Markur śruborogi – największy koziorożec
Rzadkim, ale pięknym zwierzęciem naszych najwyższych gór są koziorożce. W dalekiej Azji żyje zwierzę jeszcze bardziej okazałe – markur śruborogi. Chociaż mało liczny i żyjący na ograniczonym obszarze, jest bardzo znany za sprawą rogów o niecodziennym wyglądzie.
Markur śruborogi to gatunek łatwy do rozpoznania. Okazałe zwierzę stało się nawet symbolem Pakistanu. Niestety w ślad za podziwem nie idzie szacunek – mimo niewielkiej już liczebności markur nadal jest obiektem polowań, nawet w krajach, gdzie oficjalnie objęto go ochroną.
Klasyfikacja
- Gromada: Ssaki
- Rząd: Parzystokopytne
- Rodzina: Wołowate
- Podrodzina: Koziorożce
- Rodzaj: Koziorożec (Capra)
- Gatunek: Markur śruborogi, koza śruboroga (Capra falconeri)
- Podgatunki:
- markur śruborogi (Capra falconeri falconeri)
- markur tadżycki (Capra falconeri heptneri)
- markur kabylski (Capra falconeri megaceros)
Charakterystyka
Wygląd
Markur śruborogi mierzy 65-115 cm wysokości w kłębie, zaś długość jego ciała wynosi 132-186 cm. Jest to zatem najwyższy z koziorożców, choć pod względem wagi ustępuje koziorożcowi syberyjskiemu. Samce są znacznie większe od samic – osiągają do 110 kg masy ciała, podczas gdy samice zaledwie 40 kg.
Futro markura jest barwy od jasnobrązowej po niemal czarną, na tylnych nogach jest czarne i białe. Włosy, które są latem krótkie i dość cienkie, zimą zastępuje okrywa z włosów grubszych i dłuższych. U markurów występują różnice w ubarwieniu płci i długości sierści. Futro samców jest dłuższe, ponadto występuje u nich grzywa, a także długa nawet na 25 cm broda utworzona przez włosy na podbródku i szyi. Długie są także włosy na goleniach przednich nóg. Z kolei u samic futro ma czerwonawy odcień, mają one też krótką brodę i są pozbawione grzywy.
U obu płci na głowie wyrastają charakterystyczne rogi, dwu-lub trzykrotnie skręcone na kształt korkociągu. U samców rogi mierzą nawet 160 cm długości, zaś u samic są znacznie krótsze, bo osiągają najwyżej 25 cm. Uczeni wyróżniają pięć podgatunków markura, różniących się m.in. właśnie długością i wyglądem rogów, np. niektórych są one skręcone w mniejszym stopniu niż u innych bądź są spłaszczone.
Występowanie
Markur śruborogi żyje w północno-wschodnim Afganistanie, północnych Indiach, części Tadżykistanu i Uzbekistanu, a także w Pakistanie. Zwierzę to przystosowało się do życia w górach, żyje na wysokości 600-3600 m n.p.m.
Najchętniej wybiera gęste lasy porośnięte głównie dębami, sosnami i jałowcami, ale spotyka się je także na pozbawionych drzew, pokrytych trawą zboczach gór. Na tereny położone ponad piętrem lasu zapuszcza się rzadko. Na skutek działalności człowieka nastąpiło znaczne rozproszenie populacji – markury żyją w oderwanych od siebie grupach, z których niektóre są na skraju wymarcia.
Tryb życia
Markury to zwierzęta dzienne, przy czym najbardziej aktywne są wczesnym rankiem i późnym popołudniem. Ich pożywienie zmienia się wraz z porami roku. Wiosną i latem żywią się głównie trawą, zaś jesienią i zimą w ich diecie dominują liście, kora i owoce. Potrafią wspinać się na tylne nogi, by dosięgnąć wyżej położonych gałęzi.
Na ogół markury żyją w stadach liczących 5-9 osobników – większa liczebność mogłaby spowodować kłopoty ze znalezieniem pożywienia i szybkie zniszczenie roślinności na obszarze zajmowanym przez daną grupę zwierząt. Stado składa się z dorosłych samic i ich młodych. Samce żyją zazwyczaj samotnie. U markurów obserwuje się rzadkie, znaczne zróżnicowane środowisk zależnie od płci. Samce po osiągnięciu dojrzałości płciowej kryją się w gęstych lasach, wychodząc z nich jedynie w okresie rui, zaś stada samic i młodych preferują tereny bardziej otwarte, obfitujące w łąki. Samice też dużo sprawniej poruszają się po skałach.
Ze względu na życie na dużych wysokościach i trudno dostępnych terenach markury nie mają wielu naturalnych wrogów. Młodym zagrażają drapieżniki takie jak orły, pantery śnieżne, rysie himalajskie i czarne niedźwiedzie. W razie zagrożenia markury ostrzegają się nawzajem odgłosami podobnymi, jakie wydają kozy, po czym szybko uciekają. Nie są bardzo szybkie, ale zwinnie skaczą, również po skałach, co daje im pewną przewagę nad wrogiem.
Rozród
Okres godowy markurów śruborogich przypada na zimę. Wtedy również trwają walki samców. Polegają one na tym, że dwa wojujące samce zderzają się i sczepiają rogami, a następnie każdy z nich stara się spowodować utratę równowagi i upadek drugiego. Po trwającej 135-170 dni ciąży rodzą się młode (zazwyczaj jedno lub dwa). Samce osiągają dojrzałość płciową po 2-3 latach, zaś samice – po roku lub dwóch.
Markur i koza
Markur śruborogi jest uznawany przez niektórych uczonych za możliwego przodka kozy domowej. Tego zdania był m.in. Karol Darwin, który twierdził, że koza domowa mogła powstać jako krzyżówka dzikiej kozy i markura. Istnieją dowody na to, że te dwa gatunki istotnie mogą się krzyżować. Dowodem na to mogą być żyjące do dzisiaj rasy kóz domowych pochodzące z rejonów, gdzie pokrywają się obszary występowania markura i dzikiej kozy. Rasy te charakteryzują się długą brodą u samców oraz lekko skręconymi spiralnie rogami.
Zagrożenia
Największym wrogiem markurów śruborogich są oczywiście ludzie. Markur dostarcza dużych ilości dobrej jakości mięsa, dlatego do dzisiaj wiele górskich społeczności praktykuje polowania na nie. Problemem jest też fakt, że siedliska markurów zmniejszają się na skutek wycinania lasów górskich oraz zajmowania łąk i polan na pastwiska dla kóz. Ogromne straty przyniosły tym zwierzętom długotrwałe i brutalne wojny azjatyckie – w Afganistanie oraz między Indiami i Pakistanem. Obecnie na świecie żyje dziko 9700 markurów śruborogich, w tym ok. 5800 dorosłych.
Markur śruborogi jest określany jako gatunek bliski zagrożenia wyginięciem. Dla jego ochrony ustanowiono parki narodowe, m.in. w Tadżykistanie i Indiach. Ten ostatni kraj jest jednym, w którym markur jest całkowicie chroniony. Specyficzna jest zaś sytuacja prawna w Pakistanie – chociaż zwierzę to podlega w tym kraju ochronie, to jednak władze co roku zezwalają na odstrzał kilku zwierząt. Odbywa się wówczas licytacja, którą wygrywają myśliwi oferujący najwięcej – ostatnią licytację zakończono na sumie stu tysięcy dolarów! Władze tłumaczą, że zyski z polowań przeznaczone są na wsparcie dla lokalnych społeczności, co jednak przez organizacje międzynarodowe uważane jest za wyjaśnienie kontrowersyjne i o ograniczonej wiarygodności.
Szczegółowe dane / wymiary
Marku śruborogi, koza śruboroga (Capra falconeri)
- Długość ciała: 132-186 cm
- Wysokość w kłębie: 65-115 cm
- Masa ciała samca: do 110 kg
- Masa ciała samicy: do 40 kg
- Długość rogów
- samców: do 160 cm
- samic: 25 cm
Ciekawostki
- Nazwa rodzajowa pochodzi od perskiego miana oznaczającego dosłownie „zjadacz węży”, podkreślać miało zdolność markura do zabijania jadowitych węży.
- Podczas przeżuwania z pyska markura spadają krople substancji będącej mieszaniną śliny i wydzielin układu trawiennego. Substancja ta jest uważana za lekarstwo w przypadku ukąszenia przez węża.
- U niektórych samców rogi są dłuższe niż ciało.
- W Teksasie (USA) z sukcesem introdukowano markury na kilku ranczach, jednak nie są wypuszczane na swobodę.
Polecamy
