowonogi.

Lekka skorupa

Duża skorupa została najprawdopodobniej stworzona do osiągania tzw. neutralnej pływalności. Dzięki temu zwierzę wykorzystywało mało energii to utrzymania się w toni wodnej. Nie było bowiem na tyle ciężkie, aby opadać na dno, ale nie było też na tyle lekkie, aby wypływać na powierzchnię.

Archelon neutralną pływalność osiągał poprzez odpowiednie manewry ciałem, uniemożliwiające tlenowi w płucach kierowanie się ku górze. Umiejętność ta przydawała się zapewne do dostosowywania się do różnych głębokości – ulubiona zdobycz żółwia znajdowała się bowiem zarówno bliżej powierzchni, jak i nieco niżej. Gdyby gad ten potrafił przemieszczać się między różnymi poziomami wody, jego polowania byłyby efektywniejsze. Jeżeli jednak jego skorupa była kostnym, ciężkim tworem, żółw musiałby włożyć o wiele więcej energii w utrzymaniu się w wodzie, a trzeba także wziąć pod uwagę fakt, że żółw ten musiał co jakiś czas wynurzać się, aby nabrać powietrza (w końcu żółw, nawet wodny, to nie ryba ;)).

Ciężka skorupa nie sprawdziłaby się zatem u tak dużego zwierzęcia morskiego, jakim z pewnością był Archelon ischyros. Lekki i cienki pancerz zmniejszałby również gęstość ciała, dzięki czemu żółw musiałby bardzo się postarać żeby utonąć. Stosunkowo mała waga pancerza pomagałaby też w oszczędzaniu dużych ilości energii w czasie podróży przez ocean. Żółw nie musiałby więc dostarczać wielkich ilości kalorii, by utrzymać ciężki „dom” w dobrej kondycji.

Naturalni wrogowie

W wodach późnej kredy, poza Archelon ischyros, pływały również duże mozazaury, takie jak tylozaur i być może duże rekiny z rodzaju Cretoxyrhina (na całe jego szczęście, nie było jeszcze wówczas na świecie megalodona, który mógłby go zjeść na przekąskę).

Budowa żółwia pokazuje, że nie był on raczej odporny na ataki ze strony większych od siebie mięsożerców – łatwo byłoby na przykład odgryźć mu płetwę. Niewykluczone jednak, że duża skorupa chroniła gada przed połknięciem czy rozgryzieniem. Wydaje się także, że spodnia część pancerza, zwana plastronem, wzmocniona była 4 gwieździstymi płytami. Mogły one pełnić rolę ochrony przed atakami z dołu.

Szczegółowe dane/wymiary

Żółw Archelon ischyros

• Długość ciała: ok. 4 m
• Szerokość ciała od płetwy do płetwy: do 4,9 m
• Waga: ok. 2200 kg
• Datowanie: ok 80-60 mln lat temu, okres: kreda, wieki: kampan-mastrycht
• Występowanie: USA, st. Dakota Południowa i Wyoming

Żółw Archelon ischyros – ciekawostki

• Najbliższym współczesnym krewnym tego żółwia jest żółw skórzasty – największy i najcięższy współczesny żółw świata.
• Szacuje się, że okaz wystawiony w Wiedeńskim Muzeum Historii Naturalnej zmarł mając ok. 100 lat.
• Archelon ischyros nie padał raczej ofiarą dinozaurów. Niewykluczone jednak, że podobnie do współczesnych żółwi morskich, jaja składał na lądzie – mógł być wtedy narażony na ataki lądowych jaszczurów. Możliwe także, że świeżo wyklute młode, które próbowały dostać się do wody, były łakomym kąskiem dla niektórych gatunków dinozaurów, prymitywnych ptaków podobnych do tych z rodzaju Ichtiornis, a nawet pterozaurów.

Polecamy

• Zwierzęta wymarłe
• Żółwie
• Największe żółwie TOP10