Deinocheir (Deinocheirus mirificus) – strasznoręki gad

Deinocheira spośród licznego grona prehistorycznych gadów wyróżniają ogromne – ponad dwumetrowe – przednie kończyny. Choć od ich odnalezienia minęło już ponad 40 lat, wciąż są przedmiotem zagorzałych dyskusji naukowców. Dzieje się tak, ponieważ choć na pierwszy rzut oka przypominają narzędzie do zabijania, możliwe jest, że deinocheir używał ich w zupełnie inny sposób…

Klasyfikacja

• Gromada: zauropsydy (Sauropsida)
• Nadrząd: dinozaury (Dinosauria)
• Rząd: dinozaury gadziomiednicze (Saurischia)
• Nadrodzina: Ornitomimozaury (Ornithomimosauria)
• Rodzina: deinocheiry (Deinocheiridae)
• Rodzaj: deinocheir (Deinocheirus)
• Gatunek: deinocheir (Deinocheirus mirificus)

Zgodnie z oficjalną klasyfikacją deinocheira zalicza się do rodziny stworzonej specjalnie dla niego przez dwie Polki: Halszkę Osmólską i Ewę Roniewicz pod nazwą deinocheiry. Obecnie część paleontologów uważa jednak, że powinno się go zaliczyć do ornitomimozaurów (Ornithomimosauria). Cechą, która ma świadczyć o przynależności deinocheira do tej właśnie grupy jest budowa łap podobna do innych jej przedstawicieli.

Odkrycie

Pierwsze znalezione skamieniałości zostały odkryte 9 lipca 1965 roku podczas polsko-mongolskiej wyprawy na pustynię Gobi w południowej Mongolii przez profesor Zofię Kielan-Jaworską. Gatunek ten został nazwany i opisany pięć lat później przez Halszkę Osmólską i Ewę Roniewicz.

Później szczątki tego dinozaura odkryli także członkowie kolejne wyprawy, której organizatorem był Korea-Mongolia International Dinosaur Project.

Występowanie

Deinocheir występował na terytorium obecnej południowej Mongolii około 70 milionów lat temu, czyli w okresie późnej kredy (mastrycht).

Skamieniałości

Badacze do tej pory nie dysponują pełnym szkieletem deinocheira. Podczas pierwszej wyprawy znaleziono jedynie parę olbrzymich kończyn przednich oraz pozostałości żeber i kręgów.

Późniejsza wyprawa odkryła także gastralia, czyli żebra brzuszne, obręcz barkową oraz kości szyi. Na kościach deinocheira widoczne są ślady ugryzień, które należą najprawdopodobniej do innego dużego teropoda – tarbozaura. Nie wiadomo jednak czy atakował on deinocheiry czy też żerował na martwych osobnikach.

Charakterystyka

Jako że znalezione skamieniałości były wyjątkowo cząstkowym materiałem badawczym, naukowcy nie potrafią ustalić w 100% jak wyglądał deinocheir. Wiadomo jedynie, że posiadał olbrzymie – długie na 2,4 metra – przednie kończyny. Łapy posiadały trzy palce, które wyposażone były w ogromne pazury, których średnica wynosiła 19,6 cm, a długość 32,3 cm. Palce – w przeciwieństwie do innych teropodów – były nieruchome (deinocheir nie mógł nimi poruszać).

Najwyższy drapieżny dinozaur

Wysokość deinocheira w biodrach oszacowano na 3,3 – 3,6 metra. Stawia go to w czołówce najwyższych terpodów. Jeśli te wymiary by się potwierdziły, to deinocheir byłby najwyższym teropodem – wyższym od jakichkolwiek żyjących z nim współcześnie drapieżników (np. tarbozaurów).

Ramiona i ich funkcja

Pomimo znacznej wielkości bezwzględnej, ramiona deinocheira nie są zbyt długie w porównaniu do rozmiarów obręczy barkowej. Jego łopatka jest długa i wąska, a kość ramienna stosunkowo szczupła. To pozwala sądzić, że miał on naprawdę ogromne rozmiary.

Najprawdopodobniej poruszał się na dwóch nogach – nie do końca wiadomo jednak do czego używał przednich kończyn. Ich monstrualna budowa sprawia, że automatycznie kojarzą się one ze śmiertelną bronią, której deinocheir używał do polowania na mniejsze ofiary. Nie jest to jednak całkowicie udowodnione naukowo.

Hipotezy

Jeden z naukowców badających szczątki – Gregory S. Paul – nie zgodził się z tezą, że pazury służyły do zabijania. Według naukowca są one zbyt tępe, aby być wystarczająco skuteczne w zabijaniu, ale mogły stanowić wystarczającą obronę.

Jeszcze inny naukowiec – Rosjanin Anatolij Rożdiestwienski – wysunął hipotezę, że łapy deinocheira przypominają te występujące u współczesnych leniwców. Przypuszczał on więc, że dinozaur ten był wyspecjalizowany we wspinaniu się na drzewa. Teoria ta nie była jednak poparta wystarczającymi dowodami, a co za tym idzie, nie zdobyła większego uznania.

Drapieżnik czy roślinożerca?

Jak dotąd prawie nic nie wiadomo na temat trybu życia prowadzonego przez deinocheira. Taką sytuację powoduje fakt, że wciąż ciężko ustalić do czego ten ogromny dinozaur używał swoich olbrzymich przednich kończyn. Utrudnia to także brak czaszki oraz zębów (nie wiadomo, czy je w ogóle posiadał – mógł mieć typowo ptasią budowę) – takie skamieniałości zdecydowanie ułatwiłyby ustalenie czy deinocheir był drapieżnikiem.

Zwolennicy teorii mówiącej o tym, że żywił się on roślinami, owocami i jajami innych dinozaurów, wskazują na fakt, iż w Azji żył inny ogromny gad z podobną budową kończyn – terizinozaur (Therizinosaurus), który nie używał ich jednak do zabijania, ale do zrywania liści z drzew (trudno to sobie wyobrazić, patrząc na ich długość 🙂 – coś się chyba Matce Naturze w tym wypadku pomyliło).

Dieta

Deinocheir wciąż pozostaje zagadką dla świata naukowego. Cześć z badaczy podejrzewa, że podobnie jak inne teropody był on drapieżnikiem, który polował na swoje ofiary za pomocą długich kończyn przednich zakończonych ogromnymi pazurami.

Inni badacze twierdzą jednak, że dinozaur ten był roślinożerny, a długa szyja i ogromne kończyny służyły mu do ułatwienia zdobywania pokarmu roślinnego – takiego jak owoce czy liście.

Wymiary

Nie wiadomo jaką długość osiągał deinocheir. Na podstawie jego olbrzymich ramion sądzi się, że mógł on mierzyć nawet 10 metrów, jednak nie jest to do końca udowodnione. Waga tego dinozaura wynosiła najprawdopodobniej około 9 ton. Wśród badaczy występują w tej kwestii duże rozbieżności – niektórzy z nich twierdzą, że nie ważył on więcej niż 2 tony.

Jeśli deinocheira zaliczymy do ornitomimozaurów byłby to największy ich przedstawiciel.

Dane/Wymiary

Deinocheir (Deinocheirus mirificus).

Wymiary

• Długość ciała: około 10-12 metrów (10,71 m – rekonstrukcja 2019 rok)
• Wysokość w biodrach: 3,3 – 3,6 metra / największe być może do 4.4 metra
• Długość kończyn: 2,4 metra
• Waga: około 7-9 ton (szacunki są od 2-12 ton)

Występowanie

• Mongolia
• Żył: 71-69 milionów lat temu / późna kreda (mastrycht)

Odkrycie

• Mongolia – Pustynia Gobi
• Odkryty: 1965 rok
• Odkrywca: Zofia Kielan-Jaworska
• Opisany przez Halszkę Osmólską i Ewę Roniewicz

Deinocheir – ciekawostki

• Naukowa nazwa deinocheira „Deinocheirus mirificus” pochodzi z języka greckiego, a jej poszczególne człony oznaczają kolejno: „deinos” – straszny i „cheir” – ręka. Przyrostek gatunkowy „mirificus” tłumaczy się natomiast jako „dziwny”. Nazwa tego dinozaura dosłownie oznacza więc „strasznorękiego”.
• Większe ramiona i pazury od deinocheira miał jedynie terizinozaur (Therizinosaurus). Cóż, ale jego pazury trudno przebić. Miały bowiem… ponad 70 cm długości!

Polecamy:

• Dinozaury
• Dinozaury drapieżne
• Terizinozaur (Therizinosaurus)
• Torwozaur (Torvosaurus)
• Tyranotytan (Tyrannotitan chubutensis)
• Tarbozaur (Tarbosaurus)
• Karcharodontozaur (Carcharodontosaurus)
• Giganotozaur (Giganotosaurus)
• Mapuzaur (Mapusaurus)
• Spinozaur (Spinosaurus)
• Tyranozaur T.rex
• Tyranozaur – mity i fakty
• Albertozaur (Albertosaurus)
• Welociraptor (Velociraptor)
• Deinonych (Deinonychus)