Jaszczurki (Lacertilia) – gady o wydłużonym ciele
Jaszczurki to dość popularne wśród miłośników gadów zwierzęta domowe. Choć mogą one zachwycać swoim ubarwieniem – nie nawiązują żadnej relacji z człowiekiem. Większość gatunków żyjących na wolności jest po prostu płochliwa, ale niektóre mogą stanowić dla ludzi niemal śmiertelne zagrożenie.
Klasyfikacja
- Gromada: gady (Reptilia)
- Rząd: łuskonośne (Squamata)
- Podrząd: jaszczurki (Lacertilia)
Jaszczurki to bardzo rozpowszechniona grupa gadów, w skład której wchodzi około 5600 rozpoznanych gatunków tych zwierząt.
Występowanie
Jaszczurki występują na całym świecie z wyjątkiem Antarktydy oraz najbardziej oceanicznych łańcuchów wysp.
Na terenie Polski można spotkać cztery gatunki jaszczurek: najbardziej rozpowszechniona jaszczurkę zwinkę (Lacerta agilis), jaszczurkę żyworodną (Zootoca vivipara), padalca zwyczajnego (Anguis fragilis) oraz jaszczurkę zieloną (Lacerta viridis) – nie wiadomo jednak czy gatunek ten już nie wyginął. Wszystkie występujące na terenie naszego kraju jaszczurki znajdują się pod ścisłą ochroną.
Budowa ciała
Ze względu na tak szeroką różnorodność gatunkową występującą wśród jaszczurek bardzo ciężko wyznaczyć wspólne, charakterystyczne cechy dla wszystkich ich przedstawicieli.
Większość gatunków posiada cztery kończyny oraz zewnętrzne uszy, u niektórych obserwuje się jednak tendencję do zaniku odnóży lub ich całkowitego braku. Tak dzieje się w m.in. w przypadku scynkowatych oraz padalcowatych. Choć swoim wyglądem bardziej przypominają one węże nie są zaliczane do ich rodziny. Posiadają bowiem szczątki pasa barkowego oraz miednicowego, charakterystycznych dla zwierząt posiadających nogi.
Wszystkie gatunki jaszczurek są uzębione.
Odrzucanie ogona
Wiele gatunków, np. gekony, posiada zdolność autotomii ogona, czyli jego odrzucenia i regeneracji. Jest to wyjątkowo przydatna cecha podczas ucieczki przed drapieżnikiem, ponieważ wijący się ogon dezorientuje agresora i jaszczurka ma szansę się schować. Zdolności tej nie posiadają warany, agamy, kameleony, helodermy oraz kilka gatunków legwanów.
Łuski i skóra
Brzuch większości jaszczurek pokrywa kilka łusek lub tarczek o wydłużonych kształcie. Skóra poszczególnych gatunków różni się kolorami. Może ona przyjmować barwę opaloną, żółtą, brązową, zieloną lub czarną.
Zmysły i komunikacja
Jaszczurki mają bardzo dobrze rozwinięty zmysł wzroku – część z nich potrafi rozróżniać nawet kolory.
Ma to duże znaczenie nie tylko w lokalizowaniu zdobyczy, ale także w komunikacji pomiędzy poszczególnymi osobnikami, ponieważ porozumiewają się one za pomocą jasnych barw na swoim ciele.
Jako, że jest to doskonała wskazówka dla drapieżników często są one ukryte, a jaszczurki prezentują je tylko, gdy zajdzie taka potrzeba. Większość gatunków potrafi zobaczyć światło UV, niektóre barwne wzory na ciele widoczne są więc tylko w nim.
Do komunikowania się jaszczurki używają także feromonów.
Oprócz tego szczególnie ważny jest dla nich język ciała. Za pomocą odpowiednich gestów określają obszar, który im przynależy, rozwiązują spory, a także zachęcają swoich partnerów podczas godów.
Dieta
Głównym pokarmem jaszczurek są stawonogi, w tym głównie owady. Większe gatunki polują na drobne kręgowce. Zdarza się także, że odżywiają się one materiałem roślinnym – robią to m.in. biczogony, legwan morski i legwan zielony.
Tryb życia
Jaszczurki prowadzą raczej samotny tryb życia, łącząc się w pary tylko na czas godów. Jako że należą do zwierząt zimnokrwistych, bardziej aktywne są nocą. Dnie spędzają na wygrzewaniu się w słońcu, co pozwala im – podobnie jak krokodylowatym – utrzymać prawidłową temperaturę ciała. Dzięki temu uzupełniają one także energię i bez problemu mogą polować nocą.
Wiele gatunków jaszczurek potrafi doskonale się wspinać i szybko biegać. Umożliwia im to ucieczkę przed drapieżnikiem praktycznie w mgnieniu oka.
Rozmnażanie
Podobnie jak w innych przypadkach – tu również występuje duże zróżnicowanie. Wśród jaszczurek większość gatunków jest jajorodna, zdarzają się jednak rodzaje jajożyworodne lub nawet żyworodne.
Taka odmienność występuje nawet w obrębie tego samego gatunku. Samice jaszczurki żyworodnej, które mieszkają na terenach południowych składają jaja, a te występujące na północy oraz dużych wysokościach wydają na świat żywe młode.
Część samic wysiaduje jaja w swoim ciele.
Jaszczurki i człowiek
Większość gatunków jaszczurek jest nieszkodliwa dla ludzi. Wyjątek stanowi tu oczywiście największy przedstawiciel tych zwierząt waran z Komodo, który czasem atakuje człowieka. Dowodem tego jest przypadek ośmioletniego chłopca z Indonezji, który wykrwawił się na śmierć po ataku warana w 2007 roku.
Niektóre gatunki jaszczurek to zwierzęta jadowite m.in. heloderma arizońska (Heloderma suspectum) oraz heloderma meksykańska (Heloderma horridum). Ich ukąszenia są bardzo bolesne, jednak bardziej ze względu na wyjątkową siłę szczęk niż na niewielką ilość wstrzykniętego podczas ugryzienia jadu.
Liczne gatunki jaszczurek są także hodowane jako zwierzęta domowe, choć większość z nich nie nawiązuje żadnej relacji z człowiekiem i jest w jego towarzystwie dość płochliwa.
Dane/wymiary
Jaszczurki (Lacertilia)
Jaszczurki są bardzo zróżnicowane pod względem rozmiarów.
Najmniejszą jaszczurką jest gekon Sphaerodactylus ariasae mierzący od 1,6 do 1,8 centymetra i ważący około 2 gram.
Największą żyjącą jaszczurką jest waran z Komodo (Varanus komodoensis) mierzący około 2,59 metra i ważący od 79 do 91 kilogramów. Największy zaobserwowany osobnik tego gatunku miał natomiast 3,13 metra i ważył 166 kilogramów.
Największy prehistoryczny gatunek jaszczurki osiągał długość 17 metrów.
Jaszczurki – ciekawostki
- Niektóre gatunki jaszczurek żyją nawet 30 lat.
- Jaszczurki potrafią osiągać prędkość 24 km/h.
- Część gatunków stanowi pożywienia nie tylko dla innych drapieżników, ale także dla ludzi. Legwan zielony jest traktowany jako posiłek w Ameryce Środkowej.
- Starożytny lud Moche zamieszkujący tereny Peru czcił jaszczurki i bardzo często używał ich jako motywu w sztuce.
Polecamy:
jaszczurki prowadza samotny tryb zycia ? hm.. no nie wiem ja mam w chwili obecnej juz male stado jednego samca agamy blotnej i 3 samice i w dzien sa razem i zasypiaja jedna na drugiej
Nieco inaczej zachowują się jaszczurki w niewoli, inaczej zaś, kiedy żyją na wolności. Tu (u Ciebie) są niejako zmuszone do funkcjonowania razem.
czy agama brodata (Pogona vitticeps) nadaje się na zwierzątko domowe?
Creepu, każdy ma swoje preferencje. Są zwolennicy gadów czy pajęczaków jako zwierząt domowych. Inni wolą psy, koty, czy gryzonie. A jeszcze inni ryby. Jeśli Ty uważasz, że chciałbyś mieć jaszczurkę chodzącą sobie po domu, to tak nadaje się 🙂 Jeśli uważasz, że zwierzę domowe, to zwierzę w terrarium, to owszem nadaje się. Nie każdy jednak odpowie na to pytanie twierdząco. Agama to gad – nie odpowie Ci taką rekcją jak pies.
No redakcjo, najpierw mówicie innym żeby pisali w artykułach o dobrych tematach, a tu bam, sami piszecie w złych 🙂
Sami nie wiemy dlaczego odpowiedź na pytanie Bartka, znalazła się jako odpowiedź pod Twoim postem 🙂
W każdym razie jest już na właściwym miejscu.
Jak nazywa się jaszczurka przedstawiona na przedostatnim zdjęciu?
Agama żaglowa (Hydrosaurus pustulatus).
Dziękuję
Czy nie jest tak że masz jaszczurki to po łacinie to sauria a nie lacertilla pytam?
Czy nie jest tak że jaszczurki to po łacinie to sauria a nie lacertilla no bo wszyscy tak piszą i mówią pytam?
Hej jaszczurki są po łacinie sauria a nie lacertilla redakcjo pytam?