Baobab, Palczara (Adansonia).
Dziwaczny wygląd i duże rozmiary – tych dwóch rzeczy nie można odmówić baobabom – jednym z najbardziej egzotycznych drzew na naszej planecie. Owoce i wyciągi z tej rośliny mogą leczyć, upiększać i żywić.
Istnieje osiem gatunków drzew Adansonia, ale tylko jeden baobab (Adansonia digitata), pochodzi z afrykańskiego lądu. Sześć pozostałych baobabów występuje na Madagaskarze i jeden w Australii. To niewielka, lecz bardzo charakterystyczna rodzina drzew. Sam baobab zaś raczej do małych nie należy. Można go określić mianem potwora z afrykańskiego buszu 🙂 Te mięsiste giganty górują nad zaroślami akacji i stanowią niezwykle charakterystyczne elementy krajobrazu Afryki i Madagaskaru.
Klasyfikacja.
- Rząd: ślazowce
- Rodzina: ślazowate
- Podrodzina: wełniakowe
- Rodzaj: baobab
Do 2012 roku wyodrębniono 8 gatunków baobabu:
- Baobab afrykański, Baobab właściwy (Adansonia digitata L.) – Afryka
- Baobab australijski/Boab (Adansonia gregorii) – Australia
- Baobab madagaskarski (Adansonia madagascariensis) – Madagaskar
- Baobab za (Adansonia za) – Madagaskar
- Baobab Grandidiera (Adansonia grandidieri) – Madagaskar
- Baobab fony/Fony (Adansonia rubrostipa) – Madagaskar
- Baobab Perriera (Adansonia perrieri) – Madagaskar
- Baobab Suareza (Adansonia suarezensis) – Madagaskar
W roku 2012 sklasyfikowano 9. gatunek baobabu, do którego włączono wyżynne populacje z południowej i wschodniej Afryki.
Występowanie.
Rosną w najbardziej egzotycznych zakątkach świata, choć zawsze poniżej 1000 m. n.p.m. Gatunek typowy – baobab afrykański – rośnie na Czarnym Kontynencie i Półwyspie Arabskim, pozostałe są rozmieszczone poza tym obszarem: na Wyspie Madagaskar, na której rośnie 6 z 8 gatunków oraz w Australii. Najlepszym środowiskiem dla baobabów są suche lasy liściaste, sawanny, równiny i wyżyny.
Charakterystyka ogólna.
Drzewa przystosowane idealnie do suchych pór roku. W pniu magazynowane są ogromne ilości wody (do 120 tys. litrów!), dzięki którym roślina nie umiera. Wszystkie gatunki zrzucają liście w okresie suszy.
Liście.
Liście są jadalne, można spożywać je na surowo lub sproszkowane. W regionach występowania, zwłaszcza w Afryce, traktowane są jak warzywa będące składnikiem zup.
Owoce.
Owoce wielkości orzecha kokosowego mają aksamitną skórkę i ważą ok. 1,5 kg. W smaku kwaśne i cierpkie, porównywane do mieszanki grejpfruta, gruszki i wanilii. Wysuszony proszek z owoców zawiera ok. 12% wody i wiele składników odżywczych, w tym: błonnik pokarmowy, wapń, magnez, żelazo, potas, witaminę C, witaminy z grupy B i węglowodany. W Sudanie stosuje się go jako główny składnik soków. Ponadto używany jest jako zagęszczacz do zup, słodzik do napojów i składnik dodający pikantnego smaku ostrym sosom. Suchą masę oddziela się od nasion i włókien, a następnie spożywa na surowo lub miesza z owsianką i mlekiem. Masę pokrywa się skorupką z cukru (zwykle w kolorze czerwonym) i sprzedaje jako słodko-kwaśne cukierki. W Tanzanii ten element owocu ułatwia fermentację trzciny cukrowej wykorzystywanej przy produkcji piwa. W Azji stał się składnikiem gazowanego napoju o nazwie Baobab Pepsi, a jego smak określany jest jako „cytrusowy”.
Baobab – drzewo życia.
Baobaby są niezwykle przydatne – do tego stopnia, że Disney w filmie „Król Lew” (The Lion King) nazwał je Drzewami Życia. Baobab jest niezwykle soczysty. Koczownicy używają go jako cenne źródło wody, kiedy nie pada deszcz, a rzeki wysychają. Jedno drzewo może zgromadzić nawet do 120 000 litrów wody wewnątrz swego pnia. Kora i drewno są miękkie, włókniste i ognioodporne – mogą być używane do wytwarzania lin i tkaniny. Baobab wykorzystywany jest również do produkcji mydła, gumy, kleju i różnych leków.
Legendy.
Istnieje wiele opowieści i tradycji związanych z baobabami. Najbardziej powszechna jest legenda Buszmenów, mówiąca, iż drzewa te podporządkowały sobie inne rośliny. W efekcie czego obrażony Bóg wyrwał je z korzeniami i zasadził je ponownie lecz korzeniami do góry 🙂 Baobaby bowiem jedynie przez krótki okres w roku posiadają liście, łatwo więc spoglądając na gałęzie ich pozbawione domyślić się skąd powstała wspomniana legenda.
Nagroda w biznesie.
Baobab jest w RPA odznaczeniem państwowym, ustanowiony w 2002 roku. Odznaczenie to przyznawane jest obywatelom za wybitne zasługi w dziedzinie biznesu i gospodarki, nauki, medycyny i innowacje technologiczne lub społecznościowe. Istnieją trzy stopnie tego orderu.
Szczegółowe dane.
Baobaby/Palczary (Adansonia)
- Wysokość: 5 – 30 m
- Średnica pnia: 7 – 11 m
- Obwód pnia: do 45 m (największy okaz zarejestrowano w RPA – baobab miał 47 m obwodu)
- Wielkość kwiatu: 12 – 17 cm;
- Wielkość owocu: 15 – 20 cm;
- Żywotność: od 500 do 2000 lat (najstarszy baobab Glencoe ma 1835 ± 30 lat – datowanie przy pomocy węgla aktywnego)
Baobaby – ciekawostki.
- Baobab afrykański jest zapylany przez nietoperza z podrodziny Pteropodinae.
- Owoce baobabu afrykańskiego często są nazywane superowocami (superfruits) ze względu na ogromne ilości witamin i substancji odżywczych.
- W Mali wysuszone i sproszkowane liście baobabu afrykańskiego nazywa się lalo.
- Owoce baobabu afrykańskiego nazywane są czasem małpim chlebem, ponieważ są przysmakiem pawianów.
- Średnica pnia baobabu Grandidiera jest zależna od obfitości opadów deszczu.
- Z włókien pnia baobabu Grandidiera produkuje się liny.
- Dotychczas trudno było określić wiek baobabów, ponieważ ich drewno nie wytwarza rocznych słojów.
- Kobiety z Malawii odpłatnie zbierają owoce i nasiona baobabów, aby móc opłacać szkołę swym dzieciom.
- Od 2008 roku wzrasta zainteresowanie nasionami i owocami baobabów jako produktów spożywczych. W 2010 roku zyski z nowej gałęzi przemysłu spożywczego oszacowano na 1 000 000 000 (miliard) dolarów rocznie.
- Któż nie pamięta „Małego Księcia” Antoine’a de Saint-Exupéry’ego i jego baobabów…
Polecamy:
- Największe baobaby
- Baobab afrykański, baobab właściwy (Adansonia digitata L.)
- Baobab australijski (Adansonia gregorii F.Muell.)
- Baobab Grandidiera (Adansonia grandidieri)
