Kajmany (Caimaninae)

Kajmany (Caimaninae)

Przeciętny kajman jest o wiele mniejszy od aligatorów czy krokodyli, jednak największe kajmany mogą dorównywać swoim potężnym krewnym pod względem wyglądu, charakter bowiem jest równie twardy jak u reszty przedstawicieli krokodylego rzędu.

Klasyfikacja

• Gromada: gady
• Rząd: krokodyle
• Rodzina: aligatorowate
• Podrodzina: kajmany

Co ciekawe, i za pewne nie wszystkim wiadome, to fakt, iż kajmany należą razem z aligatorami do rodziny aligatorowatych.

W podrodzinie sklasyfikowano 3 rodzaje i 6 gatunków kajmanów:

Rodzaj Caiman

• kajman okularowy (Caiman crocodillus)
• kajman szerokopyski (Caiman latirostris)
• kajman żakare (Caiman yacare)

Rodzaj Melanosuchus

• kajman czarny (Melanosuchus niger)

Rodzaj Paleosuchus

• kajman karłowaty (Paleosuchus palpebrosus)
• kajman Schneidera (Paleosuchus trigonatus)

Występowanie

Spotykane na terenach Ameryki Środkowej i Południowej, w najbardziej tropikalnych rejonach – na bagnach, w lasach namorzynowych, w słodkich akwenach – rzekach, strumieniach i jeziorach, choć jeden z przedstawicieli – kajman okularowy (Caiman crocodilus) – stał się gatunkiem inwazyjnym na Florydzie, gdzie sprzedaje się je nawet jako zwierzęta domowe, jednak wielu właścicieli postanawia go wypuszczać na wolność, nie spodziewając się, do jakich rozmiarów może dorastać. Praktycznie wszystkie osobniki spędzają lwią część czasu w wodzie, ale nie boją się wyjść na ląd.

Charakterystyka

Wygląd

Kajman to czworonożny gad z rodziny aligatorowatych, wyglądem przypominający aligatory – ma długi, gruby ogon zwężający się ku końcowi i wydłużony pysk. Ciało pokrywają płyty kostne w kolorze czerniawym lub brązowym „przyozdobione” różnego rodzaju jasnymi wzorami. Głowa jest płaska, a pysk wyposażony w wiele ostrych zębów – gdy go zamyka, zęby z górnej szczęki nadal są widoczne.

Największy i najmniejszy kajman

Jak na krokodylowate są dosyć małe, większość gatunków mierzy „zaledwie” kilka metrów – najmniejszym przedstawicielem jest kajman karłowaty (Paleosuchus palpebrosus), osiągający maksymalnie 1,5 m długości, największy okazuje się natomiast kajman czarny (Melanosuchus niger) mierzący nawet 4 m lub więcej, średnie wymiary reszty gatunków wynoszą ok. 2,5 m. Mimo, iż pod względem gabarytów nie pobijają rekordów, są czołowymi drapieżnikami na terenach występowania – głównym wrogiem jest człowiek polujący na nie dla mięsa i skór. Poza ludźmi, padają ofiarą jaguarów (Panthera onca).

Kajman czarny (Melanosuchus niger) – największy kajman

Jak już wspomnieliśmy, jest największym przedstawicielem podrodziny, może osiągać wymiary podobne do aligatorów, jednak to, co decyduje o jego niezwykłości to zachowanie „dziecięcych wzorów” na ciele.

Większość młodych krokodyli rodzi się ze specyficznymi oznaczeniami pomagającymi im wtopić się w otoczenie. Młode aligatory są wyposażone w wyraźne żółte pręgi, aby z łatwością ukryć się nad trawiastymi brzegami. Z biegiem miesięcy/lat paski te zanikają, jednak u młodych kajmanów czarnych tak się nie dzieje. Głowa młodego osobnika jest szara, a ciało czarne, pokryte rzędami białych kropek. Z czasem głowa brązowieje, ale pasy i kropki nie zanikają całkowicie.

Dieta

Kajmany to typowi mięsożercy żywiący się przeważnie rybami, ale nie pogardzający ptactwem, owadami, małymi ssakami i gadami. Największe osobniki są w stanie upolować dziką świnię, a nawet tapira. Niedojrzałe kajmany wolą jeść skorupiaki, owady, małe ryby, płazy, z wiekiem i zwiększającymi się rozmiarami przerzucą się na większą zdobycz.

Kiedy nastaje pora sucha, przestają w ogóle jeść lub dopuszczają się kanibalizmu.

Polują nocą i są bardzo dobrymi łowcami, nierzadko agresywnymi i okrutnymi, podobnie jak większość krokodyli. Środowisko wodne to dla nich raj, potrafią bowiem świetnie pływać za pomocą ruchliwego ogona i błoniastych stóp. Dzięki tym dwóm cechom mogą osiągać prędkość ok. 48 km/h. Cóż, są szybsze w wodzie, niż Usain Bolt na lądzie…

Kajman Schneidera (Paleosuchus trigonatus) – inny od wszystkich

Ten gatunek kajmana mieszka w gęstych tropikalnych lasach Ameryki Południowej, większość czasu spędzając na jego dnie. Strumienie na terenach występowania są płytkie i kamieniste, dlatego zwierzę może nawet się w nich nie zanurzyć. Jest jednym z najmniejszych gatunków kajmana, osiągającym ok. 1,7 m długości. Podobnie do innych kuzynów posiada wiele płyt i wystających łusek, jednak u niego tarczki są ostrzejsze. Nieco inny jest także ogon – sztywniejszy w porównaniu o ogonów pozostałych krokodyli, czego zasługą jest dodatkowy pancerz, zapobiega zranieniom o ostre skały wystające z płytkich strumieni. Rzadko wychodzi na słońce, aby się nagrzać, zamiast tego wybiera leniuchowanie w wydrążonych kłodach lub w opadłych liściach, czasami buduje gniazda blisko kopców termitów, których ciepło świetnie ogrzewa lęgowisko.

Kajman karłowaty (Paleosuchus palpebrosus) – najmniejszy kajman

Inaczej zwany kajmanem Cuviera, osiągający zaledwie 1,5 m długości; unika terenów otwartych, ale nie przepada także za gęstymi lasami. Najchętniej przebywa na zalanych terenach w pobliżu formacji leśnych, z reguły wybierając szybkie wody, w tym te w pobliżu wodospadów. Jego pancerz również jest mocny – na grzbiecie i po bokach ciała rosną grube płyty kostne, jest także jedynym przedstawicielem krokodyli o pochylonym czole. Większość dnia spędza w norze.

Rozmnażanie

Dojrzałość płciową osiągają między 4, a 7 rokiem życia. Samce muszą osiągać większe rozmiary, aby dojść do tego etapu, jednak czas na to potrzebny jest zbliżony do samic. Na tempo wzrostu i – tym samym – osiągnięcie dojrzałości wpływa status społeczny – bardziej uległe osobniki rosną wolniej ze względu na stres, przez co niektóre osobniki nigdy nie będą w stanie się rozmnażać.

Zaloty i gody występują od maja do sierpnia, natomiast jaja pojawiają się w gnieździe w porze deszczowej – między lipcem i sierpniem. W jednym miocie pojawia się 14 – 40 jaj (średnio 22), a matka składa je w ziemno-roślinnym gnieździe przypominającym kopiec. Konstrukcja ulokowana jest pod przykryciem, choć niektóre osobniki budują je na otwartych obszarach, a nawet na swobodnie pływających „matach” roślinnych.

Gniazda mogą być współdzielone przez kilka samic, dzięki czemu przeżywalność młodych wzrasta.

Największym zagrożeniem dla jaj są duże, mięsożerne teju – jaszczurki z Ameryki Południowej, które mogą zniszczyć nawet 80% gniazd na danym obszarze. Matki przebywają blisko jaj właśnie w celu powstrzymania intruzów.

Młode wykluwają się ok. o 40 – 90 dniach (czasem do 115 dni). Po przyjściu na świat pozostają blisko matki, krocząc za nią krok w krok – nawet na lądzie, podczas przenoszenia się z jednego zbiornika do drugiego. Samica może przejawiać obowiązki macierzyńskie w stosunku do młodych urodzonych przez inne samice, ponieważ w tym czasie młode ustanawiają między sobą hierarchię. Matki natomiast uczą swoje potomstwo polować i pływać.

Szczegółowe dane i wymiary

Kajmany (Caimaninae)

• Długość ciała: 1,2 – 4,26 m (max. 5 m)
• Masa: 6 – 100 kg (średniej wielkości kajmany czarne ważą ok. 300 kg, rekordziści osiągają nawet 400 kg)
• Długość życia: 30 – 40 lat, być może nawet 60 – 90 lat

Istnieją doniesienia o osobnikach mierzących ponad 6 m, ważących do 1100 kg. Informacje te są jednak niepotwierdzone i, co najmniej, mało prawdopodobne.

Kajmany – ciekawostki.

• Największym kajmanem był żyjący w miocenie Purussaurus, osiągający długość do 12 m. Równie duży mógł być Mourasuchus, który miał szeroki, kaczkowaty pysk.
• Kajman okularowy występuje najliczniej spośród wszystkich kajmanów, ponieważ może żyć w wodzie słonej, jednak to najczęściej on pada ofiarą myśliwych i kłusowników.
• Kajmany okularowe są znane z kontrolowania liczebności piranii, choć nie udowodniono, że lubi je jeść. Innym pożytecznym gadem jest kajman żakare (Caiman yacare), który preferuje najbardziej właśnie piranie.
• Podróżnicy relacjonujący spotkania z kajmanami czasem uważają je za jedne najgroźniejszych zwierząt. Nie chodzi bynajmniej o duże, gadzie oczy czy długi pysk. Najbardziej przerażająca jest w nich umiejętność kamuflażu. Uważa się również, że nie podróżują samotnie. Dlatego, jeśli dostrzeżemy jednego osobnika, istnieje duża szansa, że wokół nas jest ich więcej – my po prostu nie jesteśmy w stanie ich zobaczyć.
• Kajman czarny jest jednym z największych zwierząt Ameryki Południowej.

Polecamy.

• Krokodyle
• Krokodyl nilowy
• Aligator amerykański
• Gawial
• Krokodyl różańcowy
• Sarkozuch
• Deinozuch
• Zaurozuch
• Rhamphosuchus
• Krokodyl – najstarszy gad