Tygrys bengalski (Panthera tigris tigris)

Nocny łowca, którego ubarwienie świetnie maskuje go pośród traw i drzew. Piękny i niebezpieczny, a zarazem zagrożony wyginięciem – tygrys bengalski to jeden z najwspanialszych wielkich dzikich kotów.

Klasyfikacja

• Gromada: ssaki
• Rząd: drapieżne
• Rodzina: kotowate
• Rodzaj: Panthera
• Gatunek: tygrys
• Podgatunek: tygrys bengalski

Występowanie

Najliczniej występujący podgatunek tygrysa, którego populację na wolności szacuje się na 1706 – 1909 osobników (440 sztuk w Bangladeszu, 163 – 253 w Nepalu i 67 – 81 w Bhutanie). Na Półwyspie Indyjskim zamieszkuje wilgotne i suche lasy tropikalne, lasy liściaste, namorzynowe i łąki. Przebywa również w bagiennych lasach rosnących wzdłuż głównego systemu rzecznego Gangesu i Brahmaputry w Sundarbanie. Dzisiaj najlepszym siedliskiem tygrysa bengalskiego są łąki u podnóża Himalajów i liczne parki narodowe chroniące te piękne koty.

Charakterystyka

Wygląd

Przeciętny osobnik posiada żółto – pomarańczowy futro pokryte licznymi ciemnymi pasami, brzuch i wewnętrzna strona nóg ma z reguły biały kolor, a ogon jest pomarańczowy, ozdobiony ciemnymi pierścieniami. Samce są większe od samic, osiągają 270 – 310 cm długości, ogon mierzy ok. 85 – 110 cm, wysokość w kłębie dochodzi do 90 – 110 cm, a masa dobija do 221 kg.

Drobniejsze od samców samice dorastają do 240 – 265 cm długości i ważą średnio 139 kg; wysokość i długość ogona są zbliżone do wymiarów samców.

Białe tygrysy

Poza osobnikami pomarańczowymi stosunkowo często pojawiają się tygrysy białe. Ich kolor spowodowany jest mutacją genu recesywnego, ale zjawiska tego nie należy nazywać bielactwem (w rzeczywistości istnieje tylko jeden udokumentowany przypadek tygrysa – albinosa, natomiast nigdy nie zaobserwowano osobników melanistycznych).

Białe tygrysy spotyka się w Biharze, Bengalu i Asamie.

Zęby

Zęby są dlatego drapieżcy tym, czym dla człowieka dłonie; jeśli straci kły wskutek uszkodzenia lub sędziwego wieku nie będzie w stanie schwytać, ani zjeść ofiary, co doprowadzi do śmierci głodowej. U dorodnych okazów kły mogą mierzyć nawet 10 cm długości, czyli więcej niż u lwa o podobnych gabarytach.

Dieta i sposób polowania

Ofiary

Tygrys bengalski to typowy mięsożerca polujący najczęściej na duże zwierzęta kopytne, takie jak: jeleń aksis (Axis axis), sambar indyjski (Cervus unicolor) czy gaur (Bos gaurus), który potrafi ważyć nawet tonę. Rzadziej wybiera barasingę (Rucervus duvaucelii), bawoła domowego (Bubalus bubalis), nilgau (Boselaphus tragocamelus), serau (Capricornis) czy takina (Budorcas taxicolor). Spośród mniejszych ofiar interesuje go jelonek bengalski (Axis porcinus), dzik (Sus scrofa), mundżak (Muntiacus).

Ze względu na ingerencję człowieka w jego ekosystem i terytoria również my staliśmy się pozycją w jego menu…

Sposób polowania

Z reguły poluje nocą skradając się do ofiary i, mimo wielkości, jest prawie niewidoczny pośród traw. Z odległości kilku metrów wyskakuje na nieświadomą zagrożenia zdobycz. Mniejsze zwierzęta zabija wgryzając się w szyję i łamiąc kręgi szyjne, większym przegryza gardło. Mimo iż tygrys potrafi rozwinąć bardzo dużą prędkość na krótkich dystansach, szybkim i zdrowym zwierzętom zazwyczaj udaje się uciec.

Chociaż jest stworzony do jedzenia dużych ssaków kopytnych zdarza mu się zjeść żabę, mysz lub ptaka.

Spośród zwierząt kopytnych preferuje osobniki młode lub stare i schorowane, które są najłatwiejszym łupem. W większości przypadków atakuje z boku lub od tyłu. Martwą zdobycz zaciąga w inne miejsce, często oddalone o kilkaset metrów i tam dokonuje konsumpcji.

Tygrys bengalski może także upolować innego drapieżnika, np.: lamparta, szakala, wilka, lisa, krokodyla, niedźwiedzia himalajskiego, wargacza leniwego, cyjona, chociaż zwierzęta te nie są ważnym, ani częstym elementem jego diety.

Dorosłe słonie i nosorożce są zbyt duże, aby tygrys z powodzeniem je dopadł, jednak kilkakrotnie doszło do tej niezwykłej sytuacji, o czym piszemy poniżej…

Duże ofiary tygrysów – nosorożce i gaury

W Parku Narodowym Nagarahole, średnia waga ofiar tygrysów bengalskich wynosi 400 kg. To średnia z 83 polowań, pośród których znalazły się również gaury. Co ciekawe, gaury w tym parku stały się ulubioną ofiarą tygrysów bengalskich – stanowią w ich menu blisko 45%. Drugą pod względem ilości są sambary (blisko 29%). W Parku narodowym Bandipur gaury i sambary stanowią razem 73% diety tygrysów bengalskich.

W Parku Narodowym Kaziranga tygrysy od pewnego czasu polują na dorosłe nosorożce indyjskie. O ile nie byłoby nic dziwnego w tym że zabijały młode nosorożce, to trend związany z polowaniem na duże osobniki zadziwił wszystkich. W 2008 roku tygrysy zabiły 20 dorosłych nosorożców. Odnotowano dla przykładu polowanie matki z dwoma podrosłymi tygrysami (jej dziećmi). Całe polowanie zajęło tygrysom sporo czasu; teren wokół całego zajścia wygląda jak po wojnie.

Nosorożec nie jest łatwym przeciwnikiem – w wypadku wspomnianego polowania poddał się najprawdopodobniej, kiedy utknął w błocie. Władze parku przypuszczają, iż zmiana zwyczajów związanych z polowaniem na dorosłe nosorożce może być związana z dwoma kwestiami: 1. zwiększyła się populacja tygrysów, 2. dorosłe nosorożce w przeciwieństwie do bawołów przebywają samotnie, nie w stadzie, więc są poniekąd łatwiejszym łupem. Do niedawna jednak tygrysy schodziły nosorożcom z drogi – obserwujemy więc sztukę adaptacji tych wielkich kotów.

________

Park Narodowy Kaziranga znany jest zapewne wielu osobom, słynny atak tygrysa bengalskiego na przewodnika na słoniu, został bowiem uwieczniony w tym parku.

Usposobienie

Podstawową jednostką społeczną tygrysa bengalskiego jest relacja matki i potomstwa. Dorosłe osobniki bardzo rzadko wchodzą w jakiekolwiek interakcje – jedynie podczas rui i spotkań przy posiłku w okresach obfitości.

Samotnik z wyboru

Tygrys bengalski z reguły prowadzi samotniczy tryb życia, zajmując spore terytorium. Wybrany obszar jest bogaty w żywność, wodę i schronienie dostarczające spokój i odosobnienie, jednak bardzo istotne jest, aby terytoria były stosunkowo blisko osobników przeciwnej płci – „sąsiedzi” są bardzo świadomi swych wzajemnych działań. Granice areału osobniczego oznaczają moczem i wydzieliną z gruczołów zapachowych, czasem również ostrzą pazury o korę drzew.

Powierzchnia rewiru jednego samca wynosi około 55 km² (największe mogą osiągać nawet 200 km² latem i 110 km² zimą), samicy – 45 km². Ważnym elementem terenu jest zbiornik wodny, w którym lubi się kąpać, jest bowiem bardzo dobrym pływakiem. Czasem pojawia się na wyspach oddzielonych od lądu szerokim pasem morza.

Tolerancyjny…

Chociaż jest zwierzęciem samotniczym, samiec może przez pewien czas tolerować na swoim terytorium innego samca, jeśli ten dopiero szuka swojego miejsca. Samce zajmują duże tereny obejmujące terytoria kilku samic, dzięki czemu nie muszą szukać partnerek zbyt daleko. Terytoria samic pokrywają się natomiast z terenami innych osobniczek, ale obszary centralne areałów są do dyspozycji wyłącznie pani gospodarz – sąsiadująca samica nie ma tam prawa wstępu.

Granice terytoriów nie są jednak stabilne, bowiem tygrysy mają tendencję do „przesuwania się”, co zmusza sąsiadów do tego samego. Nierzadko tygrys przeprowadza się na zupełnie inne terytorium, które ma więcej do zaoferowania; nowy rezydent przenosi się na teren, który poprzedni gospodarz opuścił lub zmarł.

Rozmnażanie

Większość młodych rodzi się między grudniem i kwietniem, ale nierzadko samice rodzą między marcem i majem lub październikiem i listopadem. Najczęściej pary łączą się wiosną. Samiec szuka partnerki na jej terytorium i pozostaje z nią przez 20 – 80 dni, ale w tym okresie samica jest płodna jedynie przez 3 – 6 dni.

Po zapłodnieniu samiec wraca na swoje terytorium i nie interesuje się dalszym losem potomstwa (wielu mężczyzn czytających ten artykuł pomyślało sobie – ten to ma klawe życie ;)).

Po ok. 15 tygodniach ciąży samica znajduje bezpieczną norę (np. w skalnej szczelinie, wśród wysokich traw lub w gęstych zaroślach) i wyściela jej wnętrze swoją sierścią. Na świat przychodzi 1, maksymalnie 4 ślepe i głuche młode. Kocięta ważą 780 – 1600 g, pokrywa je gruba, wełnista sierść, którą zrzucają po 3,5 – 5 miesiącach.

Zęby mleczne pojawiają się po 2 – 3 tygodniach od urodzenia, a stałe uzębienie wyrasta po 8 – 9 tygodniu. Laktacja trwa 3 – 6 miesięcy, a pokarm stały zaczynają spożywać w ok. 2 miesiącu. Po raz pierwszy wyruszają na polowanie z matką po 5 – 6 miesiącach, a samodzielność osiągają w 2 – 3 roku życia, kiedy powoli odseparowują się od matki i szukają własnego terytorium.

Samce osiągają dojrzałość płciową w 4 – 5 roku życia, natomiast samice w 3 – 4 r.ż. Ruja występuje co 3 – 9 tygodni. Młode samce wyruszają w dalekie podróże zanim znajdą swoje miejsce, natomiast samice często pozostają blisko rodzinnego obszaru.

Tygrys bengalski vs tygrys syberyjski

Nieco szerzej tę konfrontację opiliśmy w artykule opisującym tygrysa usuryjskiego (amurskiego).

W tym miejscu warto wspomnieć, iż w niektórych ogrodach zoologicznych tygrysy te występują razem na jednym wybiegu. Ich towarzyszami są często lwy.

Z szeregu przeprowadzonych obserwacji wynika, iż tygrys bengalski ma strasznie wredny charakter – odczuwa nieustanną potrzebę konfrontacji z innymi wielkimi kotami i to on jest najczęściej prowodyrem wszelkich potyczek. Sam je bowiem rozpoczyna.

W przypadku konfrontacji z tygrysem syberyjskim, ze względu na nieco mniejsze wymiary, wagę i zasięg łap, zazwyczaj zwycięzcą jest tygrys syberyjski.

Szczegółowe dane i wymiary

Tygrys bengalski (Panthera tigris tigris)

• Długość:
  • samce: 270 – 310 cm (max. 370 cm)
  • samice: 240 – 265 cm
• Wysokość w kłębie: 90 – 110 cm
• Długość ogona: 85 – 110 cm
• Masa:
  • samce: do 325 kg (najczęściej 230-260 kg)
  • samice: średnio 140 kg (116 – 165 kg)
• Długość życia na wolności: 8-10 lat

Rekordowe osobniki

Największy tygrys bengalski

W 1967 roku upolowano tygrysa bengalskiego, który ważył 388.7 kg po zjedzeniu cielaka, jego prawdopodobna waga przed posiłkiem wynosiła ok. 325 kg. Jego całkowita długość wynosiła 338 cm. Tygrys ten jest wystawiony w Smithsonian Institution w Waszyngtonie.

Najmniejszy tygrys bengalski

Najmniejsze tygrysy bengalskie żyją w Bangladeszu. Tygrysice osiągają tam zazwyczaj wagę w przedziale 75-80 kg.

Tygrys bengalski – ciekawostki

• W 2010 roku tygrys bengalski został sklasyfikowany jako gatunek zagrożony wyginięciem. Największym zagrożeniem jest niszczenie siedlisk i kłusownictwo mające na celu zdobywanie pięknych skór i innych części ciała.
• Najmniejszy znaleziony tygrys bengalski ważył 75 – 80 kg (samica).
• Tygrys ma 6 razy lepszy wzrok od człowieka.
• Metodę polowania tygrysa, uzależnioną od ilości dostępnego pokarmu, można określić sformułowaniem: „Uczta, albo głód” – za jednym zamachem potrafi spożyć 18 – 40 kg mięsa. Po tak obfitym posiłku zwierzę może nie jeść przez następne 3 tygodnie.
• Myśliwy i przyrodnik Jim Corbett opisał incydent, podczas którego dwa tygrysy bengalskie zabiły dużego słonia.
• Choć jest drapieżnikiem leśnym, nie wdrapuje się na drzewa.
• Tygrys bengalski jest zwierzęciem narodowym Indii i Bangladeszu.
• Tygrys bengalski pojawił się wielokrotnie w kinematografii – ostatnio w głośnym przeboju kinowym „Życie Pi”. W filmie tym wyraźnie pokazano, iż tygrys zawsze, niezależnie od sytuacji pozostaje dzikim i niebezpiecznym kotem, który może zjeść swego opiekuna…
• Na początku bieżącego roku w Meksyku, podczas przedstawienia cyrkowego, tygrys bengalski zaatakował swego tresera wbijając zęby w jego szyję. Na oczach przerażonych widzów zaczął wlec tresera po arenie. Kilka minut zajęło pomocnikom tresera odpędzenie wielkiego kota. Niestety, dla tresera było już za późno…zmarł w drodze do szpitala.

Polecamy:

• Tygrys
• Tygrys syberyjski
• Tygrys sumatrzański
• Margaj
• Karakal
• Serwal
• Tygrys szablozębny – Smilodon
• Irbis – pantera śnieżna
• Pantera mglista
• Czarna pantera
• Ocelot
• Jaguar
• Ryś
• Lampart
• Gepard
• Puma
• Lew
• Liger
• Żbik