Krokodyle (Crocodilia)

Krokodyle należą do najstarszych żyjących współcześnie zwierząt

Krokodyle to jedne z najstarszych żyjących współcześnie zwierząt, które od milionów lat królują w wodnych ekosystemach naszej planety. Te potężne gady, niemal niezmienione od czasów prehistorycznych, są żywymi reliktami epoki dinozaurów, a ich ewolucyjna historia sięga wczesnego triasu. Dzięki doskonałej adaptacji do życia w wodzie, wyjątkowej sile i skuteczności w polowaniu, krokodyle zdobyły miano niekwestionowanych mistrzów przetrwania. Od tropikalnych rzek Afryki, przez bagna Ameryk, po słonowodne wybrzeża Australii i Azji Południowo-Wschodniej, te zmiennocieplne drapieżniki opanowały najcieplejsze zakątki świata, budząc zarówno podziw, jak i respekt.

Krokodyl różańcowy (Crocodylus porosus)

Największym żyjącym współcześnie gatunkiem jest olbrzymi krokodyl różańcowy, w niektórych wypadkach osiągający długość 7 m i ważący blisko 1 tonę. Krokodyl różańcowy występuje w Indiach, na Sri Lance, w Azja Południowo-Wschodniej, na Filipinach, w Północnej Australii, na Cejlonie, Sumatrze, Jawie, Borneo oraz Fidżi.

Najstarsze zwierzęta

Krokodyle należą do najstarszych żyjących współcześnie zwierząt. Występują na Ziemi, w prawie niezmienionej postaci od milionów lat. Pojawiały się na Ziemi 83,5 miliona lat temu, choć ich przodkowie zasiedlali nasza planetę już we wczesnym triasie – 250 mln lat temu.

Gatunki krokodyli

Współcześnie na świecie żyje kilkanaście gatunków krokodyli. Najbardziej znane to aligatory, krokodyle nilowe, krokodyle różańcowe, kajmany, gawiale. Gwoli ścisłości wyróżniamy trzy rodziny należące do rzędu krokodyli:

• Aligatorowate (Alligatoridae)
  • Kajmany (Caimaninae)
• Krokodylowate, krokodyle właściwe (Crocodylidae)
• Gawialowate (Gavialidae)

Występowanie

Krokodyle zamieszkują najcieplejsze obszary naszej planety. Występują w Afryce, Azji, Australii oraz obu Amerykach. Właściwym siedliskiem tych gadów jest woda i raczej niechętnie wychodzą na suchy ląd.

Zmiennocieplne

Krokodyle są zmiennocieplne – dlatego, aby utrzymać ciepło ciała, dużo czasu spędzają wylegując się na słońcu.

Największe i najmniejsze krokodyle

Do najmniejszych przedstawicieli krokodyli należą kajmany, które nie przekraczają 1,4 m długości, choć i tu są wyjątki. Największym żyjącym współcześnie gatunkiem jest olbrzymi krokodyl różańcowy, w niektórych wypadkach osiągający długość aż 7 metrów i ważący blisko 1 tonę. Wzmianki o największych przedstawicielach podają długość nawet 10 m oraz wagę 2 ton – patrz: Największe drapieżniki oraz Najcięższe zwierzęta lądowe, niemniej nie ma na to dowodów i wydaje się to obecnie niemożliwe.

Współczesne krokodyle miały kiedyś „nieco” większych krewniaków – patrz Rhamphosuchus jeden z największych krokodyli.

Skuteczni myśliwi

Krokodyle to niezwykle skuteczni drapieżcy. Polują, cierpliwie czyhając na ofiary w wodzie lub wodnych zaroślach. W chwili ataku krokodyl chwyta zdobycz, zatrzaskując szczęki, po czym topi ją wciągając pod wodę. Gady te nie gardzą również padliną. Ich głównym pożywieniem są ptaki wodne, ryby, także ssaki. Większe gatunki napadają na duże zwierzęta, jak antylopy lub lwy. Zdarzają się również przypadki pożerania ludzi.

Jajorodne

Krokodyle są jajorodne. Samice składają białe jaja i zagrzebują w gnieździe zbudowanym z traw, trzcin i liści. Potem uważnie ich pilnują, aż do wylęgu.

Część gatunków jest zagrożona

Wiele gatunków krokodyli jest zagrożonych wyginięciem. Często są zabijane przez kłusowników, liczących na zarobek ze sprzedaży ich cennych skór. Dlatego, jako przedstawiciele zagrożonych gatunków są hodowane w specjalnych ośrodkach i rezerwatach.

Adaptacje do życia w wodzie i na lądzie

Krokodyle to prawdziwe arcydzieła ewolucji, doskonale przystosowane do ziemno-wodnego trybu życia. Ich oczy i nozdrza umieszczone na czubku głowy pozwalają im niemal całkowicie zanurzyć się w wodzie, czatując na ofiarę, przy jednoczesnym zachowaniu zdolności widzenia i oddychania.

• Skóra pokryta kostnymi tarczkami (osteodermami) działa jak naturalna zbroja, chroniąc przed urazami i regulując temperaturę ciała.
• Potężny ogon, stanowiący nawet połowę długości ciała, napędza krokodyle w wodzie, umożliwiając im błyskawiczne ataki z prędkością dochodzącą do 15 m/s.
• Ich szczęki, wyposażone w mięśnie zdolne wywierać nacisk rzędu 16 000 N (u krokodyla różańcowego), są jednymi z najsilniejszych w królestwie zwierząt, choć zaskakująco słabe przy otwieraniu – można je utrzymać zamknięte jedną ręką!
• Krokodyle posiadają także unikalny układ krążenia z sercem czterokomorowym, które pozwala im efektywnie zarządzać tlenem podczas długich nurkowań, trwających nawet do 3 godzin u niektórych gatunków.

Krokodyle w kulturze i mitologii

Krokodyle od wieków budzą podziw, strach i fascynację, znajdują swoje miejsce w mitach, sztuce i wierzeniach.

• W starożytnym Egipcie krokodyl nilowy (Crocodylus niloticus) był czczony jako wcielenie boga Sobeka, symbolu siły i płodności.
• W kulturach aborygeńskich Australii krokodyl różańcowy jest totemem i bohaterem opowieści o stworzeniu świata.
• W Indiach gawial gangesowy bywa kojarzony z duchową czystością rzeki Ganges.

Jednak nie wszędzie krokodyle są gloryfikowane – w wielu regionach uważane są za zagrożenie, co prowadzi do konfliktów z ludźmi. Współczesna popkultura, od filmów po literaturę, przedstawia krokodyle jako groźne bestie, choć w rzeczywistości ataki na ludzi są rzadkie i zwykle wynikają z naruszenia ich terytorium.

Krokodyl – ciekawostki

• Krokodyle mogą żyć nawet 90 lat: Krokodyle, takie jak krokodyl nilowy (Crocodylus niloticus) czy różańcowy (Crocodylus porosus), mogą dożywać nawet 90 lat w naturze, a w niewoli rekordziści przekraczają 100 lat, jak słynny krokodyl Cassius z Australii.

• Krokodyle połykają… kamienie: Krokodyle połykają kamienie, zwane gastrolitami, które działają jak balast, pomagając im utrzymać równowagę w wodzie i wspierać trawienie twardego pokarmu, np. kości czy skorup.
• Leżące w bezruchu krokodyle spowalniają procesy życiowe: Podczas nurkowania krokodyle wchodzą w stan bradykardii, spowalniając tętno do zaledwie 1–3 uderzeń na minutę, co pozwala im oszczędzać tlen i przetrwać pod wodą nawet 2–3 godziny w spoczynku.
• Krokodyl może przebywać pod wodą bez wynurzania się do 3 godzin.
• Błyskawiczne ataki: W wodzie krokodyl różańcowy może wystrzelić z prędkością do 24 km/h, by chwycić ofiarę, choć na lądzie osiąga maksymalnie 17 km/h w krótkim sprincie – to i tak wystarczy, by zaskoczyć nieostrożną zdobycz!
• Symbioza z ptakami: Wygrzewające się na słońcu krokodyle, jak krokodyl nilowy, często pozwalają ptakom, np. sieweczce egipskiej (Pluvianus aegyptius), czyścić ich zęby z resztek pokarmu. Ta niezwykła współpraca korzysta obu stronom – ptaki zyskują pożywienie, a krokodyle higienę.
• Morscy wędrowcy: Krokodyle różańcowe (Crocodylus porosus) są prawdziwymi podróżnikami, pokonując w morzu nawet 600 km, korzystając z prądów morskich, by dotrzeć do nowych siedlisk, np. między wyspami Oceanii.
• Krokodyle są kanibalami: Krokodyle, zwłaszcza większe gatunki, nie wahają się zjadać mniejszych osobników swojego gatunku. Dlatego stada tych zwierząt zwykle składają się z osobników o zbliżonej wielkości – mniejsze mogą zostać bowiem łatwo pożarte przez większe.

Polecamy:

• Krokodyle
• Aligator, gawial, kajman, krokodyl – porównanie
• Krokodyl różańcowy
• Krokodyl nilowy
• Krokodyl amerykański
• Aligatory
• Kajmany
• Gawiale
• Deinozuch
• Zaurozuch
• Sarkozuch (Sarcosuchus)
• Rhamphosuchus jeden z największych krokodyli
• Anakonda – największy wąż świata?
• Pyton siatkowy – najdłuższy wąż świata