Wielkie Góry Wododziałowe – najwyższe góry Australii

Chociaż czasami błędnie utożsamia się je z Alpami Australijskimi, tak naprawdę Wielkie Góry Wododziałowe to twór o wiele większy i zajmujący obszar trzynaście razy większy od powierzchni Karpat. Alpy Australijskie (z ich najwyższym szczytem – Górą Kościuszki o wysokości 2228 m n.p.m.) są tylko częścią, jednym z łańcuchów Wielkich Gór Wododziałowych.

Ten fenomen natury to mieszanka wielu pasm, grzbietów i szczytów górskich, poprzeplatanych stożkami wulkanicznymi, uskokami, urwiskami i kotlinami. Całość ciągnie się właściwie przez cały wschodni kraniec Australii od półwyspu York na północy (gdzie góry są najniższe) do cieśniny Bassa na południu, a w rzeczywistości jeszcze dalej, bo aż po Tasmanię.

Ta niezwykła kraina górska to bogactwo różnorodności, zapierające dech w piersiach widoki oraz kilka stref klimatycznych, co sprawia, że roślinność jest tutaj bardzo różnorodna. Jeśli Australia jest dla niektórych mitycznym końcem świata, Wielkie Góry Wododziałowe są tego końca świata koroną.

Góry, które rodziły się wielokrotnie

Wielkie Góry Wododziałowe są naturalną barierą i to właśnie dzięki temu zawdzięczają swoją nazwę. Główna grań jest jak wypiętrzająca się granica między systemem wodnym dwóch oceanów: Oceanu Spokojnego po jej wschodniej stronie i Oceanu Indyjskiego po zachodniej (to oczywiście uproszczenie, gdyż od Oceanu Indyjskiego oddziela je jeszcze spora powierzchnia Australii).

Tutaj także mają swoje źródła największe rzeki australijskiego kontynentu, jak choćby rzeka Murray. Co więcej, Wielkie Góry Wododziałowe dzielą także ląd samej Australii. Na wchód od nich mamy żyzne, wilgotne tereny nabrzeżne, na zachodzie zaś suchy, niemal pustynny klimat śródlądowych obszarów.

Większość gór ma swój konkretny początek, czyli wypiętrza się w wyniku poszczególnych procesów zachodzących na terenie poddanym wypiętrzaniu. W przypadku Wielkich Gór Wododziałowych sprawa wygląda nieco inaczej, ponieważ po pierwszym wypiętrzeniu uległy zniszczeniu i wypiętrzyły się po raz drugi. Ich historia geologiczna jest zatem niezwykle bogata i zapisana we wnętrzu skał.

Wypiętrzenia

Wypiętrzenie miało miejsce częściowo w orogenezie kaledońskiej, a częściowo w hercyńskiej. Po powstaniu w erze paleozoicznej doczekały do okresu kredy i zostały zrównane z ziemią. Obecny wygląd zawdzięczają wypiętrzeniu się w okresie trzeciorzędu. Nie bez znaczenia pozostawała i wciąż pozostaje dla nich silna erozja rzeczna.

Góry noszą też ślady czwartorzędowego zlodowacenia, przede wszystkich w obszarach południowych. Miały tu miejsce również przesunięcia uskokowe, co decyduje o wyjątkowym charakterze Wielkich Gór Wododziałowych.

Ten twór górski to jeden z dłuższych łańcuchów świata – ma ponad 3500 kilometrów. W najszerszym miejscu, czyli mniej więcej na środku – na wysokości Niziny Środkowoaustralijskiej na zachodzie – Wielkie Góry Wododziałowe przekraczają 650 kilometrów szerokości. Zbudowane są z bazaltów, granitów i piaskowców.

Wiele pasm grzbietów górskich

Wielkie Góry Wododziałowe są bardzo zróżnicowane i składają się z wielu pasm, grzbietów i wierzchołków. Najwyższe i najszersze są mniej więcej na środku, na całej długości dzielą jednak Australię na tereny nadbrzeżne na wschodzie i sawanny oraz tereny suche na zachodzie. Stoki wschodnie i zachodnie znacząco też się od siebie różnią.

Wschodnie stoki Wielkich Gór Wododziałowych bardzo szybko spotykają się z terenami nadmorskimi, stąd ich wygląd i budowa: są strome, mocno nachylone i stosunkowo krótkie. Dzielą je doliny rzek, które spływają do Oceanu Spokojnego.

Zachodnie stoki natomiast nie muszą urywać się gwałtownie nad morzem, ponieważ na tych terenach rozciąga się obszar wielkiej Niziny Środkowoaustralijskiej oraz cały suchy i mocno pustynny interior kontynentu. Dlatego też zachodnie stoki Wielkich Gór Wododziałowych opadają łagodnie, powoli i są mniej poprzecinane rzekami oraz uskokami.

Góry różnią się też na północy, gdzie w okolicach półwyspu York osiągają najmniejsze wysokości, sięgające maksymalnie 1500 metrów n.p.m. Z kolei na południu, zwłaszcza na obszarze pasma Alp Australijskich, Wielkie Góry Wododziałowe osiągają najwyższe wartości nad poziomem morza, tutaj znajduje się też najwyższy wierzchołek  – Góra Kościuszki – liczący sobie 2228 m n.p.m.

W skład Wielkich Gór Wododziałowych wchodzi też wyżyna Atherton, gdzie wysokość dochodzi do 1600 metrów n.p.m. To obszar stożków wulkanicznych, dawno zaschniętych potoków lawy i płaskowyżów. Od tego momentu Wielkie Góry Wododziałowe dzielą się na dwa główne, oddzielne pasma. Na zachodzie wznoszą się grzbiety o nazwach Gregory i Newcastle, na wschodzie zaś Sea View (już sama nazwa trafnie oddaje, jak piękny widok na ocean roztacza się z tych terenów).

Na południe od tych obszarów góry nie tylko się rozszerzają, ale też jeszcze wyraźniej dzielą na pasmo wschodnie i zachodnie.

Ciąg zachodni

Ciąg zachodni jest bardziej jednorodny i zwarty i to on w tym miejscu jest centralną częścią gór.

Ciąg wschodni

Ciąg wschodni z kolei dzieli się na krótsze i bardziej wyodrębnione pasma, które opadają gwałtownie, niczym podcięte, w kierunku Oceanu Spokojnego i całej strefy tuż nad brzegiem. Im dalej na południe, tym szerokość jest mniejsza, ale właśnie tutaj Wielkie Góry Wododziałowe stają się najbardziej zwarte i jednolite, choć nie brakuje również pasm biegnących prostopadle do głównej osi, czyli poprzecznych. Znajdziemy tu moreny polodowcowe, widowiskowe ostańce skalne czy wyżłobione przez lód doliny.

Tasmania

Na  południu znajduje się wyspa Tasmania, która należy do kontynentu australijskiego (dzieli ją z Australią tylko wąska cieśnina). Wnętrze wyspy jest górzyste i te góry to właśnie przedłużenie Wielkich Gór Wododziałowych. Na Płaskowyżu Centralnym znajduje się najwyższy punkt wyspy, czyli Ossa (1617 m n.p.m.).

Klimat, roślinność i świat zwierząt

Na tak dużym obszarze różnice temperaturowe są znaczne, choć ogólnie panuje tu klimat górski, zwrotnikowy, na północy podrównikowy wilgotny. Północ i południe Wielkich Gór Wododziałowych to dwa skrajne obszary.

Kiedy w lipcu na północy jest około 18 stopni, na południu to tylko 5-8 stopni Celsjusza. W styczniu, najcieplejszym miesiącu na półkuli południowej, na północy może być nawet 28 stopni, podczas gdy na chłodniejszym południu to zaledwie 20 stopni (choć może być również około 15 stopni Celsjusza).

Duże różnice klimatyczne można też zauważyć na wschodnich i zachodnich stokach Wielkich Gór Wododziałowych. Wschód to wilgoć nad Oceanu Spokojnego. Rosną tu lasy liściaste, roślinność typowa dla sawanny w porze deszczowej oraz gaje eukaliptusowe.

Na większych wysokościach napotkać można murawy alpejskie. Z kolei na suchym i kontynentalnym zachodzie, gdzie rozciąga się interior wyspy, znajdziemy przede wszystkim roślinność typową dla sawanny w porze suchej, zaś na południowo-zachodnich krańcach głównie niezbyt bujne zarośla akacji.

Wyspa Tasmania, gdzie kończą się Wielkie Góry Wododziałowe, jest porośnięta przez lasy bukowe, eukaliptusy, na większych wysokościach rosną z kolei łąki alpejskie.

Fauna

Na terenie Wielkich Gór Wododziałowych żyje też sporo endemicznych gatunków zwierząt, takich jak dziobaki, kolczatki, koale, wombaty czy krety workowate. Można tu spotkać również wodne kraby. Obecność gatunków wodnych może dziwić, ale warto pamiętać, że na tych obszarach płynie wiele rzek, znajdziemy również jeziora i wiele mniejszych oraz większych wodospadów.

Park Narodowy Kościuszki

Na terenie stanu Nowa Południowa Walia znajduje się Park Narodowy Kościuszki. W jego skład wchodzą przede wszystkim najwyższe partie pasma górskiego, które nazywa się Alpami Australijskimi i jest to najbardziej znane pasmo w całych Wielkich Górach Wododziałowych. Znajdziemy tu jaskinie z bogatą szatą naciekową, a także źródła geotermalne. W gajach eukaliptusowych oraz krzewiastych zaroślach żyją kangury olbrzymie oraz górskie, a także wombaty. Z ptaków turyści mają okazję podglądać emu, lirogony oraz wiele gatunków papug.

Szczegółowe dane szczegółowe

Wielkie Góry Wododziałowe w liczbach

• Nazwa angielska: Great Dividing Range / Eastern Highlands
• Wielkie Góry Wododziałowe mają długość przekraczającą 3500 km
• Szerokość: do 650 km
• Powierzchnia: 2,457 mln km²
• Najwyższy szczyt Wielkich Gór Wododziałowych, czyli Góra Kościuszki, wznosi się na 2228 m n.p.m.
• Najwyższy szczyt Tasmanii to Ossa i liczy 1617 m n.p.m.
• Wyżyna Atherton, leżąca na obszarze Wielkich Gór Wododziałowych, ma maksymalną wysokość 1600 m n.p.m.

Wielkie Góry Wododziałowe – ciekawostki

• Wielkie Góry Wododziałowe dzielą się nie na kilka, ale na kilkadziesiąt odrębnych pasm górskich, co czyni z nich prawdziwy fenomen przyrodniczy.
• Kiedyś (gdy powstawały po raz pierwszy) góry te miały strukturę fałdową. Po zniknięciu i ponownym wypiętrzeniu się w trzeciorzędzie miały już inną strukturę – bryłową. Widać też na nich gęstą sieć uskoków.
• Nazwa Góra Kościuszki, określająca najwyższy szczyt Wielkich Gór Wododziałowych, była tak problematyczna do wymówienia dla rdzennej ludności Aborygenów, że pojawiały się pomysły, aby przechrzcić ją na coś bardziej lokalnego. Wciąż toczą się w tej sprawie spory.
• Wielkie Góry Wododziałowe powstały w okresie karbońskim – ponad 300 milionów lat temu – kiedy Australia zderzyła się z obecnymi częściami Ameryki Południowej i Nowej Zelandii. Od tamtej pory uległy znacznej erozji.
• W książce „Tomek w krainie kangurów” Alfreda Szklarskiego, główny bohater Tomek Wilmowski wspiął się na szczyt Góry Kościuszki, położony w Aplach Australijskich.

Polecamy

• Podróże DinoAnimals
• Parki Narodowe
• Wodospady
• Jeziora
• Góry
• Rzeki
• Morza
• Uluru-Kata Tjuta
• Wielka Rafa Koralowa
• Jaskinie Waitomo (Waitomo Glowworm Caves)
• Park Narodowy Freycineta (Freycinet National Park)
• Suweniry z kangura, czyli pamiątki z Australii
• W krainie kangurów
• Park Narodowy Fiordland – nowozelandzka kraina fiordów
• Bunyip – aborygeński zły duch
• Aborygeński wąż tęczowy