Nosorożec biały (Ceratotherium simum)

Nosorożec biały, tęponosy, afrykański, szerokopyski (Ceratotherium simum)

Największy i najliczniejszy obecnie żyjący nosorożec, obok lwa, zebry i żyrafy najbardziej charakterystyczny przedstawiciel afrykańskiej fauny. Choć ma jasny kolor skóry, nie w niej ma swoje źródło nazwa gatunkowa, a prawdopodobnie w… błędnym tłumaczeniu.

Klasyfikacja

• Gromada: ssaki
• Rząd: nieparzystokopytne
• Rodzina: nosorożce
• Rodzaj: Ceratotherium
• Gatunek: nosorożec biały

Nazwa

Najpopularniejsza teoria głosi, że „nosorożec biały” wziął się z błędnego przetłumaczenia z języka niderlandzkiego na język angielski. Angielskie słowo white („biały”) zostało bowiem skojarzone z holenderskim wijd – „szeroki”, które odnosiło się do kształtu pyska zwierzęcia. Tym oto sposobem anglojęzyczni osadnicy Afryki Południowej uznali nosorożca szerokopyskiego za „białego”.

Jak na ironię, angielską kalkę językową zastosowali później także Holendrzy i Afrykanerzy. Nazwa ta została utrwalona przez pisarzy holenderskich, a słowo wijd prawdopodobnie nigdy nie zostało użyte poza przekazem ustnym.

Inna teoria głosi natomiast, że określenie „szeroki” nie odzwierciedla wyglądu nosorożca, ale jego szeroki zasięg występowania na kontynencie. Może mieć również związek z kolorem skóry pozostawianym przez wapienne gleby lub ptasie odchody, w których zwierzęta się tarzają.

Nazwę Ceratotherium wprowadził zoolog John Edward Gray w 1868 roku. Pochodzi z greki i łączy w sobie słowa Keras ­– „róg” i Therion – „bestia”. Drugi człon – Simum – wywodzi się z greckiego simus – „płaskonosy”.

Przedstawiamy zatem – płaskonosą bestię z rogiem, czyli nosorożca białego, któremu lepiej nie wchodzić w drogę…

Występowanie

Istnieją 2 podgatunki nosorożca białego, a każdy z nich zajmuje inne terytoria.

Nosorożec biały północny (Ceratotherium simum cottoni).

Uważany za gatunek krytycznie zagrożony wyginięciem lub wymarły na wolności. W przeszłości występował w krajach wschodniej i centralnej Afryki, na południe od Sahary. Pasł się na łąkach i sawannach, dzisiaj w niewoli żyją tylko 3 osobniki, a 4 zostały wprowadzone do Kenii.

Początkowo sześć osobników zamieszkiwało ogród zoologiczny ZOO Dvůr Králové w Czechach, ale 4 z nich wywieziono do kenijskiego rezerwatu przyrody Ol Pejeta, w którym naukowcy z wielką nadzieją próbują odbudować populację i, tym samym, uchronić gatunek przed całkowitym wyginięciem.

Jeden z dwóch osobników pozostałych w Czechach zmarł w maju 2011 roku. Dwa nosorożce białe północne przebywają również w Parku Safari w San Diego (st. Kalifornia).

Najnowsze badania filogenetyczne sugerują, że podgatunek ten może być całkowicie odrębnym gatunkiem nosorożca, o czym świadczyć mają wyraźne różnice morfologiczne i genetyczne.

Nosorożec biały południowy (Ceratotherium simum simum).

Szacunki z końca 2007 roku głoszą, że w stanie dzikim żyje 17 460 osobników. Azylem podgatunku jest RPA, w której przebywa aż 93% całkowitej populacji. Mniejsze grupy znajdują się w Namibii, Botswanie, Zimbabwe i Suazi, niewielka populacja przetrwała również w Mozambiku. Podgatunek reintrodukowano na teren Kenii, Ugandy i Zambii. Z niezrozumiałych powodów w niewoli bardzo niechętnie się rozmnażają.

Charakterystyka

Wygląd

Spośród pięciu gatunków nosorożca nosorożec biały jest największy. Charakteryzuje się masywną sylwetką, krótką szyją i szeroką klatką piersiową. Długość ciała wynosi 3,7 – 4 m, ogon mierzy ok. 70 cm. Wysokość w kłębie wśród samców mieści się w przedziale 1,7 – 1,85 m, a wśród samic 1,6 – 1,77 m. Zwierzę bardzo ciężkie, waży od 1360 do 3630 kg; samce są cięższe.

Róg

Widoczne na pysku dwa rogi ułożone jeden za drugim wykształcają się z keratyny, co odróżnia je od poroża jeleniowatych uformowanego z tkanki kostnej. Przedni róg jest dłuższy (90 – 150 cm) i szerszy u podstawy od tylnego.

Za karkiem widoczny jest specyficzny garb, każda z czterech kończyn zakończona jest trzema grubymi palcami.

Ubarwienie

Barwa skóry waha się między żółtawym brązem, a odcieniami szarości. Nie pokrywa jej sierść, wyjątkiem jest czubek ogona i uszne krawędzie.

Charakterystyczny pysk

Wyróżnia go szeroki, tępo zakończony pysk i usta przystosowane do żerowania na sawannach. Uszy poruszają się niezależnie od siebie, aby mógł lepiej słyszeć, najbardziej jednak ufa węchowi. Oczy bardzo małe, ulokowane po bokach głowy.

Dieta

Nosorożec biały pasie się na trawiastych równinach Afryki – zjada ogromne ilości trawy. Efektywne spożywanie bardzo ułatwiają szerokie usta, do których za jednym zamachem zmieści się sporo pokarmu. Dzięki temu może się szybciej nasycić, różni się więc znacznie od nosorożca czarnego (Diceros bicornis), posiadającego wąskie usta formujące się w „dzióbek” ułatwiający zrywanie owoców i liści z gałęzi drzew oraz krzewów.

Podczas wypasania spaceruje spokojnie po okolicy z głową przy ziemi niczym powolny odkurzacz.

Codziennie stara się znaleźć choćby mały zbiornik wodny, może jednak wytrzymać bez wody 4 – 5 dni, gdy zachodzi taka konieczność. Wszystkie nosorożce mają słaby wzrok, ale dobry słuch i węch.

Spędza około połowy dnia na jedzeniu, 1/3 na odpoczynku, pozostałą część przeznacza na inne zajęcia.

Zachowanie i usposobienie

Nosorożec biały jest uznawany za najbardziej uspołeczniony spośród wszystkich nosorożców. Samice widywane są z reguły w towarzystwie swych dzieci, które pozostają przy matce dopóki ta ponownie nie urodzi.

Mogą tworzyć tymczasowe grupy składające się z ponad 14 osobników niedojrzałych lub samotnych samic. Dominujące samce pozostają zazwyczaj samotnikami i zajmują mniejsze terytoria niż samice. Granice oznaczają tworząc swoistego rodzaju gnojnik spryskany moczem, zostawiają ślady kopyt na glebie, a rogami niszczą rośliny. Samce o niższym statusie nie oznaczają granic areału.

Demonstracja siły

Chociaż samiec toleruje samice i niedojrzałe osobniki płci męskiej na swoim terenie, będzie próbował dyplomatycznie nakłonić je do opuszczenia nieswojego terytorium. Nie spotkano się jeszcze z sytuacją, w której samiec natychmiast konfrontuje się z tego rodzaju intruzem. Walki zdarzają się rzadko i nie są krwawe – składają się tylko z prezentacji rogów, „demonstracyjnego” szarżowania mającego na celu odstraszenie nieproszonego gościa i innych „pokazówek”.

Dlaczego nosorożec tarza się w błocie?

Przed gorącym afrykańskim słońcem białe nosorożce często szukają schronienia w postaci cienia, w którym mogą sobie spokojnie poleżeć lub wytarzać, jeśli w pobliżu znajdzie się woda i błoto. Zwierzę nie robi tego z nudów, ale dla zdrowia – błoto na skórze chłodzi, chroni przed poparzeniem słonecznym i odstrasza natrętne owady.

Wokalizacje (dźwięki)

Nosorożec biały generuje rozmaite odgłosy dyszące. Podczas zalotów burczy i prycha. Gdy czuje się zagrożony, popiskuje lub warczy niskim tonem. Osaczone samce pocierają rogami o podłoże, kładą uszy i warczą, w momencie ataku „pokrzykują”.

Prędkość

Mimo ogromnej masy i niezbyt smukłej sylwetki potrafią rozwinąć prędkość dochodzącą do 50 km/h.

Rozmnażanie

Nosorożec biały może się rozmnażać w dowolnym momencie, nie jest jednak zbyt stabilny uczuciowo :). Związek samicy i samca trwa bowiem 1 – 3 tygodnie, po czym partnerka musi opuścić terytorium byłego już towarzysza.

Zaloty nosorożców, czyli gra wstępna.

Na samym jednak początku to samica rozdaje karty – samiec zachowuje się bardzo subtelnie, ponieważ wybranka często przejawia agresję, jeśli absztyfikant podejdzie zbyt blisko przekraczając tym samym granice jej terytorium. Kiedy wszystko przebiega zgodnie z planem, partner zaczyna gonić samicę blokując drogę ucieczki lub wydaje głośne zawodzenia w sytuacji, gdy ta próbuje odejść.

Młode

Po 30-minutowej kopulacji samica zachodzi w ciążę trwającą 16 – 18 miesięcy, po której na świecie pojawia się jedno młode ważące od 40 do 65 kg. Przez pierwsze 2 – 3 dni jest bardzo przestraszone i niepewne otoczenia. Kiedy poczuje się zagrożone, biegnie do mamy stając przy przednich nogach. Ponieważ matka jest bardzo opiekuńcza, zaciekle broni potomstwa.

Laktacja trwa ok. 2 miesięcy, ale cielę może być karmione mlekiem nawet przez rok-dwa, w związku z tym samice rodzą średnio co 2 – 3 lata. Przed kolejnym porodem ciężarna odgania starszego potomka.

W dorosłym życiu młode nie będzie posiadało naturalnych wrogów ze względu na wielkość, ale nawet w dzieciństwie rzadko staje się ofiarą drapieżników, ponieważ matka i gruba skóra zapewnia mu świetną ochronę. Samice osiągają dojrzałość płciową w 6 – 7 roku życia, samce w 10 – 12 roku.

Róg nosorożca – symbol dumy i powód zagłady

Okazały przedni róg, będący znakiem rozpoznawczym tego zwierzęcia stał się zarazem przyczyną jego upadku. Wiele osobników zginęło z rąk kłusowników, którzy odcinali rogi używane potem jako środek leczniczy w tradycyjnej medycynie Chin, Tajwanu i Singapuru. Róg jest również ceniony jako ozdobna rękojeść sztyletów w Afryce Północnej i na Bliskim Wschodzie. Zwierzę jednak wcale nie musi być zabijane dla trofeum – rogi odrastają niczym włosy…

Nosorożce giną z powodu rogu

Pomimo intensywnej ochrony, zwiększa się liczba zabitych nosorożców. W roku 2007 zginęło 13, w 2008 zabite zostały 83 a w 2011 aż 448. Więcej szczegółów prezentujemy na grafice poniżej.

Cena rogu nosorożca na czarnym rynku

Poniżej prezentujemy pewne porównanie, które być wielu osobom uzmysłowi, dlaczego pomimo zagrożenia wiezieniem wiele osób decyduje się na zabijanie nosorożców.

• 1 kg kokainy – ok. 30 tys. USD
• 1 kg złota – ok. 43 tys USD
• 1 kg platyny – ok 60 tys. USD
• 1 kg rogu nosorożca – ok 60 tys. USD

Kilogram rogu nosorożca kosztuje na czarnym rynku, tyle ile kilogram platyny…

Szczegółowe dane i wymiary

Nosorożec biały(Ceratotherium simum)

• Długość ciała: samce: 3,7 – 4 m, samice: 3,4 – 3, 65 m
• Długość ogona: 50 – 70 cm
• Długość większego rogu: 90 – 150 cm
• Wysokość w kłębie: samce: 1,7 – 1, 85 cm, samice: 1,6 – 1,77 m
• Masa: 1360 – 3630 kg; samce: śr. 2300 kg (rekordzista ważył 4500 kg), samice: śr. 1700 kg
• Długość życia: 40 – 50 lat

Nosorożec biały – ciekawostki

• Nosorożec biały to 3 po słoniu afrykańskim (Loxodonta africana) i słoniu indyjskim (Elephas maximus) największe zwierzę lądowe współczesnego świata.
• Jest posiadaczem najszerszych nozdrzy spośród wszystkich zwierząt lądowych
• Dysponuje świetnym węchem – potrafi odnaleźć innego nosorożca, który przechodził przez dany teren.
• Nosorożce występują na Ziemi od 50 milionów lat.

Polecamy:

• Zwierzęta Afryki
• Nosorożce
• Słonie
• Żyrafy
• Zebry
• Gnu