Kobuz, sokół leśny, sokolik drzewiec.

Kobuz, sokół kobuz, sokół leśny, sokolik drzewiec (Falco subbuteo).

Niezwykły przedstawiciel sokołów o jaskółczej sylwetce i niesamowitej zwinności. Obserwowanie powietrznych zalotów między partnerami może zapierać dech w piersiach, ponieważ kobuz to ptak piękny, szybki i odważny.

Klasyfikacja.

• Gromada: ptaki
• Rząd: sokołowe
• Rodzina: sokołowate
• Podrodzina: sokoły
• Rodzaj: Falco
• Gatunek: kobuz

Podgatunki i występowanie.

• Falco subbuteo subbuteo – podgatunek nominatywny (typowy), zamieszkuje Afrykę, Europę środkową i wschodnią oraz centralną Azję oraz Kamczatkę i Japonię. Zimuje na południu Afryki i Azji.
• Falco subbuteo streichi – opisany przez Harterta i Neumanna w 1907 roku. Mniejszy od podgatunku typowego, żyje na wschodzie Chin i, prawdopodobnie, w Azji południowo-wschodniej. Prowadzi głównie osiadły tryb życia.

Siedliska.

Zwykle wybiera stosunkowo otwarte tereny rzadko porośnięte drzewami, niezbyt gęste formacje leśne, zwykłe lasy lub brzegi rzek. Przebywa także na sawannach, polach uprawnych, w zakrzewionych buszach, zagajnikach i miejscach porastających żywopłoty. Często spotykany w pobliżach rzek i na obszarach podmokłych, jak również w środowisku miejskim.

Wygląd.

Wierzchnia część ciała razem z czubkiem głowy jest grafitowo-fioletowa, a przez policzki po dziób widoczny jest wzór przechodzący przez policzki, zakończony „wąsem”. Szyję porastają pierzaste, kremowo-białe pióra, natomiast brzuch i pierś pokryte są kremowo-ciemnymi pionowymi pasami. Uda i spód ogona nabierają odcieni rudości, a skóra na nogach i woskówka na dziobie jest żółta. Samce i samice mają bardzo podobne upierzenie, jedynie u niedojrzałych sokołów dominuje nakrapiany brąz, nogi są niebiesko-szare lub zielonkawe.

Kobuz to niezbyt duży ptak, ale bardzo smukły i efektowny, został wyposażony w stosunkowo długi ogon oraz sierpowate, mocno wydłużone skrzydła. Wokalizuje wysokimi, powtarzalnymi dźwiękami kju lub kit, czasem usłyszeć można też głośne i gorączkowe kri-kri-kri-kre.

Długość ciała mieści się w przedziale 28 – 36 cm, rozpiętość skrzydeł 69 – 84 cm, a masa 131 – 340 g.

Dieta i taktyki łowieckie.

Podstawą diety są inne ptaki oraz owady, np. ważki, choć w okresie lęgowym w menu przeważają te pierwsze. Poluje z reguły na małe ptaki: szpaki, wróble, skowronki itp., preferencje żywieniowe są zdeterminowana przez region występowania. Potrafi błyskawicznie pochwycić ofiarę, podobnie jak jaskółki i jerzyki.

Pisklęta są karmione owadami, ale dorosłe osobniki z Afryki również spożywają je w dużych ilościach. Czasem, dla urozmaicenia, poluje na nietoperze, a nawet jaszczurki, co czasem prowadzi do śmierci spowodowanej np. pożarem, albo przejechaniem przez pojazd rolniczy.

Lata podobnie do jaskółek, szybując z rozłożonymi, sierpowatymi skrzydłami. Ofiarę zawsze łapie w locie, jest bowiem niebywale szybkim i zwinnym lotnikiem. Nie zawsze jednak łowy kończą się sukcesem, zwłaszcza wtedy, gdy potencjalną ofiarą ma być właśnie jaskółka. W takich sytuacjach sokół nęka zdobycz lub próbuje ją wyciągnąć z kryjówki. Z reguły poluje o zmierzchu (wyjątkiem jest okres lęgowy, kiedy trzeba karmić potomstwo), wykonując wiele akrobacji powietrznych, co świadczy dobitnie o jego możliwościach.

Migracje.

Z Europy odlatuje głównie w sierpniu i wrześniu, ale niektóre osobniki przekładają ten moment na październik. Zimę spędza w Afryce, na południe od Sahary, do Europy wraca w kwietniu lub maju.

Na podstawie pierwszego wyposażonego w nadajnik sokoła leśnego (samicy) z Niemiec okazało się, że przelatywał nad Włochami, pokonywał Morze Śródziemne i zatrzymywał się w Afryce Północnej. Na dolecenie do celu – południowej Angoli – potrzebuje ok. 49 dni. Zaobserwowano, że ptak robił swego rodzaju wycieczki do centrum miast w Zimbabwe, ale wracał do poprzedniego zimowiska. Dziennie pokonywał ok. 174 km, ale maksymalnie przelatywał 580 km podczas podróży nad lasami deszczowymi Afryki Zachodniej. Najwyraźniej zatem nie jest to dobre siedlisko dla kobuza.

Rozmnażanie.

Rozród odbywa się stosunkowo późno, zwykle od końca maja do sierpnia. Oznacza to, że młode rodzą się w miesiącach najbardziej obfitych w pożywienie (owady, zwłaszcza ważki).

Zaloty obejmują spektakularne przechwytywanie pokarmu w locie – samiec przekazuje zdobycz samicy, lecąc z niesamowitą zwinnością i wykonując „trik” z niebywałą precyzją.

W lęgu pojawia się od 2 do 4 jaj, składanych w gnieździe opuszczonym przez inne ptaki. Gniazdowanie ma miejsca praktycznie zawsze na drzewie. Inkubacja trwa 27 – 33 dni i jest zadaniem głównie samicy, samiec natomiast zajmuje się dostarczaniem pożywienia do gniazda. Pisklęta opuszczają lęgowisko po 28 – 34 dniach od przyjścia na świat, ale są zależne od rodziców przez następne 5 tygodni. Kobuzy żyją 10 lat lub więcej w środowisku naturalnym.

Szczegółowe dane i wymiary.

Kobuz, sokół kobuz, sokół leśny, sokolik drzewiec (Falco subbuteo).

• Długość ciała: 28 – 36 cm
• Rozpiętość skrzydeł: 69 – 84 cm
• Masa: samce: 131 – 232 g, samice: 141 – 340 g
• Długość życia: powyżej 10 lat na wolności
  

Kobuz  – ciekawostki.

• Ze względu na kształt skrzydeł i ogona, w locie przypomina przerośniętego jerzyka (Apus apus).
• Jako ptak migrujący, kobuz pokonuje ogromne odległości z Europy do Afryki, np. szlak migracyjny z Niemiec do Zimbabwe wynosi aż 10 000 km.
• Na podstawie analiz wykazano, że dietę kobuzów z doliny rzeki Pad we Włoszech w 53% stanowiły jerzyki.
• W Polsce sokół leśny występuje rzadko, populacja liczy bowiem 2500 – 3500 par, w związku z tym został u nas objęty ścisłą ochroną gatunkową.

Polecamy.

• Największe ptaki drapieżne
• Największe orły i największe bieliki
• Sokół wędrowny
• Sekretarz
• Bielik zwyczajny
• Bielik afrykański
• Orzeł przedni
• Orzeł australijski
• Wojownik wspaniały
• Wojownik zbrojny
• Bielik olbrzymi
• Małpożer
• Orłosęp
• Orły
• Bielik amerykański
• Sowy
• Rybołów
• Harpie