Gorgozaur (Gorgosaurus)

Gorgozaur (Gorgosaurus)

W czasach, gdy po Ziemi stąpały zwinne hadrozaury, na ich życie czyhał jaszczur o wyglądzie i usposobieniu T. rexa – gorgozaur – dominujący drapieżnik z Ameryki Północnej, który walczył o tytuł księcia dinozaurów z innym, wielkim teropodem – daspletozaurem.

Klasyfikacja

• Gromada: zauropsydy
• Nadrząd: dinozaury
• Rząd: dinozaury gadziomiedniczne
• Podrząd: teropody
• Rodzina: tyranozaury
• Rodzaj: gorgozaur
  

Nazwa

Nazwa rodzajowa pochodzi od greckich słów gorgos – „agresywny” i sauros – „jaszczur”.
Nazwa gatunkowa – libratus („zrównoważony”), to imiesłów od łacińskiego czasownika librare („równoważyć”).

Datowanie i występowanie

Przedstawiciel teropodów z późnej kredy (kampanu), żyjący 76,6 – 74 mln lat temu na terenach dzisiejszej prowincji Alberta w Kanadzie i stanu Montana w USA. Skamieniałości po tym dużym teropodzie odnaleziono w formacji geologicznej Dinosaur Park, będącej górną częścią większej formacji skalnej – Judith River Group.

Charakterystyka

Masywna głowa umocowana na esowatej szyi, małe trójpalczaste przednie kończyny, mocne, długie nogi wyposażone w 4 palce u każdej stopy, z czego pierwszy palec nie miał kontaktu z podłożem. Długi ogon służył jako przeciwwaga dla mocnej, dużej głowy (środek ciężkości mieścił się na biodrach) – oto najprostszy opis sylwetki gorgozaura, a zarazem praktycznie wszystkich dużych teropodów.

 Wielkość

Wielkością nie dorównywał T. rexowi, ani tarbozaurowi (Tarbosaurus), rozmiarami zbliżony był bardziej do albertozaura (Albertosaurus) i daspletozaura (Daspletosaurus). Osobniki dorosłe osiągały 8 – 9 m, długości, 2,8 m wysokości (od podłoża do stawu biodrowego) i ok. 2 tony masy.

Czaszka

Największa odkryta czaszka miała długość 99 cm, więc okazała się tylko niewiele mniejsza od czaszki daspletozaura.

Cała głowa wyglądała nieproporcjonalnie potężnie względem ciała, ale dzięki specjalnym oknom czaszkowym nie posiadała zbyt dużego ciężaru. Podobnie do albertozaura miał dłuższą i niższą czaszkę od daspletozaura, a jego pysk był tępo zakończony, kości nosowe i ciemieniowe łączyły się specjalnym szwem prowadzącym przez środek głowy.

Oczodoły miały okrągły kształt, nie owalny, ani przypominający dziurkę od klucza jak u pozostałych tyranozaurów. W górnej części głowy, tuż nad oczami, widniał grzebień utworzony z kości łzowych; podobnie natura postanowiła „ozdobić” albertozaura i daspletozaura.

Zęby

W szczęce rosły zęby typowe dla przedstawicieli rodziny tyranozaurów: w kości przedszczękowej znajdowało się ich 8 i charakteryzowały się mniejszymi rozmiarami od pozostałych. Przekrój poprzeczny zębów z przodu szczęki przypominał literę „D”, reszta miała raczej owalny kształt.

Skok rozwojowy

Naukowcy, z Gregorym Ericssonem na czele, analizowali rozwój i przebieg życia tyranozaurów wykorzystując badania histologiczne kości, dzięki którym łatwiej określić, w jakim wieku dany osobnik zmarł. Okazało się, że tyranozaury rosły przez całe życie, ale w ok. 4 roku dochodziło do przyspieszenia tempa wzrostu. Przypuszcza się, że zakończeniem tej burzliwej fazy było osiągnięcie dojrzałości płciowej.

Analizy kości pięciu gorgozaurów o różnych rozmiarach pokazały, że w rok ich masa zwiększała się o ok. 50 kg w fazie szybkiego wzrostu. W porównaniu do daspletozaura i T. rexa nie był to wynik imponujący, pod tym względem przypominał bardziej albertozaura.

Prawdopodobnie połowa życia przypadała na okres młodzieńczy, co powodowało, że niedojrzały gorgozaur wypełniał niszę ekologiczną, od której dorosły trzymał się z daleka.

Podobne artykuły

• 
  Tyranozaur „Stan” sprzedany za rekordową kwotę

  19 października 2020
• 
  Wielkość narządów wewnętrznych dinozaurów

  26 kwietnia 2020
• 
  Stegozaur (Stegosaurus).

  13 marca 2013
• 
  Suchomim (Suchomimus)

  15 sierpnia 2013

Na podobnej zasadzie działają dzisiaj warany z Komodo, których młode żyją na drzewach żywiąc się owadami, aby szybko nabrać masy. Z czasem ich nawyki żywieniowe zmieniają się – podobnie mogło dziać się u gorgozaura.

Dorosły dinozaur polował na wiele rodzajów roślinożerców, w jego menu znajdował się m.in.: styrakozaur (Styracosaurus), euoplocefal (Euoplocephalus), edmontonia (Edmontonia), korytozaur (Corythosaurus casuarius), centrozaur (Centrosaurus), lambeozaur (Lambeosaurus).

Gorgozaur a daspletozaur

W formacji Dinosaur Park obok gorgozaura natknięto się na innego dużego teropoda – daspletozaura. Jest to jeden z nielicznych przykładów na współwystępowanie dwóch rodzajów tyranozaura, jednak nie można powiedzieć, że sytuacja taka nie mogłaby zaistnieć. Oba drapieżniki miały podobne rozmiary, ale wypełniały inne nisze ekologiczne ze względu na różnice anatomiczne, dzięki czemu nie istniał problem konkurencji, lub występował w ograniczonym stopniu.

Daspletozaur, jako nieco cięższy i powolniejszy od gorgozaura, mógł pozwolić sobie na łapanie wojowniczych i groźnych ceratopsów czy opancerzonych po zęby ankylozaurów (choć z dużym prawdopodobieństwem ankylozaury były raczej przysmakiem T. rexa, gdyż pojawiły się nieco później na Ziemi).

Gorgozaur był nieco smuklejszy i szybszy od swego kuzyna, zatem potrafił dopaść zwinne hadrozaury. Ponadto, gorgozaur przebywał liczniej w północnej części formacji Dinosaur Park, natomiast daspletozaur dominował na południu.

Odkrycie

Gatunek Gorgosaurus libratus został opisany po raz pierwszy przez Lawrence’a Lambe’a w 1914 roku. Holotypem Gorgosaurus libratus jest prawie kompletny szkielet odkryty w 1913 roku przez Charlesa M. Sternberga i był to pierwszy okaz tyranozaura znaleziony w całości.

Odkrycia kości dokonano w prowincji Alberta (Kanada), w formacji geologicznej Dinosaur Park, dzisiaj podziwianych w Muzeum Przyrody w Ottawie.

W tym samym roku naukowcy z Amerykańskiego Muzeum Historii Naturalnej w Nowym Jorku odnaleźli setki okazów dinozaurów wzdłuż rzeki Red Deer (Alberta), w tym aż 4 kompletne czaszki Gorgosaurus libratus, z których 3 połączone były ze szkieletami.

W 1923 roku Brown i Matthew opisali znalezisko. Ci sami naukowcy stworzyli opis piątego szkieletu gorgozaura odkrytego przez Charlesa H. Sternberga, który sprzedał go władzom muzeum. Nowy szkielet należał do osobnika o wiele mniejszego, był niższy, czaszka lżejsza, a kończyny wydawały się dłuższe.

Matthew i Brown doszli do wniosku, że cechy te charakteryzowały niedojrzałe tyranozaury, jednak okaz został sklasyfikowany jako nowy gatunek gorgozaura – Gorgosaurus sternbergi.

Współcześni paleontolodzy skłaniają się jednak ku twierdzeniu, że szkielet należał do niedojrzałego osobnika z gatunku Gorgosaurus libratus. Na opisanych wcześniej terenach znaleziono jeszcze wiele innych okazów, które dzisiaj mieszczą się w muzeach USA i Kanady, a Gorgosaurus libratus jest najlepiej zachowanym tyranozaurem, na którego szkielecie doskonale widać etapy wzrostu.

Szczegółowe dane i wymiary

Gorgozaur (Gorgosaurus)

Wymiary

• Długość: 8 – 9 m
• Wysokość od podłoża do stawu biodrowego: 2,8 m
• Masa: 2 – 2,8 t
  

Występowanie

• Ameryka Północna, teren dzisiejszej prowincji Alberta (Kanada) i stanu Montana (USA)
• Datowanie: 76,6 – 74 mln lat temu
• Okres: późna kreda
• Wiek: kampan

Gorgozaur (Gorgosaurus) – ciekawostki

• Gorgozaur posiadał 26 – 30 zębów w szczęce górnej oraz 30 – 34 w żuchwie, czyli mniej od tarbozaura i T. rexa, ale prawie tyle samo, co albertozaur i daspletozaur.
• W 2001 roku paleontolog Phil Currie odkrył fragment skóry na holotypie G. libratus. Skóra była gładka, pozbawiona łusek i piór. W „Encyklopedii dinozaurów” Kenneth Carpenter napisał jednak, że zauważył na skórze ogona małe, zaokrąglone lub sześciokątne łuski.
• Kończyny tylne tyranozaurów, w tym gorgozaura, były dłuższe w stosunku do całkowitej długości ciała w porównaniu do innych teropodów.

Polecamy

• Utahraptor
• Tarbozaur
• Karcharodontozaur
• Albertozaur
• T. rex
• Kreda
• Dinozaury drapieżne
• Najcięższe dinozaury drapieżne
• Najdłuższe drapieżne dinozaury