Protoceratops andrewsi
Protoceratops to niewielki gad, który zamieszkiwał Ziemię w okresie późnej kredy. Choć rozmiarami nie przypomina kilkutonowych triceratopsów, to są to jego kuzyni. Chociaż dinozaury zwykle kojarzą nam się z majestatycznymi gadami, budzącymi postrach drapieżcami, czy też ogromnymi roślinożercami, to stworzenie nieco wyłamuje się z tych stereotypów. Jak na ówczesne standardy (olbrzymie zauropody osiągały długość powyżej 30 metrów), zwierzę było stosunkowo niewielkie – naprawdę duży osobnik w swoim gatunku nie przekraczał długości 3 metrów, klasyczny przedstawiciel tego gatunku nie przekraczał jednak nawet dwóch metrów długości, a jego waga wahała się od 80 do 180 kilogramów.
Klasyfikacja
- Nadrząd: dinozaury
- Rząd: dinozaury ptasiomiednicze
- Infrarząd: ceratopsy
- Rodzina: Protoceratopsy
- Rodzaj: Protoceratops
- Gatunek: Protoceratops andrewsi
Nazwa
Nazwa Protoceratops wywodzi się klasycznie z greki. Jest to połączenie trzech słów – „protos” to pierwszy, „kerat” oznacza róg a „ops” to greckie słowo oznaczające twarz. W języku polskim nazwa ta mogłaby zostać przetłumaczona jako „pierwszoroga twarz/oblicze” lub też „pierwszy róg na twarzy”.
Niezależnie jednak od tłumaczenia, nazwa wywodzi się od budowy czaszki gada. W porównaniu z resztą ciała jest ona nieproporcjonalnie duża, szeroka z dużym otworem gębowym. Na nosie znajdował się niski róg kostny. Jeżeli przenieślibyśmy się do czasów późnej kredy i stanęli twarzą w twarz z protoceratopsem, z pewnością jako pierwszy zostałby zauważony właśnie jego róg, w związku z czym zlepek greckich słów zwyczajnie oddaje to odczucie.
Okres i tereny występowania
Protoceratops występował na terenach Azji w okresie późnej kredy. Te stosunkowo niewielkie roślinożerne gady najprawdopodobniej wędrowały po ziemi już około 80 milionów lat temu. Szczególnie upodobały sobie tereny Pustyni Gobi w Mongolii i Chinach.
Z badań wynika, że zwierzę to zdecydowanie preferowało środowisko półpustynne, ze stosunkowo ubogą szatą roślinności. Idealnym ośrodkiem życia dla tych prehistorycznych gadów były wydmy, pomiędzy którymi znajdowały się niewielkie oazy. Na tych ternach można było spotkać stosunkowo niewielkie zwierzęta, w związku z tym protoceratops pasował tam idealnie.
Wybór takiej lokalizacji był bezpiecznym wyborem, gdyż nie pojawiały się tam duże teropody. Największym zagrożeniem dla protoceratopsów najprawdopodobniej były welociraptory, gady również niewielkie, jednak skuteczne i dobrze uzbrojone. Na terenach zamieszkiwanych przez protoceratopsy podczas wykopalisk sporadycznie znajdowano również szczątki gadów z rodziny Tyrannosauridae, jednak ich wizyty, sądząc po ilości szkieletów, były raczej sporadyczne. Protoceratopsy dzieliły teren najprawdopodobniej z niewielkimi roślinożercami, pterozaurami, pierwszymi ssakami, czy też niewielkimi jaszczurkami.
Odkrycie
Po raz pierwszy na szczątki niewielkiego dinozaura z nieproporcjonalnie dużą czaszką natknięto się w latach 20. XX wieku. Pierwsze szczątki zostały odkryte i opisane przez uczestników ekspedycji Amerykańskiego Muzeum Historii Naturalnej w Mongolii. Gatunek został opisany i nazwany w 1923 roku przez dwóch paleontologów – Waltera W. Grangera i W. K. Gregorego.
W ciągu kolejnych lat udało się natrafić na kolejne szczątki gadów, których budowa pozwoliła sądzić, że naukowcy odkryli kolejne protoceratopsy. Paleontolodzy odkryli nie tylko szkielety osobników dorosłych, ale również szkielety młodych (w różnych stadiach rozwojów), jaja, embriony i gniazda. Początkowo sądzono, że wszystkie odkryte jaja w miejscach bytowania protoceratopsów należą do tego gatunku, jednak z czasem okazało się, że część z nich należy do owiraptora (początkowo ze względu na szczątki znalezione przy gnieździe sugerowano, że może być on złodziejem jaj).
Protoceratops i welociraptor w śmiertelnym boju
W 1971 roku odnaleziona skamielinę splecionych ze sobą w śmiertelnym uścisku protoceratopsa i welociraptora. Przyjmuje się hipotezę, że podczas walki zwierzęta zginęły zasypane przez burzę pisakową lub też zwaliła się na nich w trakcie wali wydma grzebiąc je na 80 milionów lat.
Charakterystyka
Gad był jak na standardy okresu kredy stosunkowo niewielkim stworzeniem, jednak nie był najmniejszy w swojej okolicy (dla porównania, wspomniany wcześniej owiraptor ważył przeciętnie około 40 kilogramów, był więc kilka razy mniejszy od protoceratopsa).
Jego czaszka była nieproporcjonalnie duża w stosunku do reszty ciała (co jest typowe dla ceratopsów), przez co sprawiał wrażenie niezwykle masywnego i niebezpiecznego, jednak w rzeczywistości był spokojnym roślinożercą. Tył głowy układał się w monstrualną w porównaniu do reszty ciała kryzę, osłaniającą kark. Z przodu pyska znajdował się ostry i zakrzywiony dziób, a na nosie opisywany wcześniej róg kostny.
Patrząc po rozmiarach oczodołów w znalezionych czaszkach, jego oczy mogły mieć nawet 5 centymetrów średnicy. Istnieje prawdopodobieństwo, że budowa taka umożliwiała mu doskonałe widzenie w ciemnościach.
Jeżeli chodzi o budowę korpusu, to jego przednie kończyny były nieco krótsze, niż tylne. Kość udowa była krótsza od piszczelowej. Dłuższe kończyny kończyły się czterema palcami z tępymi pazurami. Długość ogona została sklasyfikowana, jako przeciętna, jednak na kręgosłupie w tym miejscu pojawiały się wydłużone kostki, tworzące rodzaj żagla, który prawdopodobnie miał spełniać funkcje pokazowe (odstraszające).
Przeciętny roślinożerca
Czaszka protoceratopsa była przystosowana do radzenia sobie z nawet twardymi roślinami. Dzięki masywnym szczękom i dziobowi zakończonemu ostrym szpicem był w stanie poradzić sobie nawet z twardolistnymi gatunkami. Taka budowa umożliwiała mu żerowanie w niezbyt przyjaznym dla roślinożerców, półpustynnym środowisku.
Stadny czy samotny?
Duża ilość szkieletów protoceratopsów odkrytych stosunkowo blisko siebie pozwala wysnuć wniosek, że gady te łączyły się w stada. Dzięki temu miały szansę chronić swoje młode.
Szczegółowe dane / wymiary
Protoceratops andrewsi
- Występowanie: Mongolia i Chiny
- Datowanie: późna kreda – 83.5–70.6 mln lat temu
- Długość: 1.5 – 2.5 m
- Wysokość w biodrach: 60-80 cm
- Masa: do 180 kg
Ciekawostki
- W związku z ruchliwością kręgosłupa pojawiła się teoria, że gady te mogły prowadzić półwodny tryb życia. Teoria ta wydaje się jednak mocno wątpliwa, biorąc pod uwagę fakt, że stworzenia te zamieszkiwały tereny półpustynne.
- Samiec różnił się od samicy m.in. stopniem rozwoju rogu, znajdującego się na nosie. Inny rozmiar miały również kości krzyżowe (ta cecha jednak mogła być przypisana również zmienności osobniczej). Niezależnie jednak od ilości cech różniących samice od samców można stwierdzić, że wśród tego gatunku występował dymorfizm płciowy.
- W 2000 roku Poczta Polska wydała znaczek o wartości 80 groszy, na którym znajdował się wizerunek protoceratopsa.
Polecamy
Słodziak z tego protoceratopsa 🙂
Skąd dane że protoceratops ma 3 m długości?
A gdzie jest napisane, że miał 3 m?
O co ci chodzi?