Trwała i wrażliwa skóra węża
Gdyby dotknąć żywego węża, można by ze zdziwieniem stwierdzić, że jego skóra u góry ma chropowatą powierzchnię a pod spodem jest gładka. Dlaczego węże mają taką budowę i w jaki sposób może ona okazać się pomocna ludziom? Warto zbadać tę sprawę z bliska.
Portret węża
Węże to gady z rzędu łuskonośnych. Dotychczas odkrytych i opisanych zostało ponad 3600 gatunków przypisanych do 520 rodzajów. W Polsce żyje jedynie pięć gatunków węży: gniewosz plamisty (Coronella austriaca), wąż Eskulapa (Elaphe longissima), zaskroniec zwyczajny (Natrix natrix), zaskroniec rybołów (Natrix tesselata), żmija zygzakowata (Vipera berus). Ich charakterystyczne, wydłużone, beznogie ciało może mieć w sobie nawet 400 kręgów.
Węże są bardzo szybkie. Poruszają się sprawnie a polując na ofiarę działają z zaskoczenia, otwierając szeroko szczęki i połykając ją w całości. Nawet jeśli zdobycz jest dużo większa, bez problemu ją pochłaniają dzięki ruchliwej trzewioczaszce i ułożonym w romb podskórnym naczyniom krwionośnym.
Gady te mają bardzo ciekawą skórę i to nie tylko ze względu na uwielbiany w świecie mody wzór. Jej struktura sprawia, że jest to bardzo wytrzymały a jednocześnie elastyczny i wrażliwy materiał.
Skóra węża
Węże potrzebują wytrzymałej skóry ze względu na swój tryb życia. Poruszają się przecież na brzuchu i to nie rzadko po chropowatych, twardych i szorstkich powierzchniach. Wędrówka po piasku, skałach czy korach drzew mogłaby uszkodzić naskórek i narządy wewnętrzne. Jednak jej konstrukcja sprawia, że węże są bezpieczne.
Gdyby się przyjrzeć skórze węża można zauważyć, że jej górna warstwa jest twarda na zewnątrz i stopniowo staje się coraz bardziej miękka od strony wewnętrznej. Taka budowa – sztywna na zewnątrz, elastyczna w środku – sprawia, że siła nacisku ostrych krawędzi nie działa punktowo, ale rozprowadzana jest na większej powierzchni. Pomaga to również w poruszaniu się, ponieważ zwiększa przyczepność.
Łuski na skórze węża
Co więcej, skóra węża pokryta jest łuskami, tworzącymi gładką, suchą teksturę. Łuski brzuszne podczas przemieszczania ściskają powierzchnię po której porusza się gad. Mogą mieć budowę płaską, ziarnistą lub z podłużnymi wypukłościami a ich kształt i liczba charakteryzują poszczególne gatunki. Łuski połączone są ze sobą w jeden rozciągliwy naskórek, który dodatkowo chroni zwierzę.
Natłuszczona skóra węża
Co ciekawe, budowa łusek grzbietowych i brzusznych różni się. Obie są pokryte warstwą tłuszczu, jednak na łuskach grzbietowych cząsteczki lipidowe leżą bezładnie a na brzusznych są ułożone w zorganizowany sposób. Daje to spodniej warstwie śliskość, dzięki której wąż łatwiej pełznie i jednocześnie jego skóra mniej się ściera. Warto jednak zauważyć, że warstwa tłuszczowa nie sprawia, że zwierzę bezwładnie sunie naprzód, nie mając kontroli nad swoim poruszaniem się. Wręcz przeciwnie, ochronny naskórek węża nie przeszkadza łuskom brzusznym w ściskaniu powierzchni, po której się przesuwają.
Można więc powiedzieć, że skóra węża jest jednocześnie śliska i antypoślizgowa.
Wrażliwa skóra węża
Dodatkowo, skóra węża jest także bardzo wrażliwa. U niektórych gatunków (między innymi pytonów i grzechotników) w łuskach na głowie zwierzęcia znajdują się bardzo czułe receptory termiczne, wykrywające minimalne różnice temperatur. Dzięki temu gad może precyzyjnie określić położenie ofiary i jej wielkość.
Co na to nauka?
Odkrycie specyfiki budowy skóry węży dało naukowcom możliwość podjęcia badań nad jej użytecznością w różnych dziedzinach, m. in. w medycynie, technologii produkcji, robotyce czy mechanice.
Zastosowanie w implantach
Badacze w dziedzinie medycyny chcieliby na przykład wykorzystać antypoślizgowe właściwości węży do produkcji trwałych i trzymających się podłoża implantów stóp. Trwają również prace nad wynalezionym niedawno, specjalnym materiałem stworzonym na bazie pektyny i zainspirowanym czujnikami temperatury u węży.
Materiał ten, użyty jako sztuczna skóra przekracza wrażliwością prawdziwą ludzką skórę i może być stosowany jako pokrycie protez kończyn. Byłby to prawdziwy przełom w medycynie, gdyby zapewnił on sensoryczną komunikację między implantem a mózgiem. Co więcej, uczeni planują także wykorzystanie tego materiału w robotyce do stworzenia bardziej precyzyjnych i czułych maszyn.
Zastosowanie w produkcji
Technolodzy w dziedzinie produkcji również zainteresowani są właściwościami skóry węży. Twierdzą, że gdyby wykorzystać ich lipidowo-łuskowy naskórek, można by stworzyć sztuczne powłoki ochronne o bardzo niskim współczynniku tarcia. Technologia ta przydałaby się przy produkcji farb odpornych na zużycie, smarów przedłużających żywotność silników, czy napędów i taśmociągów pozbawionych szkodliwych czynników.
Zastosowanie w inżynierii
Niska ścieralność skóry, kontrolowany poślizg i precyzja w ruchach węża zachwyciły również inżynierów. Po badaniach przeprowadzonych na różnych rodzajach gadów stwierdzili, że łuskonośne są mistrzami w „pływaniu” po piasku. Naśladując ich budowę i sposób poruszania się, naukowcy stworzyli roboty do zadań specjalnych – maszyny zdolne szybko i sprawnie przemieszczać się przez piach i inne ziarniste podłoże by ratować ludzi.
Okazuje się więc, że budowa skóry węża może ludzi sporo nauczyć. Miejmy nadzieję, że uda się rozpowszechnić te technologie tak, by były one dostępne każdemu potrzebującemu człowiekowi.
Skóra węża – ciekawostki
- Węże zrzucają skórę raz na dwa-trzy miesiące. Musi ona być niezwykle trwała, by zwierzę mogło ją eksploatować przez tak długi czasu.
- Zrzucanie skóry u węży to wylinka. Co ciekawe, zwierzę zrzuca całą skórę od razu w sposób, w jaki człowiek zdejmuje skarpetę przewracając ją na lewą stronę.
- Powieki węża również są pokryte łuskami, tyle że przezroczystymi. Dlatego wąż sprawia wrażenie, jakby nigdy nie zamykał oczu.
- W medycynie niekonwencjonalnej, na różne dolegliwości oprócz skóry węża stosuje się również jego mięso (najczęściej gotowane w zupie). Na przykład w Uzbekistanie, przy odrobinie starań można kupić węża „spod lady” niemal na każdym stoisku targowiska, choć oficjalnie nie prowadzi się takiej sprzedaży. Przez jakiś czas w aptekach były nawet dostępne specyfiki na bazie sproszkowanego wężowego mięsa.
- W kosmetyce z kolei wykorzystuje się jad węży. Odważne klientki mogą zaserwować sobie kurację odmładzającą z wykorzystaniem tej wydzieliny, jest to jednak dość drogi zabieg.
- Ofiologia to dział zoologii zajmujący się wężami.
Polecamy
