DinozauryDinozaury roślinożerneJuraKreda

Ceratopsy (Ceratopsia) – niezwykłe dinozaury

Ceratopsy (Ceratopsia)

Kiedy 160 milionów lat temu pojawiły się na naszej planecie, były małe i niewiele znaczyły na tle jurajskich gigantów. Kiedy ustępowały miejsca ssakom 100 mln lat później, największe z nich staczały widowiskowe pojedynki z królem jaszczurów T. rexem, jak równy z równym. Zapraszamy dziś do świata jury i kredy na spotkanie ze zwierzętami niezwykłymi – ceratopsami.

W pierwszej części „Parku Jurajskiego” – filmie Stevena Spielberga, jednym z prehistorycznych bohaterów był triceratops (miał problemy żołądkowe ;)). Nie bez powodu pojawił się w filmie, jest bowiem obok T. rexa jednym z najbardziej znanych i rozpoznawalnych dinozaurów, a swym wyglądem przyciąga uwagę widzów.

Kolos wielkości słonia, z ptasim dziobem, rogami i kostną kryzą na szczycie czaszki – przyznacie, że wygląd doprawdy niezwykły.

W świadomości większości ludzi tylko ten olbrzym kojarzony jest z ceratopsami – różnorodną grupą dinozaurów żyjących w jurze i kredzie. W rzeczywistości jednak wczesne ceratopsy wyglądały zupełnie inaczej od swych późniejszych krewnych (do których zalicza się między innymi triceratops), a cały infrarząd (wybaczcie te trudne słowa) jest o wiele bardziej bogaty, niż powszechnie się wydaje.

Triceratops
Ceratopsy (Ceratopsia)

Klasyfikacja

  • Gromada: zauropsydy
  • Nadrząd: dinozaury
  • Rząd: dinozaury ptasiomiedniczne
  • Podrząd: cerapody
  • Infrarząd: ceratopsy

Do tej pory sklasyfikowano 6 rodzin ceratopsów:

  • Bagaceratopidae
  • Ceratopsy (Ceratopsidae)
  • Czaojangzaury (Chaoyangsauridae)
  • Psitakozaury (Psittacosaurus)
  • Leptoceratopsy (Leptoceratopsidae)
  • Protoceratopsy (Protoceratopsidae)
Ceratopsy (Ceratopsia) - Nasutoceratops
Ceratopsy (Ceratopsia) – Nasutoceratops

Występowanie i datowanie

Te roślinożerne dinozaury żyły na terenach dzisiejszej Ameryki Północnej, Europy i Azji. Panowały na Ziemi w okresie kredowym, ale ich przodkowie żyli już w okresie jurajskim. Najwcześniejszy znany ceratops – jinlong (Yinlong downsi), istniał już ok. 161-155 mln lat temu. Ostatnie gatunki tych dużych dinozaurów zniknęły z naszej planety ok. 66 mln lat temu, w czasie wymierania kredowego.

Ceratopsy pochodzą prawdopodobnie z Azji (głównie z okolic Mongolii) – właśnie tam odnaleziono wszystkich prymitywnych przedstawicieli. Kości i zęby bardziej zaawansowanych ceratopsów odkryto natomiast w Ameryce Północnej. Znaleziska te datuje się na 112-100 mln lat temu. Prawie wszyscy znani przedstawiciele leptoceratopsów zamieszkiwali Amerykę Północną.

Ceratopsy (Ceratopsia)
A któż to zamierza przegryźć na śniadanie ceratopsa, hmm… ;)?

Charakterystyka

Budowa

Są to chyba jedne z najbardziej rozpoznawalnych dinozaurów, a wszystko z powodu budowy czaszki. Na górnej wardze powstała rogowa powłoka, tworząca coś na kształt dzioba. Kości szczękowe były bardzo wysokie i szerokie, dlatego z góry wyglądały jak trójkąt. Z czasem, na drodze ewolucji, ta ostatnia cecha mocno się rozwinie, co w konsekwencji doprowadzi do powstania charakterystycznej kostnej kryzy powstałej z kości ciemieniowej i łuskowej.

Większość ludzi kojarzy ceratopsy z czworonożnością i ogromnymi gabarytami. Owszem, późniejsze gatunki chodziły na czterech nogach, ale najwcześniejsze ceratopsy (np. psitakozaury) były dwunożne i małe.

Do bardzo dużych, czworonożnych ceratopsów zaliczają się członkowie rodziny Ceratopsidae w tym centrozaur i znany chyba wszystkim triceratops. Charakteryzowały się one dużymi rogami na pysku i okazałym kostnym kołnierzem. Ten ostatni element budowy ciała pojawił się prawdopodobnie po to, aby chronić szyję przed atakami drapieżników i w czasie walk wewnątrzgatunkowych. Niewykluczone także, że kołnierz ten pełnił ważną rolę w termoregulacji, a być może stanowił dodatkową przestrzeń do mocowań mięśni szyi pomagających w przeżuwaniu pokarmu.

Ceratopsy (Ceratopsia)
Ceratopsy (Ceratopsia) – Triceratops horridus

Rozmiary

Ceratopsy były bardzo zróżnicowane pod względem rozmiarów. Najmniejsze znane osobniki mierzyły ok. 1 m długości i ważyły ok. 2 kg, natomiast największe znane ceratopsy osiągały nawet 9 m długości i ciężar ponad 10 ton.

Budowa kończyn sugeruje, że te dinozaury nie poruszały się zbyt szybko. Z drugiej strony jednak, na podstawie analiz z roku 2000 można stwierdzić, że przynajmniej najpóźniejsze ceratopsy miały kończyny ułożone pionowo (wczesne gatunki miały proste tylne nogi, ale przednie były zakrzywione). Niewykluczone więc, że większe osobniki o prostych kończynach mogły poruszać się tak szybko jak dzisiejsze nosorożce (do ponad 50 km/h).

Ceratopsy (Ceratopsia)
Poznajecie tę scenę?

Tryb życia

Niektóre ceratopsy, w tym centrozaury i ich krewni przejawiać mogły zachowania stadne. Wskazują na to odkryte skupiska kości wielu osobników w różnym wieku.

Jako typowi roślinożercy, ceratopsy często się przemieszczały, były również głównym źródłem pokarmu dla ówczesnych drapieżców, w tym raptorów (a raczej dromeozaurów) i tyranozaurów.

Ceratopsy (Ceratopsia)
Ceratopsy (Ceratopsia)

Dymorfizm płciowy?

Ceratopsy to jedne z nielicznych dinozaurów, u których płeć determinowała budowę ciała. U samców pojawiały się imponujące rogi i kołnierze, u samic były one o wiele mniejsze.

U młodych ceratopsów rogi i kołnierze rosły z wiekiem, dlatego kształt czaszki zmieniał się na różnych etapach życia. Doprowadziło to do sporego zamieszania w świecie naukowym, ponieważ pochopnie działający paleontolodzy przypisywali dwie wyraźnie różne czaszki do różnych rodzajów. W rzeczywistości jednak okazywało się, że były to czaszki okazów tego samego rodzaju / gatunku, ale różnił je wiek. Nie były to pierwsze tego typy przypadki, o czym pisaliśmy już wielokrotnie.

Ceratopsy (Ceratopsia)
Ceratopsy (Ceratopsia)

Wybrani przedstawiciele

Poniżej wymieniamy kilka rodzajów ceratopsów, które w jakiś sposób wyróżniały się na tle innych przedstawicieli. Nie oznacza to jednak, że pozostałe, niewymienione ceratopsy są nudne i niewarte uwagi. Ich ilość jest po prostu na tyle imponująca, że na wymienienie ich można poświęcić odrębny artykuł 🙂

  • Ajkaceratops – pierwszy odkryty ceratops żyjący na terenach dzisiejszej Europy.
  • Albalophosaurusjeden z nielicznych dinozaurów odkrytych w Japonii.
  • Agataumas – pierwszy w historii ceratops, jaki został odkryty.
  • Archeoceratops – prawdopodobnie najmniejszy znany ceratops.
  • Koreaceratops – podejrzewa się, że ten rodzaj ceratopsa mógł dobrze pływać.
  • Kosmoceratops – posiadał niezwykłą, zakrzywioną, bogato zdobioną kryzę (kołnierz).
  • Mojoceratops – jego kryza miała kształt serca.
  • Zuniceratops – został odkryty przez 8-letniego chłopca.
Ceratopsy (Ceratopsia)
Ceratopsy (Ceratopsia)

Szczegółowe dane/wymiary

Ceratopsy (Ceratopsia)

  • Długość ciała: 0,5-9 m
  • Waga: 1,5-14 000 kg (14 t)
  • Datowanie: 160-66 mln lat temu (jura-kreda)
  • Występowanie: Europa, Azja, Ameryka Północna
Ceratopsy (Ceratopsia)
Ceratopsy (Ceratopsia)

Ceratopsyciekawostki

  • Nazwa infrarzędu pochodzi od greckich słów keras – „róg” i opsis – „twarz”. Można ją zatem tłumaczyć jako „rogate oblicze”.
  • Kość rostralna (ta, która u ceratopsów tworzyła swoistego rodzaju dziób) była unikalnym tworem w królestwie zwierząt.
  • W przeciwieństwie do większości pozostałych grup dinozaurów, najczęściej odkrywaną częścią ciała ceratopsów jest czaszka. Niektóre gatunki znane są tylko z czaszek.
  • Choć ceratopsy uważane są za zwierzęta roślinożerne, istnieje grupa paleontologów takich jak Darren Naish i Mark Witton twierdzących, że przynajmniej niektórzy przedstawiciele tej grupy dinozaurów mogli wykazywać cykliczną wszystkożerność.
  • Jeżeli chcecie dowiedzieć się więcej na temat największych ceratopsów, zachęcamy do zapoznania się z naszym TOP 10.
Ceratopsy (Ceratopsia)
Ontogeneza (rozwój) czaszki triceratopsa – kolejne stadia.

Polecamy


Baza Dinozaurów

16 komentarzy

    1. Zależy, czy sam T-rex czy rodzina tyranozaurów. Jeśli to drugie, to najwcześniejsze żyły w późnej jurze- wtedy, co najstarsze ceratopsy.

  1. Skoro deinonych był taki sam jak welociraptory z jurajskiego parku to mogłyby stanowić poważne zagrożenie ceratopsom ?

    1. Deinonychy były mniejsze, niż raptory z Parku Jurajskiego. Miały 80-90 cm w biodrach. Niemniej raptory wielkości takiej jak w filmie w stadzie, rzeczywiście mogłyby stanowić poważne zagrożenia dla ceratopsów.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Back to top button