Waran z Komodo (Varanus komodoensis)

Waran z Komodo (Varanus komodoensis) – Smok z Komodo

Legendarny smok pojawia się znikąd, jest bezwzględny, przerażający i na swój sposób intrygujący, ponieważ nie wiadomo o nim zbyt wiele. Określenie „smok” idealnie pasuje do warana z Komodo (Varanus komodoensis) – największej żyjącej jaszczurki na Ziemi…

Systematyka

• Gromada: gady
• Rząd: łuskonośne
• Podrząd: Autarchoglossa
• Rodzina: waranowate
• Rodzaj: Varanus
• Gatunek: waran z Komodo

Występowanie

Choć na Indonezję składa się ponad 17 000 wysp, tylko na 5 z nich (Komodo, Rinca, Flores, Gili Motang, Padar – wyspy należące do Archipelagu Sundajskiego) spotkać można warana z Komodo. Możliwość lepszego poznania tych zwierząt jest utrudniona przez warunki, w jakich mieszkają. Przebywają na wyspach nieprzyjaznych człowiekowi – suchych i odosobnionych.

Łącznie, na wszystkich 5 wyspach żyje około 5000 osobników, co zalicza smoka z Komodo do gatunku zagrożonego wyginięciem.

Na Komodo – wyspie, na której jest najwięcej waranów – założono park narodowy, mający za zadanie ochronę zagrożonych wyginięciem potężnych jaszczurów.

Kiedy pojawiły się?

Warany z Komodo pojawiły się najprawdopodobniej w pliocenie na kontynencie australijskim. Na podstawie najstarszych skamieniałych znalezisk szacuje się, że warany występują na Ziemi od ok. 3.8-3.6 mln lat temu do dziś. Migrując z Australii dokonały kolonizacji wysp Indonezji, które stały się ich domem.

Wygląd i zmysły

Wystarczy rzut oka na warana z Komodo, aby zrozumieć, dlaczego nazywany jest smokiem. Jaszczurka ta posiada dużą, szeroką, spłaszczoną głowę, mocną, grubą szyję, długi „walcowaty” tułów oraz potężny, długi ogon, szeroki u nasady i zwężający się ku końcowi. Spłaszczony bocznie, a jego długość jest równa połowie długości ciała.

Najpotężniejszą bronią warana z Komodo jest 60 ostrych i mocnych zębów oraz… ślina.

Ponieważ żywi się m.in. padliną, w jego ślinie roi się od różnego rodzaju bakterii, niebezpiecznych dla zdrowia i życia – podobnie jak u Tyranozaura. Naukowcy są jednak coraz bardziej przychylni teorii mówiącej o istnieniu gruczołów jadowych pod szczęką, które wydzielają groźny jad, powodujący powolną śmierć. W kontakcie ze śliną (lub jadem) warana z Komodo ciśnienie i krzepnięcie krwi maleje. Ofiara traci przytomność, wykrwawia się, bądź umiera z powodu zakażenia ran.

Na wolności smok z Komodo osiąga wagę 70 kg. Ciężar może być jednak większy. Natrafia się na osobniki 90-cio czy nawet 160-kilowe. Takich jest jednak co raz mniej, prawdopodobnie z powodu malejącej liczby dużej zwierzyny, na którą waran z Komodo poluje.

Węch i smak

Smok z Komodo najbardziej opiera się na zmyśle węchu i smaku. Widzi dobrze do 300 metrów, ale tylko przy dobrym oświetleniu. Jest to spowodowane brakiem pręcików (posiada jedynie czopki) na siatkówce oka. Ma słaby słuch – jest w stanie usłyszeć dźwięk o częstotliwości między 400 a 2000 Hz.

Za pomocą nosa i języka wyczuwa pokarm. Rozdwojony czubek języka wyłapuje cząsteczki pożywienia, zawarte w powietrzu i glebie. Stamtąd trafiają do narządu czuciowego, umieszczonego w podniebieniu – patrz: Węże.

Łuski

Całe ciało warana pokryte jest kulistymi łuskami, spełniającymi rolę swoistej kolczugi. Jest bardzo odporna na urazy, a to niezbędna cecha podczas walk o pożywienie lub samicę.

Na Komodo żyje więcej dorosłych samców niż samic.

Tryb życia i usposobienie

Waran z Komodo to mięsożerca, nierzadko – kanibal. Największym zagrożeniem dla młodych waranów są dorosłe warany. Jednak smok z Komodo nie należy do leniwych – jest w stanie upolować ofiarę 10 razy większą od siebie. Nie pogardzi dużym ssakiem (bawół wodny, dzika świnia, koń, jeleń). Kiedy trafia się mniejsza zdobycz, waran z Komodo rzuca się do gardła, dużą ofiarę próbuje najpierw przewrócić na ziemię. Świadczy to o ogromnej – smoczej wręcz – sile. Dobrym „pomocnikiem” podczas ataku na duże zwierzę jest silny ogon warana. To śmiertelna broń, uderzająca z siłą 2 ton. Po upolowanym zwierzęciu nie pozostaje wiele – smok z Komodo zje nawet racice, kości i skórę.

Waran z Komodo jest na samym szczycie łańcucha pokarmowego – nie posiada naturalnych wrogów. Potrafi upolować ofiarę 10-krotnie większą od siebie.

Ogon warana jest wspaniały orężem w walce. Uderza ofiarę z siłą … 2 ton.

Największą aktywność przejawia w dzień, nocą wypoczywa w swej norze, którą sam wykopał. Żyje samotnie, ale potrafi polować wspólnie z innymi waranami. Musi jednak uważać, łatwo bowiem o konflikty i walki między polującymi. Według hierarchii, największy osobnik ze stada rozpoczyna ucztę. Młode samce walczą jednak ze starymi o pokarm, ale również o samice, czyli szeroko rozumianą dominację. O odbytych starciach świadczy duża ilość blizn na ciele smoka z Komodo. Aby odstraszyć rywala od samicy, samiec uderza ostrzegawczo, ale boleśnie, przeciwnika swoim długim ogonem. Jeśli ten się nie wycofa, dochodzi do bitwy.

Waran z Komodo należy do bardzo inteligentnych stworzeń. Zapamiętuje i uczy się. Raz złapany w pułapkę, jest o wiele ostrożniejszy, kiedy po raz wtóry trafi na klatkę z umocowaną wewnątrz padliną. Stąd często trudno złapać warana w celu przeprowadzenia badań, co jest istotne na terenie Parku Narodowego Komodo.

Tajemnicą pozostaje wielkość rewirów waranów z Komodo.

Okres godowy i rozmnażanie

Okres godowy trwa od maja do sierpnia. Jednym z elementów wielogodzinnego „tańca godowego” jest drapanie samicy przez samca. W tym czasie strzeże swej partnerki, odganiając innych rywali. We wrześniu samice składają jaja do wykopanych przez siebie gniazd. I tu również przejawia się smocza inteligencja. Samice wykopują często tzw. fałszywe gniazda, prawdopodobnie w celu zmylenia dzików, które lubią jeść jaja waranów. Samica składa około 20 jaj o długości około 12 cm każde. Młode wykluwają się po ok. 8 miesiącach. W ciągu tego czasu matka regularnie odwiedza swe gniazdo, aby chronić jaja przed innymi zwierzętami.

Młody waran z Komodo mierzy ok. 30 cm długości. Po opuszczeniu gniazda musi sobie radzić sam. Największym zagrożeniem dla małego smoka są dorosłe warany, dlatego początkowe lata życia spędza na drzewie, żywiąc się małymi ssakami, jaszczurkami, owadami i jajami. Po około 6 latach smok osiąga długość 2 metrów. Dojrzałość płciową osiąga w 10. roku życia.

Odkryto, że samice waranów z Komodo mogą rozmnażać się poprzez partenogenezę (dzieworództwo). Oznacza to, że młode powstają jedynie z komórki jajowej, bez „pomocy” plemnika.

To rzadkie zjawisko wśród gadów. Nie jest ono jednak zbyt pozytywnym w skutkach fenomenem, ponieważ zmniejsza różnorodność genetyczną wśród osobników.

Dane/wymiary:

Waran z Komodo (Varanus komodoensis) – Smok z Komodo

• Długość: 2,5 – 3 metry. Samice średnio: 2,29 m; samce średnio: 2,59 m. Rekordowy osobnik mierzył 3,13 m
• Waga: 79–91 kg (samce), 68–73 kg (samice). Rekordowy osobnik ważył 166 kg
• Długość ogona: połowa całkowitej długości ciała
• Długość życia: do 50 lat (przeciętnie ok. 30 lat)

Waran z Komodo – ciekawostki. Czy wiesz, że:

• Waran z Komodo wyczuwa pokarm z odległości 10 km.
• Warany z Komodo zostały przez świat zachodu odkryte dopiero w roku 1910.
• Na Komodo – wyspie, na której jest najwięcej waranów – założono park narodowy, mający za zadanie chronić zagrożone wyginięciem potężne jaszczury.
• Waran z Komodo jest na samym szczycie łańcucha pokarmowego – nie posiada naturalnych wrogów.
• Na Komodo żyje więcej dorosłych samców niż samic.
• Tajemnicą pozostaje wielkość rewirów waranów z Komodo.
• Na wyspach smoki często umierają z głodu, jest to prawdopodobnie spowodowane masowym wybijaniem dużej zwierzyny, zwłaszcza jeleni.
• Wbrew obiegowej opinii, waran z Komodo nie atakuje ludzi notorycznie, łatwo go odpędzić, rzucając w niego kamieniami.
• Waran z Komodo potrafi wykopać zwłoki człowieka w celu ich zjedzenia. Na wyspach, w których żyją smoki buduje się betonowe groby, aby zapobiegać takim incydentom.
• Nad ranem jaszczurki pobierają ciepło ze słońca. Ciało warana z Komodo powoli się rozgrzewa dzięki promieniom słonecznym. Po porannym „opalaniu” waran jest gotowy do polowania.
• Smok z Komodo czai się wokół śladów potencjalnej ofiary, atakuje ją z zaskoczenia, od tyłu.

Polecamy:

• Sarkozuch (Sarcosuchus)
• Krokodyle, aligatory, kajmany i gawiale
• Rhamphosuchus – jeden z największych krokodyli
• Anakonda – największy wąż świata
• Pytony – najdłuższe węże na świecie
• Kobra
• Gady
• Żółw
• Grzechotnik
• Kameleon