Katmai National Park and Preserve

Przyzwyczailiśmy się, że parki narodowe chronią przede wszystkim dobrze zachowane, wyjątkowe rzadkie i cenne ekosystemy. Niewiele jednak jest miejsc na świecie, w których ochroną objęto obszary powstałe całkiem niedawno. Tymczasem na dalekiej Alasce istnieje właśnie taki obiekt. Jest nim wyjątkowy park narodowy, którego główną atrakcją są wulkany.

Park Narodowy Katmai powstał początkowo jako pomnik przyrody, który miał chronić pozostałości po potężnej erupcji wulkanu Novarupta w 1912 r., w wyniku której ukształtował się obszar zwany Doliną Dziesięciu Tysięcy Dymów. Jest to jeden z najlepiej zachowanych na świecie krajobrazów ukształtowanych przez wybuch wulkanu. Na terenie parku znajduje się obecnie aż 18 wulkanów. Nazwa parku pochodzi od znajdującego się nim szczytu Mount Katmai.

Położenie i geografia

Park Narodowy Katmai znajduje się na południu Alaski, wzdłuż Cieśniny Szelichowa oddzielającej wyspę Kodiak od kontynentu. Zajmuje teren zaliczany do tzw. Pierścienia Ognia, czyli obszaru o wzmożonej aktywności sejsmicznej i wulkanicznej, rozciągającego się wzdłuż lądów i archipelagów dookoła niemal całego Pacyfiku. Największym miastem w pobliżu parku jest King Salmon zamieszkałe przez 374 osoby.

Alaska znajduje się akurat nad stykiem oceanicznej Płyty Pacyficznej z kontynentalną Płytą Północnoamerykańską. Płyta oceaniczna pogrąża się pod dnem kontynentalnej, jednocześnie topiąc się i wydzielając duże ilości magmy i gazów. Ich ujściem są wulkany, których w całej Alasce jest ponad sto – z czego aż 40 było aktywnych w czasach historycznych! Na terenie samego Katmai znajduje się 7 nadal czynnych wulkanów, które są stale monitorowane przez specjalistów.

Historia

1 czerwca 1912 r. rybacy łowiący na wodach blisko terenu obecnego parku wyczuli serię wstrząsów. Pięć dni później na zboczu Mount Katmai eksplodował mniejszy od niego wulkan – Novarupta. W wyniku erupcji w powietrze wyleciała ogromna ilość magmy, popiołu i gazów. Ocenia się, że sama magma miała objętość ponad 12 km³, zaś popiół wulkaniczny – aż 25 km³. Przez następne trzy dni wulkan wybuchał jeszcze kilka razy, skutkiem czego w promieniu kilkuset kilometrów życie niemalże przestało istnieć.

9 czerwca wulkan się ostatecznie uspokoił, ale diametralnie zmienił krajobraz okolicy. Blisko 100 km² ziemi wokół Mount Katmai pogrzebanych zostało pod grubą miejscami na 200 m warstwą popiołu. W warstwie tej pojawiły się z czasem spękania, którymi ulatniały się gazy i rozgrzana para wodna. Groźne to widowisko sprawiło, że miejsce erupcji nazwano Doliną Dziesięciu Tysięcy Dymów. Szczyt Mount Katmai zapadł się, tworząc krater o średnicy 3 km i głębokości 300 m, na którego dnie znajduje się jezioro. Minęło prawie 10 lat, zanim okolice wulkanu znowu zostały zamieszkane przez rośliny i zwierzęta, a przyroda odzyskała wcześniejszy wygląd.

Po wielu latach osady po erupcji ostygły i stwardniały, tworząc tuf wulkaniczny, który nadał okolicy obecny wygląd. Do dziś szata roślinna jest tu uboga, większą część parku pokrywa właśnie nagi tuf w wielu odcieniach brązu, czerwieni i żółci. Skała ta jest stosunkowo miękka, dlatego Dolinę Dziesięciu Tysięcy Dymów przecinają dziś kaniony głębokie nawet na 30 m, którymi płyną górskie potoki. Dolina stanowi tylko niewielką część parku, lecz to właśnie ona jest największą jego atrakcją turystyczną.

Sama Dolina, a także obszar położony wokół niej został już w 1931 r. objęty ochroną jako pomnik przyrody nieożywionej. W kolejnych latach obszar wokół Doliny stał się obiektem zainteresowania uczonych i podróżników, którzy zaczęli zwracać uwagę na unikalność tego miejsca. Dlatego stopniowo zaczęto ograniczać działalność człowieka, a nawet utrudniać dostanie się na ten teren. Wreszcie w 1978 r. zgłoszono projekt utworzenia parku narodowego. Prace nad tym trwały dwa lata – w tym czasie wyznaczono strefę ścisłej ochrony oraz drugą, mniejszą, na której przewidziano większą aktywność turystów.

Klimat

Park Narodowy Katmai leży w strefie klimatu subpolarnego. Lata są tutaj krótkie i chłodne, zimy zaś – długie i mroźne. Temperatury powyżej 10°C panują tutaj przez 1-3 miesiące w roku. Przeciętna temperatura w lipcu to 17°C, a w styczniu to –20°C. Roczna suma opadów jest największa na wybrzeżach i sięga nawet 1500 mm, dalej na zachód jest niższa.

Fauna

Katmai jest zamieszkiwany przez 29 gatunków ssaków i 137 – ptaków. W wodach spotykane są 24 gatunki ryb słodkowodnych oraz 4 dwuśrodowiskowe.  W Katmai żyją takie ssaki jak zając amerykański, wilk kanadyjski, niedźwiedź szary (grizli), kojot, bóbr, wydra, łasica, ryś i rosomak.

Zimą spotykane są także karibu. Na brzegach można spotkać zwierzęta morskie – lwa morskiego, fokę pospolitą, wydrę morską. W wodach morskich okalających Katmai żyją białuchy arktyczne oraz orki, a także wale szare. Najważniejszą rybą Katmai jest nerka (Oncorhynchus nerka) – ryba z rodziny łososiowatych, która stanowi pożywienie dla wielu drapieżników zamieszkujących park. Ryby te wpływają do rzeki Naknek i jej licznych dopływów w czerwcu i lipcu, a odpływają w okresie od sierpnia do października.

Za najważniejsze zwierzę żyjące na terenie parku uważa się niedźwiedzia grizli. Na terenie Katmai znajduje się największa na świecie populacja niedźwiedzi brunatnych, licząca ponad 2200 osobników. Niedźwiedzie, które czatują w rzece i polują na łososie płynące w górę rzek, są wielką atrakcją turystyczną – stąd pochodzi ogromna większość zdjęć ukazujących polujące niedźwiedzie.

Turystyka

Miasteczko King Salmon znajduje się około 8 km od wjazdu na teren Katmai położonego nad jeziorem Naknek. Wejście umieszczone jest przy przystani dla promu kursującego przez jezioro, który jest jedynym sposobem przedostania się na teren Katmai. Po przebyciu jeziora do ośrodka zwanego Brooks Camp można kontynuować podróż po utwardzonej drodze prowadzącej do punktu widokowego położonego nad Doliną Dziesięciu Tysięcy Dymów. Do dzisiaj żyje tam niewiele roślin i zwierząt, co sprawia, że miejsce to wydaje się nienaturalnie ciche. Właśnie cisza jest uważana za jedną z najbardziej fascynujących cech Doliny.

Na terenie większej części parku obowiązują ograniczenia typowe dla tego typu instytucji. Jednak na niewielkim obszarze równym ok. 1587 ha dozwolone są na przykład polowania – oczywiście na podstawie zezwoleń i pod ścisłym nadzorem. Takie rozwiązanie jest wymuszone koniecznością odstrzału pewnej liczby niedźwiedzi brunatnych żyjących na tym terenie, a jednocześnie ogranicza kłusownictwo. Na wspomnianym terenie możliwe jest także uprawianie sportów – popularne są tu marszobiegi, łowienie ryb i spływy kajakowe; organizowane są także obozy survivalowe.

Największą atrakcją Katmai jest obszar zwany Brooks Camp, dający najlepsze możliwości obserwacji zwierząt, zwłaszcza niedźwiedzi polujących na ryby. Poruszając się tam, trzeba ściśle stosować się do regulaminu, którego przestrzegania sumiennie pilnują rangersi, tj. strażnicy parku. Należy zatem zachować najwyższą ostrożność i starać się unikać zbliżania się do niedźwiedzi. Obowiązuje absolutny zakaz karmienia zwierząt, zwłaszcza ludzkim jedzeniem, aby nie zachęcać ich do zbliżania się. Niedźwiedzie żyjące na terenie parku są bowiem mniej płochliwe niż spotykane w innych rejonach, dlatego i tak mogą zbliżyć się do człowieka dość blisko. Na terenie Brooks Camp znajduje się też stanowisko archeologiczne ze śladami osadnictwa sprzed ok. 7 tys. lat.

Zagrożenia

Park Narodowy Katmai jest jednym z nielicznych na świecie, w których człowiek nie stwarza szczególnego zagrożenia dla przyrody. Wpływa na to fakt, że jest to miejsce odosobnione, do którego trudno się dostać, więc turyści przybywający tam są na ogół dobrze przygotowani i zdyscyplinowani. Poza tym ogromna część parku jest zupełnie niedostępna dla zwiedzających. Z racji oddalenia od większych ośrodków miejskich nie notuje się też szkodliwego wpływu zanieczyszczeń.

Jedynym poważnym wydarzeniem w historii parku była katastrofa tankowca Exxon Valdez w Zatoce Księcia Williama, gdyż część rozlanej wówczas ropy przedostała się na wybrzeża Katmai – zostały zanieczyszczone aż na 90% długości. Doliczono się wówczas aż 8400 martwych ptaków. Po około roku intensywnych prac udało się usunąć resztki ropy.

Szczegółowe dane

Park Narodowy Katmai

• Nazwa angielska: Katmai National Park and Preserve
• Data założenia: 2 grudnia 1980 r.
• Powierzchnia: 16 564 km²
• Najwyższy szczyt: Mount Katmai (2047 m n.p.m.)
• Liczba gości: 37 818 (w 2015 r.)

Ciekawostki

• Na terenie parku niemal co roku dochodzi do erupcji któregoś z wulkanów. Są to jednak wybuchy słabe i nie mają wielkiego wpływu na otoczenie.
• Według zeznań świadków ilość pyłów po wybuchu w 1912 r. była tak duża, że na wyspie Kodiak odległej od wulkanu o 150 km jeszcze na drugi dzień nie można było zobaczyć płomienia lampy naftowej odległej o metr od oczu.

Polecamy

• Podróże DinoAnimals
• Parki Narodowe
• Wodospady
• Jeziora
• Góry
• Rzeki
• Morza