Torwozaur (Torvosaurus)

Torwozaur (Torvosaurus tanneri)

Bestialski jaszczur

Torwozaur to wielki drapieżny gad, który zamieszkiwał naszą planetę 145 mln lat temu. Do tej pory niewiele wiadomo o jego zachowaniu i trybie życia, jednak tłumaczenie jego naukowej nazwy oznaczającej dosłownie „bestialskiego jaszczura” może stanowić bardzo dużą wskazówkę na temat charakteru tego dinozaura.

Ostatnio sporo pisaliśmy na temat wielkich drapieżników (tyranotytan, karcharodontozaur, mapuzaur, tarbozaur, albertozaur, giganotozaur czy t.rex) – większość z nich występowała w dolnej lub górne kredzie. Dziś zabieramy Was w podróż do czasów, gdy rozkwit wielkich gadów był największy – do okresu jurajskiego. Ponieważ to czasy o 50 mln lat bardziej odległe, stąd i zachowane skamieniałości i szkielety są niestety w gorszym stanie, niż te, pochodzące z okresu kredowego.

W okresie tym występowało zarówno wiele dinozaurów roślinożernych a jednocześnie z nimi żyły wielkie drapieżniki. Dziś przedstawimy jednego z nich – torwozaura, czyli bestialskiego jaszczura.

Klasyfikacja

• Gromada: zauropsydy (Reptilia)
• Rząd: dinozaury gadziomiedniczne (Saurischia)
• Podrząd: teropody
• Nadrodzina: megalozauroidy
• Rodzina: megalozaury (Megalosauridae)
• Rodzaj: torwozaur (Torvosaurus)
• Gatunek: torwozaur (Torvosaurus tanneri)

Nie jest pewne czy obowiązująca oficjalnie klasyfikacja jest zupełnie prawidłowa, jednak biorąc pod uwagę aktualny stan wiedzy na temat torwozaura jest ona najbardziej odpowiednia.

W trakcie badań chciano torwozaura zakwalifikować do karnozaurów (Carnosauria) w 1990 roku, a następnie do spinozaurów (Spinosauridae) w 2003 roku. Obie próby nie były jednak w wystarczający sposób poparte analizami filogenetycznymi.

Nazwa

Naukowa nazwa torwozaura, czyli „Torvosaurus tanneri” pochodzi częściowo z łaciny, a część z greki. Pierwsza jej część „torvo” oznacza w języku łacińskim „dziki” lub „bestialski”, a „sauros” po grecku to „jaszczurka”. Przyrostek „tanneri” został nadany temu dinozaurowi na cześć Nathana Eldona Tannera, który był pierwszym doradcą w Kościole Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich. Nazwa tego dinozaura oznacza więc dosłownie „dzikiego, bestialskiego jaszczura”.

Odkrycie

Pierwsze szczątki torwozaura zostały odkryte na obszarze Ameryki Północnej w Kolorado przez Daniela i Vivian Jones w Formacji Morrison w 1971 roku (to bardzo znana formacja, w której odkryto szkielety wielu gadów). Zostały jednak wydobyte rok później przez Jamesa A. Jensena i Kennetha Stadtmana. Gatunek został opisany i nazwany siedem lat później – w 1979 roku przez Jensena i Petera M. Galtona.

Pomimo tego jest to zwierzę charakterystyczne raczej dla Ameryki Północnej. Choć jak mawiał Mikołaj Rej, Polacy nie gęsi…, więc i Europejczycy pozazdrościli innym nacjom i znaleźli w końcu własnego wielkiego gada. Jakby ich wokół nas było mało…;)

Występowanie i środowisko naturalne

Torwozaur zamieszkiwał świat około 153-148 milionów lat temu, czyli w okresie późnej jury (tyton). Występował w Ameryce Północnej oraz w Europie – na obszarze dzisiejszej Portugalii.

Badania prowadzone nad miejscem, gdzie znaleziono szczątki torwozaura w Kolorado wykazały, że kiedyś płynęły tam rzeki i rozwijała się bujna roślinność. Odkryto tam skamieniałości zielonych glonów, grzybów, mchów, skrzypów, paproci i kilku drzew iglastych. Miejsce to obfitowało nie tylko we florę, ale także w bogatą faunę. Znaleziono tam pozostałości małży, ślimaków, ryb, żab, salamander, płazów, żółwi, jaszczurek i wczesnych ssaków.

Oprócz tego okolicę tę zamieszkiwało jeszcze kilka innych gatunków dinozaurów. Biorąc więc pod uwagę fakt, że torwozaur był drapieżnikiem było to dla niego środowisko idealne.

Inne drapieżniki

Torwozaur dzielił swoją krainę wiecznych łowów z innymi wielkim drapieżnymi gadami, takimi jak allozaur (Allosaurus), zaurofaganaks (Saurophaganax), edmarka (Edmarka rex) i megalozaur (Megalosaurus).

Skamieniałości

Do tej pory nie odnaleziono kompletnego szkieletu tego dinozaura. W Formacji Morrison odnajdywana jest bardzo duża ilość szczątków dinozaurów, jednak nie wiadomo, czy wszystkie one nalezą to torwozaura, czy także do innych, spokrewnionych z nim wielkich teropodów.

Naukowcy dysponują holotypem numer BYUVP 2002 składającym się z:

• kości ramiennej
• kości promieniowej
• kości łokciowej

W skład materiału dodatkowego, czyli paratypu oznaczonego numerem BYUVP 2003 weszło o wiele więcej szczątków:

• czaszka
• przednia część żuchwy
• 4 kręgi szyjne
• 5 kręgów grzbietowych
• 3 kości śródręcza
• kość biodrowa
• kości łonowe
• kość kulszowa
• kość piszczelowa
• paliczek kończyny górnej
• pazur kończyny górnej

Cechy charakterystyczne

Torwozaur to jeden z największych żyjących wówczas na świecie drapieżnych dinozaurów. Był ogromnym teropodem – miał więc charakterystyczną dla nich budowę. Charakteryzował go masywny tułów i ogon. Tylne kończyny były silnie umięśnione i o wiele większe niż przednie, ponieważ służyły do poruszania się. Przednie kończyny miały przy nich rozmiar nieproporcjonalnie mniejszy. Wszystkie cztery nogi zakończone były jednak wielkimi, ostrymi pazurami (czego nie spotyka się u jego kredowych kuzynów).

Wśród znalezisk pochodzących z Ameryki Północnej nie było czaszki. Została ona znaleziona w Portugalii i miała długość 158 centymetrów (jest więc ogromna – zbliżona wielkością do czaszki giganotozaura i większa od czaszki t.rexa). Obie szczęki wyposażone były w ostre zęby, jednak istnieje duże prawdopodobieństwo, że okaz portugalski miał ich mniej niż ten z Kolorado, ale były one u niego większe.

Na podstawie próbki szczęki w egzemplarzu północnoamerykańskim ustalono, że jego czaszka mogła mierzyć 118 centymetrów. Być może więc okazy z Portugalii były większe.

Dieta i polowanie

Torwozaur podobnie jak inne drapieżne dinozaury był mięsożerny. Niewiele wiadomo jednak na temat tego jak polował i jakie zwierzęta padały najczęściej jego ofiarami. Patrząc jednak na rozmiary szczęk tego olbrzyma, prawdopodobne jest, że mógł z łatwością zabić dzielące z nim środowisko roślinożerne dinozaury każdej wielkości.

Paleontolodzy przyjmują, iż poza incydentalnymi polowaniami na mniejszą zwierzynę, w jego menu głównie znajdowały się takie gady jak: stegozaur, diplodok, dynheirozaur (Dinheirosaurus lourinhanensis) czy miragaia.

Zważywszy na pazury zakończone szponami, jego sposób polowania był z pewnością nieco odmienny, od tego, który preferowały tyranozaury czy karcharodontozaury.

Tryb życia

Tajemnicą cały czas pozostaje także tryb życia, jaki prowadził torwozaur. Wiadomo, że musiał współdzielić swoje terytorium z innymi wielkimi, drapieżnymi gadami – nie wiadomo jednak jakie były między nimi stosunki i zależności. Z dużym prawdopodobieństwem, torwozaur stał na szczycie drabiny pokarmowej w okresie jury.

Inteligencja

Na podstawie zależności między pojemnością komory mózgowej, a całkowitą masą ciała, naukowcy stwierdzili, że torwozaur należał do jednych z inteligentniejszych dinozaurów.

Największy drapieżny dinozaur Europy

Torwozaur – znaleziony w Portugalii – mógł być najprawdopodobniej największym jurajskim teropodem. Mierzył około 11 metrów i ważył 1,9 tony. Jednocześnie wg dzisiejszego stanu wiedzy i odkryć to największy drapieżny dinozaur występujący na trenach kontynentu europejskiego.

Zatem dla fanów dinozaurów małe podsumowanie

Największym teropodem Europy był torwozaur, zaś największym zauropodem Europy był turiazaur.

Dane/Wymiary

Torwozaur (Torvosaurus)

Wymiary

• Długość ciała: 9 – 11 m
• Waga: 1,9 tony (być może osobniki z Europy osiągały wagę do 4,5 tony)
• Długość czaszki: do 158 cm

Występowanie

• Ameryka Północna, Portugalia
• Żył: 153-148 milionów lat temu/późna jura (tyton)

Odkrycie

• Ameryka Północna – Kolorado
• Odkryty: 1971 rok
• Odkrywca: Daniel i Vivian Jones

Torwozaur – ciekawostki

• Na terenie Portugalii znaleziono jaja z embrionami torwozaura, które mają 150 milionów lat. Jedyne takie znalezisko na świecie, jest w posiadaniu paleontologów już od kilku lat.
• Torwozaur pojawiał się w jednym z filmów dokumentalnych pod tytułem „Dinosaur Revolution”.

Polecamy:

• Dinozaury
• Dinozaury drapieżne
• Tyranotytan (Tyrannotitan chubutensis)
• Tarbozaur (Tarbosaurus)
• Karcharodontozaur (Carcharodontosaurus)
• Giganotozaur (Giganotosaurus)
• Mapuzaur (Mapusaurus)
• Spinozaur (Spinosaurus)
• Tyranozaur T.rex
• Tyranozaur – mity i fakty
• Albertozaur (Albertosaurus)
• Welociraptor (Velociraptor)
• Deinonych (Deinonychus)