Deinozuch (Deinosuchus)

Deinozuch (Deinosuchus) – straszny krokodyl

Gdyby żył dzisiaj, nie byłoby większego od niego gada, bardziej niebezpiecznego i bezwzględnego. Wykazywał się przebiegłością i sprawnością podczas polowania. Strażnik wybrzeży, zabójca dinozaurów. Poznajmy bliżej jego zwyczaje i przekonajmy się, jak wielkimi możliwościami mógł operować podczas panowania na Ziemi.

Klasyfikacja

• Gromada: zauropsydy
• Podgromada: diapsydy
• Infragromada: archozauromorfy
• Nadrząd: krokodylomorfy
• Rząd: krokodyle
• Nadrodzina: Alligatoroidea
• Rodzaj: deinozuch

Nazwa

Nazwa deinosuchus pochodzi od dwóch wyrazów z języka starogreckiego δεινός/deinos („straszny”) i σουχος/souchos („krokodyl”). Deinozuch zatem to „straszny krokodyl”.

Występowanie

Jego panowanie trwało w kampanie, czyli w piątym wieku późnej kredy (80 – 73 mln lat temu). Pływał w rzekach Ameryki Północnej oraz w Morzu Kredy – płytkim morzu pokrywającym blok kontynentalny. Żył m.in. na terenach dzisiejszej Georgii, Montany, Nowego Meksyku, Missisipi, Alabamy, Wyoming i Utah. Prawdopodobnie polował również na obszarze północnego Meksyku. Osobniki zamieszkujące zachód Ameryki Północnej były większe od żyjących na wschodzie. Uznano go za głównego drapieżnika na obszarach występowania. Preferował wody słodkie i słodko-słone (zatoki wypełnione wodą brakiczną – mieszanką wód rzecznych i morskich).

Charakterystyka

Wygląd

Pysk Deinozucha przypominał najbardziej współczesnego aligatora: posiadał mocne zęby zdolne do kruszenia grubych kości. Zęby umieszczone były w szczęce, której siła nacisku mogła wynosić nawet 10,5 tony/cm². Dzięki temu nie miał problemu z pożeraniem ogromnych zwierząt wyposażonych w pancerz czy skorupę (np. wielkich żółwi morskich).

Pysk był szeroki, mocniej uwydatniony na końcu. Z przodu górnej i dolnej szczęki rosły po 4 zęby. Pierwsza i druga para różniły się wielkością – para druga charakteryzowała się większymi rozmiarami. Wszystkie zęby były natomiast mocne i grube. Najmniej okazałe rosły z tyłu szczęki – nie były długie, ani ostre. Prawdopodobnie ich zadaniem było kruszenie, miażdżenie kości/skorup. To przednie zęby służyły do przytrzymywania ofiar. Gdy deinozuch miał zamkniętą paszczę, uwidaczniał czwarte zęby dolnej szczęki.

Deinozuch vs sarkozuch

Deinozuch miał większą głowę niż sarkozuch (Sarcosuchus) – krewny współczesnych krokodyli żyjący w dolnej kredzie. Deinozuch był porównywalnej długości (ok. 12 m) do sarkozucha (11-12 metrów). Oba miały również podobną masę – ważyły maksymalnie do 8-8,5 tony. Najprawdopodobniej deinozuch był sprawniejszy podczas polowania na lądzie, szybciej poruszał się i łatwiej przychodziło mu chwytanie ofiar. Sarkozuch zaś, którego dietę w dużej mierze stanowiły ryby, był najpewniej lepszym pływakiem.

Czaszka Deinozucha była masywniejsza, a szczęki – mocniejsze. Ciało pokryte było grubymi, okrągłymi łuskami o ciemnym zabarwieniu. Kształt ciała i pyska tego pradawnego stwora sugeruje, że zachowaniem bardzo przypominał współczesne aligatory, choć jego gabaryty mogą sugerować coś przeciwnego. Miał duży ogon, ale nieco mniejszy od ogona sarkozucha, który pływał szybciej, a jego gałki oczne poruszały się w górę i w dół, nad i pod wodą. Na lądzie lepiej mógł czuć się deinozuch, natomiast w wodzie – sarkozuch. Argumentem przemawiającym za tą opinią są również różnice żywieniowe.

Wielkie krokodyle

W przypadku deinozucha i wcześniej występującego w Afryce sarkozucha mamy do czynienia z dwoma niezależnymi liniami rozwojowymi wielkich krokodyli. Deinozuch bardziej zbliżony jest do współczesnych krokodyli, niż sarkozuch. W ocenie Paula Sereno (odkrywcy szkieletów sarkozucha) w okresach ewolucji pojawiają się sprzyjające warunki do tego aby rozmiary krokodyli powiększyły się nawet do rozmiarów zbliżonych do największych drapieżnych dinozaurów. Muszą jednak występować wówczas ofiary, na które te drapieżniki mogłyby polować. Dziś nie ma tak wielkich zwierząt, więc i drapieżniki w tym krokodyle są mniejsze. Niewykluczone jednak, że krokodyle znów w przyszłości zwiększą swoje rozmiary.

Dlaczego wymarły?

Dlaczego wymarły deinozuch czy sarkozuch nie przetrwały do czasów dzisiejszych, skoro krokodyle nadal występują? Najpewniej ograniczona możność przemieszczania i brak pożywienia na obszarach ich występowania spowodowały ich wymarcie.

Dieta i strategia polowania

Można zaryzykować stwierdzenie, że był „maszyną do zabijania”, a dodatkowo miał dosyć zróżnicowaną dietę. Polował na duże żółwie morskie posiadające bardzo twarde skorupy, ryby i inne zwierzęta wodne. Jednak to, co najbardziej zaskakuje w przypuszczeniach na temat trybu życia deinozucha to możliwość polowania na wielkie zwierzęta lądowe, a dokładnie – na dinozaury.

Jego mocną stroną była umiejętność zaskakiwania ofiary. Kiedy do zbiornika wodnego podchodził dinozaur, aby się napoić, deinozuch czyhał pod wodą, dokładnie obserwując nadchodzącą zdobycz. Gdy dinozaur podszedł dostatecznie blisko, wodny drapieżca wynurzał się gwałtownie z wody, chwytał ofiarę mocnymi zębami i zanurzał się z nią, aby utonęła. Dzięki tej technice mógł upolować naprawdę duże zwierzę, ponieważ teropody nie umiały pływać. Na dodatek, siła uścisku szczęki i jego fizyczne możliwości nie wykluczają tego typu zachowań.

Można zatem uznać, że deinozuch był „tyranozaurem rzek” – był silny, mięsożerny, nie miał naturalnych wrogów i potrafił pożreć dużą zdobycz. Polował na ornitopody – dinozaury dwunożne, roślinożerne, świetnie przystosowane do biegania.

Czy deinozuch polował na teropody?

Co ciekawe, zachowane skamieniałości dwóch północnoamerykańskich drapieżnych dinozaurów (teropodów) – albertozaura (Albertosaurus) oraz appalachiozaura (Appalachiosaurus) – noszą ślady ugryzień deinozucha. Nie jest jasne czy osobniki te uległy przypadkowemu atakowi, czy też była to norma i deinozuch gustował również w drapieżnikach. Trzeba jednak przyznać, że 8-metrowy krokodyl walczący z 9 metrowym albertozaurem  to obraz doprawdy fascynujący. Jeśli tak było w rzeczywistości to po części wyjaśnia, skąd tak duże rozmiary deinozucha.

Prawdopodobnie nawyki żywieniowe tych pływających gadów były uzależnione od regionu występowania. Osobniki ze wschodnich obszarów Ameryki Północnej (mniejsze) mogły prowadzić dietę oportunistyczną: żywiły się, tym, co najszybciej i najłatwiej mogły upolować, czyli rybami, żółwiami morskimi, niewielkimi dinozaurami lądowymi. Populacje zachodnie (osobniki większe od swych wschodnich „braci”) mogły świetnie radzić sobie z pożeraniem dużych dinozaurów podchodzących do zbiornika wodnego. W koprolitach odkryto resztki żółwich skorup, co umacnia w przekonaniu, że deinozuch był przystosowany fizycznie do zjadania jego najtwardszych elementów. Menu tego drapieżnika było zatem bogatsze niż menu sarkozucha żywiącego się przeważnie rybami.

Wzrost

Współczesne aligatory zwiększają swą długość o ok. 30 cm rocznie. Ponieważ deinozuch wywodzi się z tej samej linii, można było sugerować podobieństwo także w tej materii. Różnica może istnieć w czasie, jakiego potrzebował deinozuch do osiągnięcia ostatecznych rozmiarów. Trudno zatem stwierdzić, ile mierzył najdłuższy osobnik. U większości znalezionych szczątków wykazano, że zwierzęta te potrzebowały ok. 35 lat, aby stać się w pełni rozwiniętym pod względem długości. Inna teoria bierze pod uwagę, że nie jest pewne, czy pierścienie przyrostowe łusek pojawiały się rokrocznie. Niewykluczone, że – w przeciwieństwie do dzisiejszych krokodyli – deinozuch rósł o wiele szybciej i żył praktycznie tak samo długo.

Szczegółowe dane/wymiary

Deinozuch (Deinosuchus)

• Długość: 8 – 12 m, średnio 10,6 m; wg niektórych (kwestionowanych) szacunków nawet 15 m
• Masa: 2500 – 8500 kg (w zależności od szacunków oraz miejsca występowania)
• Siła nacisku szczęki: do 10,5 ton/cm²
• Długość życia: 35 – 50 lat
  

Występowanie

• 80 – 73 milionów lat temu (późna kreda)
• Ameryka Północna

W przypadku deinozucha mamy nieco mniej danych, niż w przypadku sarkozucha. Stąd trudno jest jednoznacznie stwierdzić jakie były rozmiary tego gada. Jest duże prawdopodobieństwo, że deinozuch, podobnie jak Rhamphosuchus wraz z pojawianiem się kolejnych odkryć „ulegnie zmniejszeniu” 🙂 Obecnie uważa się go za jednego z największych drapieżników w historii stojącego w jednym szeregu z sarkozuchem, Rhamphosuchus czy Purussaurus.

Deinozuch – ciekawostki

• Niewykluczone, że deinozuch wypływał na pełny ocean podobnie, jak współczesny krokodyl różańcowy (Crocodylus porosus). Przypuszczenia nie są jednak podparte dowodami.
• Niektórzy naukowcy uważają, że pod względem diety deinozuch jest podobny do aligatora amerykańskiego (Alligator mississippiensis).
• Na wschodnim obszarze Ameryki Północnej deinozuch był największym i głównym drapieżnikiem. Panujące wówczas na lądzie drapieżne dinozaury – albertozaury (Albertosaurus) oraz appalachiozaury (Appalachiosaurus montgomeriensis) – nie były w stanie mu zagrozić.
• Deinozuch miał większą siłę nacisku szczęk od tyranozaura (Tyrannosaurus rex), który miażdżył pokarm z siłą 6 ton/cm². Deinozuch dysponował siłą wynoszącą ok. 10 ton/cm² – więcej na ten temat w artykule T. rex – mity i fakty.

Polecamy:

• Wymarłe
• Sarkozuch
• Rhamphosuchus
• Krokodyle
• Krokodyl różańcowy
• Aligator amerykański
• Tyranozaur
• Albertozaur