Pustynia Namib – najstarsza na świecie

Pustynia Namib

Jeśli pustynia kojarzy nam się z bezkresnym morzem piasku, to dobrze trafiliśmy. Ogromne połacie Pustyni Namib pokrywa złotożółty piasek, tworzący wydmy ciągnące się kilometrami z północy na południe i mogące osiągać nawet 300 metrów wysokości. To jedno z najsuchszych miejsc na świecie, pada tutaj co kilka lat i zazwyczaj tylko przez kilka dni, opady nie przekraczają 12 mililitrów na metr kwadratowy rocznie.

Pod tym względem Namib pokonuje nawet drastycznie suchy klimat pustyni Gobi czy Sahary. Jedyne źródło wilgoci to mgła wędrująca od strony Atlantyku – zasługa zimnego prądu Benguelskiego, który ochładza powietrze nad oceanem, unoszące się następnie i wędrujące w głąb kontynentu. Tylko dzięki niemu możliwa jest jakakolwiek wegetacja na Pustyni Namib. Jeśli zatem chcemy na własne oczy zobaczyć falujące morze niezmierzonego piasku i doświadczyć wielkiej pustki, z dala od cywilizacji, odwiedzenie tej pustyni jest na pewno dobrym pomysłem.

Tam, gdzie nic nie ma

W lokalnych dialektach określenie pustyni znaczy tyle, co miejsce, w którym nie ma niczego, co bardzo trafnie oddaje charakter tych terenów. Pustynia Namib jest bardzo rozległa, ma ponad 1600 kilometrów długości, bywa szeroka aż na 160 kilometrów, a jej powierzchnia to około 160 tysięcy kilometrów kwadratowych. Jeśli doda się do tego fakt, że nie ma tam prawie niczego prócz piasku, upału i wędrujących wydm, można zrozumieć fenomen pustki, jaka wypełnia Pustynię Namib. To także najstarsza pustynia świata, która liczy sobie prawie 80 milionów lat, a przynajmniej na tyle szacują jej wiek naukowcy.

Położona jest przede wszystkim w Namibii i zajmuje aż 15% całego kraju. Rozciąga się wzdłuż wybrzeża Atlantyku od granicy z Angolą na północy po granicę z RPA na południu. Namib dzieli się na dwie głównie części, granicą jest rzeka Kuiseb.

Północna część Pustyni Namib (częściowo na terytorium Angoli) to krajobraz wyżynny i nieco skalisty. Znajdziemy tu granitowe i wapienne ostańce. Od strony Atlantyku znajduje się park noszący upiorną nazwę Szkieletowego Wybrzeża, choć miejscowi żeglarze często używają nazwy „Brama do Piekieł”. Skąd takie skojarzenia? Otóż w tym rejonie występują bardzo silne prądy morskie, które mogą okazać się zabójcze dla załogi statków. Tym prądom morskim „przewodniczy” potężny Prąd Benguelski.

Jednak to nie jedyne zagrożenie. W rejonie Wybrzeża Szkieletowego żeglugę znacząco utrudniają także zdradliwe mielizny. Do dziś wiele z tych statków, którym nie udało się zawrócić, tkwi u wybrzeży Pustyni Namib jako konstrukcje z rdzy i wygiętych metali – szkielety, od których wybrzeże wzięło swoją nazwę. Choć współcześnie żeglarze dysponują najnowocześniejszym sprzętem nawigacyjnym, nadal muszą walczyć na śmierć i życie z nieubłaganym żywiołem. Dno morskie w tych rejonach nieustannie się zmienia, ponieważ suną po nim wielkie wydmy podwodne, utworzone przez nawiany wiatrem piasek.

Południowa część Pustyni Namib to prawdziwe morze piasku, który o każdej porze dnia mieni się innymi kolorami. Im bliżej oceanu, tym bardziej staje się żółty, w odróżnieniu od czerwonawego w głębi pustyni. Piasek formuje wydmy, które mogą mieć setki kilometrów długości i ciągną się całymi pasami, zazwyczaj w kierunkach północ-południe. Ich kształt, wielkości i położenie określa nieustannie wiejący wiatr. Oprócz tradycyjnych łańcuchów wydm (mogą mieć więcej niż 300 metrów wysokości!) zdarzają się również spektakularne wydmy gwiaździste.

Nieustanny brak wody

Pustynia Namib jest jednym z najsuchszych i najgorętszych miejsc na naszym globie. Panują tu dramatycznie ciężkie warunki. Pada raz na kilka lat i jest to krótkotrwała ulewa, zazwyczaj połączona z gwałtowną burzą. Zapełniają się wówczas koryta efemerycznych (okresowych) rzek, którymi pędzą rwące potoki wody. Suche doliny zmieniają się w łąki, a pustynia na chwilę budzi się do życia. Trwa to jednak bardzo krótko.

Dlaczego jest tu tak sucho? Po pierwsze, wilgoć niesiona wraz z pasatami znad Oceanu Indyjskiego jest zatrzymywana przez pas Gór Smoczych w RPA. Kiedy zatem dotrą do Pustyni Namib, tracą wilgoć tak bardzo, że zostaje z nich już tylko wiatr. Po drugie, winowajcą jest arktyczny prąd Benguelski, który opływa wybrzeże południowo-zachodniej Afryki. Wiatry wiejące znad pustyni schładzają się przez prąd i efekt jest taki, że falę zimnego powietrza przykrywa ciepłe (i lżejsze). W efekcie nie tworzą się chmury. Powstają natomiast mgły, które są jedynym źródłem wilgoci przedostającym się nad pustynię.

W układzie wschodnio-zachodnim Namib dzieli się na trzy strefy: przybrzeżną, centralną i śródlądową. Wybrzeże ma najniższe opady, niskie temperatury i małe amplitudy tych temperatur. Im dalej od Atlantyku, przez rejon centrum aż do śródlądowego rośnie ilość opadów (swoisty paradoks i przykład tego, jak bardzo prądy morskie wpływają na klimat), a amplitudy temperaturowe idą w górę. Sezonowe wahania wykraczają poza przedział od zera do 50 stopni Celsjusza. Namib jest jednak znana z tego, że piasek może osiągać tutaj temperaturę 80 stopni Celsjusza.

Na pustyni nie pada, cierpi ona także na brak płytkich wód powierzchniowych, które ratują wegetację na przykład na pustyni Kalahari. Tutaj można liczyć tylko na mgłę i to tylko mniej więcej 50 kilometrów od oceanu i tylko przez jakieś 40 dni w ciągu roku. Z tego powodu niemal wszystkie rzeki środkowej i południowej Namib są okresowe. Najważniejsza z nich, rozgraniczająca pustynię na wyżynno-skalistą północ i piaszczyste południe, to rzeka Kuiseb.

Fauna i flora

Wydawać się może, że w tak drastycznych warunkach nie przeżyje żaden organizm. Pustynia Namib jest jednak pełna życia, choć jest to życie skromne. Wiele z gatunków to endemity, które przystosowały się do ciężkiego życia na tych terenach.

Żyje tu wiele gatunków jaszczurek, w tym kameleony, a także liczne owady. Zagrzebane w piasku przez większość upalnego dnia, opuszczają kryjówki o świcie, aby zbierać krople porannej rosy. Wiele z nich kopie też specjalne systemy tuneli (jak pająk nazywany „tańczącą białą damą”, wyściełający tunele grubą warstwą pajęczyny, dzięki czemu nie zapadają się do wewnątrz).

Oprócz gadów, pajęczaków czy chrząszczy spotkamy tu również ssaki. Złotokret jest specjalistą od rycia wśród wydm, szuka tam larw owadów oraz małych gadów. Z większych zwierząt na Pustyni Namib możemy spotkać oryksa południowego, czyli wyjątkowy rodzaj antylopy, która potrafi przetrwać wiele dni bez wody i ma specjalną konstrukcję nerek. Czasami można też zobaczyć nosorożce albo zebry, zdarzają się również słonie i lwy.

Na terenach Pustyni Namib spotkamy ponad 100 gatunków roślin. Najbardziej popularna wśród nich to welwiczia przedziwna. Taka roślina potrafi liczyć sobie nawet kilka tysięcy lat, a jej liście mają do 10 metrów długości – przejaw prawdziwej ekstrawagancji na tak nieprzyjaznym terenie. Rośnie tu także niezwykłe drzewo kołczanowe (tak, z jego drewna wykonuje się kołczany na strzały). Ten sukulent może osiągać wysokość nawet 9 metrów.

Park Narodowy Namib-Naukluft

Ten park narodowy został utworzony w 1979 roku i powstał poprzez połączenie dwóch ważnych obszarów będących pod ochroną. To Park Narodowy Pustyni Namib oraz Park Narodowy Zebry Górskiej – Naukluft. To prawdziwy gigant, jeśli chodzi o zajmowaną powierzchnię, liczy prawie 50 tysięcy kilometrów kwadratowych. Park obejmuje tereny nadbrzeżne, w jego skład wchodzą też imponujące wydmy.

W obrębie parku żyje wiele endemicznych gatunków roślin i zwierząt. Są doskonale przystosowane do trudnych warunków, ponieważ klimat na Namib nie zmieniał się od milionów lat, a trzeba pamiętać, że uważana jest za najstarszą pustynię świata. Spotkamy tu kilkadziesiąt gatunków traw i porostów, a wśród zwierząt jaszczurki, chrząszcze, pająki, a także szakale, antylopy oraz górskie zebry, czyli gatunek, który już wcześniej miał na tych terenach swój park narodowy.

Rejon Wybrzeża Szkieletowego, gdzie straszą wraki statków, które przegrały starcie z żywiołem, także obejmuje park narodowy, założony w 1971 roku. Tylko południowa część parku jest dostępna dla turystów.

Szczegółowe dane

Pustynia Namib w liczbach

• Długość pustyni 1600 km
• Szerokość pustyni waha się od 50 kilometrów w najwęższym miejscu do rekordowych 160 kilometrów w najszerszym
• Pustynia Namib zajmuje powierzchnię niemal 160 tysięcy km²
• Wydmy w południowej części pustyni przekraczają 300 metrów wysokości
• W najgorętszych miejscach notowane są tu temperatury piasku osiągające 80 °C. Temperatura powietrza nierzadko przekracza 45 °C.
• Pustynia Namib, wraz z Parkiem Narodowym Zebry Górskiej tworzy jeden wielki park narodowy, który powstał w 1979 roku
• Szacuje się, że pustynia może mieć nawet 80 milionów lat, uznaje się ją za najstarszą pustynię na świecie.

Pustynia Namib – ciekawostki

• Wydmy znajdujące się na Pustyni Namib są tak wyjątkowe, że zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO w czerwcu 2013 roku. Obszar nosi nazwę Namib Morze Piasku.
• Na terenach pustyni i w jej pobliżu żyje wiele koczowniczych plemion, które wędrują z miejsca na miejsce. Zajmują się przede wszystkim hodowlą bydła.
• W dużej mierze dzięki pustyni Namibia jako kraj znajduje się w czołówce najmniej zaludnionych państw świata. Konkurować z nią może tylko Mongolia.
• W jednym z odcinków Namibia Special (TGT) popularnego programu The Grand Tour, prowadzący zaczynają podróż na wybrzeżu Namibii i podróżują swoimi samochodami przez pustynię Namib, szukając drogi, która umożliwiłaby im wydostanie się z niegościnnego rejonu do cywilizacji.

Polecamy

• Podróże DinoAnimals
• Opracowania
• Parki Narodowe
• Wodospady
• Jeziora
• Góry
• Jaskinie
• Rzeki
• Oceany
• Morza
• Wulkany
• Pustynie
• Wielkie miasta