Piżmowół – wół piżmowy

Piżmowół, wół piżmowy (Ovibos moschatus)

Włochaty stwór stworzony do życia w ekstremalnych warunkach klimatycznych. Zwierzęta stadne, stawiające na silną hierarchizację, ale i sprawiedliwość. Potężne i mądre. Oto symbol arktycznych obszarów Ameryki Północnej – wół piżmowy, zwany piżmowołem.

Klasyfikacja

• Gromada: ssaki
• Podgromada: ssaki żyworodne
• Rząd: parzystokopytne
• Rodzina: krętorogie
• Podrodzina: kozłowate
• Rodzaj: Ovibos
• Gatunek: wół piżmowy, piżmowół

Występowanie

Zwierzęta te żyją na Grenlandii i w północnej Kanadzie. Istnieją również niewielkie introdukowane populacje na Alasce, Syberii, Półwyspie Tajmyr, Wyspie Wrangla, w Norwegii oraz w Szwecji.

Charakterystyka

Wygląd

Byk jest o wiele większy od samicy, obie płcie mają krótkie ogony, z reguły ukryte pod warstwą długiego futra. Szata jest niebywale gruba, a głowa ma duże rozmiary, przez co gabaryty piżmowoła wydają się większe niż w rzeczywistości. Cięższy od woła piżmowego jest z całą pewnością żubr (Bison bonasus), ważący nawet 2 razy więcej. Sierść zawiera wiele barw: od czarnego przez brązowy po szary. Istna tęcza dla pesymistów. Zdarzały się również osobniki białe.

Włosy są długie, niemal sięgające ziemi. Futro piżmowoła zawiera 2 rodzaje włosów: krótki, gęsty, miękki i gruby podszerstek (znajduje się pod włosami okrywowymi) i włosy okrywowe, dochodzące do 90 cm długości.

Piżmowoły hoduje się dla ich mleka, futra i mięsa. Produkowana z futra wełna quiviut jest bardzo ceniona za swą miękkość, wytrzymałość i wysokie właściwości izolacyjne. Nie jest to materiał tani – cena za ok. 30 g wełny mieści się w granicach od 40 do 80 dolarów,

Na dużej głowie rosną długie, kręte rogi, skierowane w dół i ku przodowi. U samic są słabiej rozwinięte. Struktura jest gładka, pozbawiona wyżłobień. Pysk jest ciemniejszy od reszty ciała.

Kopyta są rozwidlone, tworząc dwa palce zakończone racicami.

Tryb życia

Jest typowym roślinożercą, jada głównie zioła, mchy, porosty, rośliny drzewiaste, np. wierzbę arktyczną. W lecie uwielbia spożywać świeżą, soczystą trawę, wierzbę arktyczną częściej wybiera w zimnych miesiącach. W okresie letnim wół piżmowy przebywa na terenach bogatych w wodę (doliny rzek), w zimie zmienia miejsce na wyższe tereny, aby nie tonąć w śniegu.

Z powodu dużych rozmiarów i trudnych warunków bytowania piżmowół potrzebuje bardzo dużych zapasów tłuszczu w ciele. Aby zużywać jak najmniej energii, w zimie przebywa na płytkich śniegach, przez co nie musi się męczyć głębokim rozkopywaniem białego puchu w poszukiwaniu pożywienia.

Największym zagrożeniem piżmowoła jest wilk polarny (Canis lapus arctos). Dla cieląt, osobników, chorych i słabych głównym niebezpieczeństwem jest niedźwiedź polarny (Thalarctos maritimus) i niedźwiedź grizzly (Ursus arctos horribilis).

Piżmowół jako zwierzę społeczne

Żyje w stadach złożonych z 12 – 24 osobników w zimie i z 8 – 20 członków w lecie. Nie zajmuje terytorium, ale oznacza swoje trasy specjalną substancją wydzielaną z gruczołu znajdującego się tuż pod wewnętrznymi kącikami oczu.

Starsze osobniki mają pierwszeństwo w dostępie do wszelkiego rodzaju zasobów, zwłaszcza pożywienia. Samiec dominujący podkreśla swą pozycję na wiele sposobów, między innymi poprzez poganianie i szturchanie głową innych członków stada. Jest to rodzaj ostrzeżenia i szansa na ucieczkę dla niepokornego młodego piżmowoła. Następnie dominator ryczy, kiwa głową, i rozgrzebuje kopytem podłoże, gotując się do ataku. Dodatkowo, dominujący piżmowół może symulować kopulacje na podwładnym młodszym byku i obwąchiwać jego narządy płciowe.

Okres godowy rozpoczyna się pod koniec czerwca lub z początkiem lipca. W tym czasie byki walczą między sobą o prawo do stworzenia haremu złożonego z 6 – 7 krów oraz ich młodych. Przed walką samce ocierają swoje gruczoły przedoczodołowe o przednie kończyny, głośno przy tym rycząc i prezentując przeciwnikowi rogi. Ustawiają się naprzeciw siebie w ok. 20-metrowej odległości, obniżają głowy i szarżują na siebie. Rytuał jest powtarzany dopóki jeden z samców się nie podda. Przegrani tworzą stada kawalerskie, opuszczając pierwotną grupę. „Wygnańcy” mają prawo powrotu do stada, gdy potrzebna jest ochrona cieląt przed drapieżcami.

Dominujący samiec nie pozwala swym samicom opuścić haremu. Aby uspokoić i nakłonić krowę do kopulacji, byk delikatnie kopie ją w przednie kończyny. Haremy rozpadają się wraz z nadejściem jesieni.

Podczas okresu godowego to samce decydują o funkcjonowaniu grupy, ale potem role odwracają się. Ciężarne samice stają się równie agresywne jak samce w okresie rui i dyktują, jaką odległość pokona stado w danym dniu i gdzie będzie spać w nocy.

W okresie laktacji stada przemieszczają się częściej, aby zapewnić karmiącym matkom jak najwięcej pożywienia. Ciąża trwa do 9 miesięcy, zatem porody odbywają się od kwietnia do czerwca. Po ocieleniu się, krowa jest „pod ochroną”.

Młode zaczynają chodzić o własnych siłach już po kilku godzinach od momentu przyjścia na świat. Są ciepło przyjmowane do stada i pielęgnowane przez wszystkich. Po ok. 2 miesiącach młode zaczyna jeść pokarm stały, ale jest to nadal rzadkość. Więź z matką zanika po ok. 2 latach.

Szczegółowe dane/wymiary

Piżmowół, wół piżmowy (Ovibos moschatus)

• Wysokość w kłębie: 110 – 150 cm
• Długość: 200 – 250 cm (samce), 135 – 200 cm (samice)
• Długość ogona: do 10 cm
• Waga: przeważnie ok. 285 kg, ciężar mieści się między 180 a 410 kg na wolności, w niewoli osobniki osiągają nawet 650 kg
• Długość rogów: 61 – 67 cm każdy
• Długość życia: 12 – 20 lat
  

Piżmowół, wół piżmowy – ciekawostki

• W czasie zalotów samiec piżmowoła wydziela słodki zapach piżma z gruczołów okołoodbytniczych, aby zachęcić partnerkę do zalotów. Piżmo w połączeniu z alkoholem tworzy bazę do perfum o słodkim, ciężkim, nieco „zwierzęcym” zapachu.
• Krowy nie rodzą co roku. Podczas surowych zim ruja nie ma miejsca, zatem ocielenie się w przyszłym roku jest niemożliwe.
• Główny drapieżnik polujący na piżmowoła – wilk polarny – jest przyczyną nawet 50% wszystkich zgonów wśród populacji tych krętorogich ssaków.
• Matki komunikują się ze swoimi młodymi poprzez ryk przypominający głos osła.
• Piżmowoły mają specyficzne formy obrony swego potomstwa: gdy stado jest zagrożone, byki i krowy stają skierowane głowami na zewnątrz, tworząc pierścień lub półkole wokół cieląt. Na pierwszej linii obrony stają oczywiście byki, następne są krowy i ich młodzi, dostatecznie rozwinięci potomkowie.
• W stadach, oddzielnych dla samców i samic, panuje hierarcha wiekowa – starsze osobniki kierują młodszymi.
• Dominujące byki traktują podwładne osobniki jak samice – kopią je w przednie nogi podobnie jak czynią to w okresie rui.

Polecamy:

• Jak
• Tur
• Bizon
• Żubr