Tyranotytan (Tyrannotitan chubutensis) – prehistoryczny olbrzym

Tyranotytan dość niedawno dołączył w poczet wielkich, prehistorycznych gadów. Jego szczątki odkryto dopiero w 2005 roku, a rekonstrukcję pełnego szkieletu zaprezentowano 7 lat później (w 2012 roku). Z tego powodu wciąż niewiele wiadomo na temat tego dinozaura, w wszelkie informacje dotyczą raczej jego budowy niż zachowania czy trybu życia.

Klasyfikacja

• Gromada: gady (Reptilia)
• Rząd: dinozaury gadziomiednicze (Saurischia)
• Podrząd: teropody
• Infrarząd: tetanury
• (bez rangi) karnozaury
• Rodzina: karcharodontozaury (Carcharodontosauridae)
• Rodzaj: tyranotytan
• Gatunek: tyranotytan (Tyrannotitan chubutensis)

Pokrewieństwo

Pomimo swojej nazwy tyranotytan nie jest spokrewniony z tyranozaurem, lecz z innymi wielkimi, drapieżnymi dinozaurami. Jego najbliższymi krewnymi są giganotozaur (Giganotosaurus carolinii) oraz mapuzaur (Mapusaurus roseae).

W oficjalnej klasyfikacji umieszcza się więc tyranotytana w rodzinie karcharodontozaurów. O takiej przynależności zadecydowano głównie na podstawie odnalezionych zębów.

Tyranotytan vs Giganotozaur vs Mapuzaur

Tyranotytan wydaje się różnić od innych odkrytych karcharodontozaurów tym, że ma proporcjonalnie małe przedramiona, ‭ w czym jest podobny do tyranozaurów. ‭ ‬ Paleontolodzy są przekonani, że Tyranotytan nie reprezentuje jednak tyranozaurów ponieważ geograficzna izolacja Ameryki Południowej ‭ w okresie dolnej kredy (‬nie była jeszcze wówczas połączona z Ameryką Północną i była oddzielona od Afryki w tym czasie ‭) ‬ oznacza, że przedstawiciele rodziny tyranozaurów nie mieli możliwości dotarcia na kontynent południowoamerykański.

Jedna z kluczowych różnic pomiędzy tyranotytanem a innymi dotychczas poznanymi karcharodontozaurami  jest brak pneumatycznych kości krzyżowych ‭ i kręgów ogonowych. ‭ ‬ To w istocie oznacza, że brak kieszeni powietrznych powodował, iż tyranotytan mógł sporo ważyć (ewolucja nie zadbała bowiem jeszcze o redukcję masy – jak w przypadku późniejszych drapieżników – np. tarbozaur).

Nazwa

Naukowa nazwa tyranotytana – „Tyrannotitan chubutensis” pochodzi z języka greckiego, a jej poszczególne człony oznaczają: „tyran” – „tyran”, „titan” – tytan”, a ostatni z nich związany jest z rejonem Chubut, czyli miejscem znalezienia pierwszych szczątków tego potężnego gada. Nazwę więc można tłumaczyć jako „olbrzymi tyran z Chubut”

Odkrycie

Pierwsze szczątki tyranotytana znaleziono dopiero w 2005 roku, dlatego też wciąż nie ma o nim zbyt wielu informacji, a skamieniałości cały czas są poddawane szczegółowej analizie.

Występowanie

Tyranotytan zamieszkiwał ziemię najprawdopodobniej około 112,2-121 milionów lat temu, czyli w okresie wczesnej kredy (apt – piaty wiek dolnej kredy). Występował na obszarze obecnej Ameryki Południowej, a dokładniej Argentyny, gdzie znaleziono jego szczątki.

Skamieniałości

Badaczom udało się odkryć dość dużą ilość skamieniałości należących do tyranotytana. Wśród holotypu, czyli materiału, na podstawie, którego wyróżniono nowy gatunek, oznaczonego numerem MPEF-PV 1156 znalazły się:

• zęby i niekompletne kości zębowe
• wiele kręgów grzbietowych (3-8 i 11-14)
• żebra
• kręg ogonowy
• niekompletna kość łopatkowo-krucza, ramienna i łokciowa
• fragmenty kości biodrowych i łonowych
• łuki hemalne
• kość udową, kości kulszowe i strzałkowe
• II kość śródstopia

Wśród paratypu, czyli materiału dodatkowego niezakwalifikowanego do holotypu, oznaczonego numerem MPEF-PV 1157 znalazły się:

• kości jarzmowe
• kość zębowa i zęby
• „dźwigacz”, czyli pierwszy kręg szczytowy
• 3 kręgi grzbietowe
• kręg szyjny
• 5 trzonów kręgów krzyżowych
• kręgi ogonowe
• żebra
• prawa kość udowa
• niekompletna II kość śródstopia
• paliczki – w tym pazury z kończyny tylnej

Paratyp jest większy od holotypu o około 7%

Szczątki tyranotytana cały czas są analizowane przez badaczy. Wciąż jest więc możliwe, że w trakcie badań, okaże się, iż nie jest to nowy gatunek, a znalezione skamieniałości przynależą w rzeczywistości do innego karcharodontozaura – najprawdopodobniej giganotozaura lub mapuzaura (które występowały jednak później – w okresie górnej kredy). Wówczas nazwa tyranotytan stanie się ponownie dostępna i będzie mogła zostać nadana innemu wielkiemu, prehistorycznemu stworzeniu, którego szczątki wciąż czekają na odkrycie.

Cechy charakterystyczne

Pomimo odkrycia wielu skamieniałości prehistorycznego teropoda wciąż wiadomo o nim dość niewiele. Miał on najprawdopodobniej masywny, krępy tułów, a także duży, wysoko położony ogon, który swoją pozycję zawdzięczał długim wyrostkom kolczystym na kręgach, co jest dość powszechnie występujące u bazalnych tetanurów.

Tyranotytana podobnie jak wiele innych drapieżnych dinozaurów cechuje nieproporcjonalność kończyć. Tylne są długie, silne i bardzo dobrze umięśnione. Przednie – w porównaniu do całej potężnej sylwetki prehistorycznego gada – wydają się niezwykle drobne. Wszystkie kończyny były wyposażone natomiast w ostre pazury.

Inteligencja

Ze względu na fakt, że wśród skamieniałości brakowało czaszki, nie można stwierdzić jak duża była głowa tyranotytan, ani jak dużą pojemność miała komora mózgowa. Co za tym idzie, badacze nie są w stanie na razie ustalić jak dużą inteligencją odznaczał się tyranotytan na tle innych dinozaurów.

Można jednak przyjąć założenie, że był bardziej prymitywny (występował 20 mln lat wcześniej) niż giganotozaur czy mapuzaur, a te jak wiemy również wielką inteligencją nie grzeszyły… Kolejni wielcy drapieżcy pojawiający się w wyniku procesu ewolucji stawali się jednak nieco bardziej inteligentni. Ukoronowaniem tego procesu jak wiemy był T.rex.

Różnice gatunkowe

Pomimo że tyranotytan został zaklasyfikowany do rodziny karcharodontozaurów, od innych jej przedstawicielu różni go nieznacznie budowa kręgów grzbietowych, żuchwy oraz zębów – wydają się one być mniej ostre niż u krewnych tego wielkiego gada.

Zęby tyranotytana nie wydają się być tak dobrze rozwinięte jak w u innych przedstawicieli z jego grupy takich jak te, występujące u karcharodontozaura. ‭ ‬Zęby tyranotytana mogą stanowić formę przejściową w procesie ewolucji i specjalizacji wielkich drapieżników.

Podstawa otworu oczodołowego tyranotytana wcina się w kość jarzmową niemal pod kątem 90 stopni,  co jest zgodne ze stanem obserwowanym u innych karcharodontozaurów.

Dieta

Tyranotytan był zwierzęciem mięsożernym. Nie wiadomo jednak, w jakim stopniu był aktywnym myśliwym (a w jakim stopniu zadowalał się padliną) i jak bardzo odznaczał się agresją na tle innych dinozaurów.

Tryb życia

Do tej pory nic nie wiadomo na temat tego, jaki tryb życia prowadził tyranotytan. Opierając się o informacjach o jego diecie, można z całą pewnością stwierdzić, że był on drapieżnikiem.

Wymiary

Na podstawie kości udowej tyranotytana, która mierzy 140 centymetrów i jest o 3 centymetry krótsza niż ta występująca u jego bliskiego krewnego giganotozaura – osiągającego długość 12,5 metra stwierdzono, że tyranotytan mógł mieć 12,2 metra długości (Gregory S. Paul szacuje jego długość na 13 m).

Waga tego olbrzymiego gada wciąż pozostaje nieznana. Być może było to około 5-6 ton.

Imponujące rozmiary stawiają tyranotytana wśród największych gadów drapieżnych, jakie kiedykolwiek zamieszkiwały ziemię.

Dane/Wymiary.

Tyranotytan (Tyrannotitan chubutensis).

Wymiary.

• Długość ciała: około 11 – 13 m / 11.6 m (2020 r.)
• Wysokość w zadzie: 3,5 – 4 m
• Waga: do 5-6 ton / 6.4 t (2020 r.)
• Długość kości udowej: 140 cm

Występowanie.

• Ameryka Południowa
• Żył: 112,2-121 milionów lat temu/wczesna kreda

Odkrycie.

• Ameryka Południowa – Argentyna (Prowincja Chubut)
• Odkryty: 2005 rok
• Odkrywca: Fernando E. Novas, Silvina de Valais, Pat Vickers-Rich i Tom Rich

Tyranotytan – ciekawostki.

• Oficjalna prezentacja szkieletu tyranotytana odbyła się 26 czerwca 2011 roku.
• Możliwe jest, że u tyranotytana występował znaczny dymorfizm płciowy.

Polecamy:

• Tarbozaur (Tarbosaurus)
• Oxalaia
• Karcharodontozaur (Carcharodontosaurus)
• Giganotozaur (Giganotosaurus)
• Mapuzaur (Mapusaurus)
• Spinozaur (Spinosaurus)
• Tyranozaur T.rex
• Tyranozaur – mity i fakty
• Albertozaur (Albertosaurus)
• Welociraptor (Velociraptor)
• Deinonych (Deinonychus)