Waran papuaski, krokodylowy (Varanus salvadorii)

Waran papuaski, waran krokodylowy (Varanus salvadorii)

Choć spotkać go można w domowych terrariach, zdobył opinię agresywnego i nieprzewidywalnego zwierzęcia. Ma on zatem wiele wspólnego ze swym potężnym krewnym – smokiem z Komodo. Posiada jednak cechy wyraźnie odróżniające go od innych waranowatych i jaszczurek w ogóle. Wydaje się wręcz, że niektóre możliwości fizjologiczne warana papuaskiego zbliżają go bardziej do ssaków, aniżeli gadów.

Waran papuaski jest jedną z najdłuższych jaszczurek żyjących obecnie na Ziemi.

Klasyfikacja

• Gromada: gady
• Rząd: łuskonośne
• Podrząd: jaszczurki
• Rodzina: waranowate
• Rodzaj: Varanus
• Gatunek: waran papuaski

Występowanie

Jak sama nazwa gatunkowa wskazuje, waran papuaski żyje na wyspie Nowa Gwinea, w Papui Nowej Gwinei, ale także w Irianie Zachodnim (dawna prowincja Indonezji, obejmująca zachodnią część wyspy Nowa Gwinea oraz wyspy do niej przyległe).

Siedliska

Preferuje tereny nizinne, głównie lasy tropikalne i bagna namorzynowe. Zazwyczaj przebywa na wysokościach od poziomu morza do 200 m n.p.m., ale spotkać go można również na ok. 650 m n.p.m. Nie ma szczegółowych danych z badań terenowych, dlatego pełny zasięg warana papuaskiego nie jest znany. Wiadomo, że prowadzi naziemny i nadrzewny tryb życia.

Charakterystyka

Wygląd

Waran papuaski wyróżnia się tępo zakończonym, bulwiastym pyskiem, co wyraźnie odznacza go od innych waranów nowogwinejskich. Ponadto jest również największym gatunkiem warana na wyspie; maksymalna długość ciała dochodzi do 2,5 m przy średniej wadze 20 kg, choć samice osiągają z reguły ok. 1,5 m. Istnieją doniesienia o osobnikach ważących nawet 90 kg, ale nie zdołano sprawdzić tych informacji.

Dysponuje bardzo długim ogonem, zazwyczaj 2 razy dłuższym od ciała. Gada pokrywają czarne bądź ciemnozielone łuski z żółtymi, białymi lub zielonkawymi plamkami na korpusie, łapach i głowie. Na ogonie pojawiają się za to pierścienie.

W pysku znajduje się długi, cienki, rozwidlony na końcu język, pełniący funkcję chemoreceptora. Za jego pomocą bowiem gad jest w stanie wykrywać substancje chemiczne z powietrza. W paszczy znajdują się również liczne, bardzo długie zęby, łapy natomiast zostały wyposażone w silne, zakrzywione pazury.

Dieta

Zęby warana papuaskiego są inne od tych występujących u pozostałych waranowatych. Z reguły warany posiadają tępe, kołkowate uzębienie, zakrzywione ku tyłowi. U warana papuaskiego zęby są długie, przypominają kły i są ulokowane pionowo w stosunku do szczęki. Wydaje się, że zostały one przystosowane do chwytania szybkich zwierząt takich jak ptaki drapieżne, nietoperze i gryzonie. Zęby dolne umocowane są dodatkowo w mięsistych osłonkach.

Na Nowej Gwinei waran papuaski to tzw. apex predator, czyli czołowy drapieżnik. Może więc polować na dowolną zdobycz, w tym ptaki, ich jaja, małe zwierzęta i padlinę. Stać go jednak na upolowanie o wiele większej zwierzyny, np. zająca, psa, świni czy jelenia. W niewoli jaszczurki te spożywają ryby, żaby, gryzonie, kury i… karmę dla psów.

Nie poluje jak inne warany poprzez zasadzkę i atak od tyłu. Potrafi za to śledzić ofiarę i przewidywać, gdzie może ją spotkać.

Zmysły

Podobnie do pozostałych członków rodziny, waran papuaski ma bardzo wyczulony słuch i wzrok. W odnajdywaniu pokarmu pomaga mu natomiast rozwidlony język, wyłapujący z powietrza cząsteczki zapachowe. Jaszczur wyposażony jest bowiem w tzw. narząd Jacobsona, zawierający mnóstwo wyspecjalizowanych chemoreceptorów.

W komunikacji wewnątrzgatunkowej niezbędny jest wzrok. Warany reagują na siebie na przykład ruchami głowy w czasie walk. Mogą się także wzajemnie dotykać, syczeć na siebie i wytwarzać inne dźwięki o rozmaitych częstotliwościach.

Zachowanie

Waran może wygrzewać się w słońcu przez cały dzień. Wykazuje wysoki poziom wrażliwości na temperaturę – kiedy ciepłota ciała przekracza +38^oC, dochodzi do skurczów mających na celu obniżenie temperatury organizmu.

Warany krokodylowe są bardzo zwinne. Długie ogony tych jaszczurów pomagają im utrzymać równowagę w czasie skoków z gałęzi na gałąź. Dzięki skurczom mięśni gardła tlen pompowany jest do płuc w sytuacji, gdy zwierze musi nagle uciekać. Ogon pełni też funkcję komunikacyjną – kiedy zwierzę chce ostrzec intruza, zwija go.

Prowadzi nadrzewny tryb życia. Potrafi zawisnąć na gałęzi utrzymując się tylko tylnymi kończynami. Czasem pomaga sobie ogonem, dzięki któremu może chwytać się drzew. Choć odpoczywa i wygrzewa się na drzewach, może spać również na ziemi lub zanurzony w wodzie.

Aby obserwować swoje otoczenie, waran krokodylowy staje na tylnych nogach. Podobne zachowanie zaobserwowano u warana Goulda (Varanus gouldii). Nowogwinejczycy uważają również, że waran papuaski wydaje z siebie ostrzegające odgłosy kiedy zobaczy krokodyla.

Zazwyczaj unika kontaktu z ludźmi, ale jego ukąszenie może spowodować poważne zakażenia, podobnie jak w przypadku warana z Komodo (Varanus komodoensis). Jedną ze śmiertelnych ofiar warana krokodylowego była kobieta, która w 1983 r. została przez niego ugryziona. Niedługo potem zmarła na skutek infekcji.

Rozród

Na razie nie ma danych opisujących zachowania godowe i rozwój dzikich waranów papuaskich. Wiedzę na ten temat zdobyto na drodze obserwacji osobników w niewoli.

W jednym lęgu samica składa 4-12 jaj. Ma to miejsce między październikiem i styczniem. Przyszła matka składa je w dobrze ukrytym otworze, który sama wykopuje. W niewoli większość jaj jest niezapłodniona. Wydaje się, że bardzo ważną rolę w rozwoju jaj pełni poziom wilgotności powietrza i ilość tlenu.

Masa i wymiary jaj są bardzo zróżnicowane, mierzą od 7,5×3,4 cm do 10×4,5 cm, podczas gdy ich waga waha się w zakresie od 43,3 do 60,8 g. Nieznane są przyczyny takiego stanu rzeczy.

Młode mierzą 42-49 cm i ważą 47-68 g. Młode warany papuaskie cechuje bogatsza kolorystyka, niż osobniki dorosłe.

Zaloty i zapłodnienie

W okresie godowym samce stają się agresywne i przeprowadzają rytualne walki. Przypominają one przepychanki i zapasy. Tego rodzaju zachowanie ma za zadanie przyciągnięcie uwagi samic. Im większy samiec, tym większe prawdopodobieństwo zwycięstwa i zdobycia partnerki. Po walce samiec liże, głaszcze i drapie samicę, która odwdzięcza się tym samym. Przed kopulacją samiec gryzie partnerkę w szyję, pozostawiając na jej ciele krwawiące rany.

W jednym sezonie godowym samica może kopulować z kilkoma samcami w ciągu paru dni.

Rozwój

W niewoli to samiec przychodzi do samicy, z którą następnie kopuluje. Rocznie samica może wyprowadzić więcej niż 1 lęg. Składa jaja po ok 3-4 miesiącach od kopulacji. Inkubacja trwa ok. 20 dni lub nieco dłużej. Po osiągnięciu dojrzałości płciowej (ok. 2 lata po narodzinach) samce rosną nadal, natomiast samice przestają się rozwijać. Wydaje się, że w ten sposób natura zapewnia samicom zachowanie energii niezbędnej do produkcji jaj.

Niewiele wiadomo także na temat opieki rodziców nad potomstwem. Pewnym jest, że przyszłe matki dokładnie zakopują jaja po ich złożeniu, dlatego gniazda są niemal niewidoczne.

Szczegółowe dane/wymiary

Waran papuaski, waran krokodylowy (Varanus salvadorii)

• Długość ciała: 150-250 cm (przeciętnie poniżej 200 cm). Choć istnieją informacje na temat dłuższych waranów papuaskich (osobniki o długości 323 cm (złapany prze Dr. F. Barkera), 350 cm a nawet 610 cm) to nie zostały potwierdzone. Przyjmuje się, że maksymalna długość ciała nie przekracza 250 cm (rekord zweryfikowany – 244 cm).
• Waga: 2-20 kg, być może więcej (niektóre źródła podają nawet 90 kg, choć są to wartości raczej wątpliwe)
• Długość życia: w niewoli 12-20 lat, nieznana na wolności

Waran papuaski – ciekawostki

• Herpetolog Robert Sprackland szacuje, że długość ogona warana papuaskiego stanowi 210% długości jego ciała.
• W Konedobu – przedmieściu nowogwinejskiego miasta Port Moresby (stolicy Nowej Gwinei), złapano osobnika mierzącego 3,23 m długości. Niektórzy donoszą o kilku osobnikach przekraczających 3,5 m długości, a nawet 6,1 m. Większość podobnych raportów pochodzi jednak z tzw. „drugiej ręki”, dlatego trudno o ich potwierdzenie.
• Większość jaszczurek nie jest w stanie biec i oddychać równocześnie, jest to bowiem kwestia ograniczeń biologicznych. Warany papuaskie są jednak pod tym względem wyjątkiem – wentylacja płuc może odbywać się niezależnie od poruszania się zwierzęcia, podobnie jak u ssaków.
• Pod względem drapieżnictwa, na Nowej Gwinei z waranem papuaskim konkurować może jedynie śpiewający pies z Nowej Gwinei (Canis lupus hallstromi).

Polecamy

• Jaszczurki
• Waran z Komodo
• Waran wielki
• Megalania
• Fauna Australii
  
• Iguana