Manul (Otocolobus manul) – azjatycki dziki kot

Manul (Otocolobus manul)

Spojrzenie i wyraz „twarzy” manula, pełne czujności i dzikości, może napawać dziwnym uczuciem niepokoju. Wydaje się, że jego dusza jest o wiele większa od niepozornego ciała. Mimo swych rozmiarów i pewnych ograniczeń z tego wynikających, manul to kot bardzo samodzielny, odważny i aktywny. Jednak nawet on, kot żyjący na bardzo nieprzyjaznych dla człowieka terenach, pada ofiarą Homo sapiens dla czystego zysku i niehumanitarnych praktyk leczniczych.

Klasyfikacja

• Gromada: ssaki
• Rząd: drapieżne
• Rodzina: kotowate
• Rodzaj: Otocolobus
• Gatunek: manul
• Podgatunki:
  • Otocolobus manul manul – przebywa w najbardziej wysuniętych na północ siedliskach. Zajmuje tereny od rzeki Dżydy do jeziora Bajkał we wschodniej Syberii.
  • Otocolobus manul ferruginea – spotykany w południowo–zachodnich siedliskach. Preferuje m.in. góry Kopet-dag ulokowane na terytorium Turkmenistanu i Iranu. Przebywa również w Afganistanie i w krainie geograficznej zwanej Beludżystan.
  • Otocolobus manul nigripecta – zamieszkuje tereny Tybetu i indyjskiej części Kaszmiru.

Występowanie

Manul żyje w wielu krajach Azji. Poza wymienionymi spotkać go można w:

• Pakistanie
• środkowych Chinach
• Mongolii
• południowej Rosji

Populacje z południowo–zachodnich siedlisk (rejon Morza Kaspijskiego, Afganistan, Pakistan) stają się coraz mniejsze, wyraźnie rozdrobnione. Większość przedstawicieli gatunku żyje dziś w Mongolii i Rosji.

Siedliska

Jego siedliska charakteryzują się małymi opadami deszczu, niską wilgotnością i szerokim zakresem temperatur. Spotkać go można na wysokości do 5000 m n.p.m. (Wyżyna Tybetańska), ale przede wszystkim na zimnych, trawiastych stepach przeplatanych kamienistymi pustyniami. Mimo że zapuszcza się w bardzo wysoko ulokowane miejsca, woli doliny i obszary skaliste, w których może się skryć. Z tego też powodu unika całkowicie otwartych terenów. Nie przepada również za obszarami zaśnieżonymi, gdzie warstwa śniegu przekracza 10 cm grubości.

Charakterystyka

Wygląd

Manul osiąga rozmiary kota domowego; mierzy z reguły 46-65 cm długości (bez ogona), a waga mieści się w przedziale 2,5-4,5 kg. Bardzo gęste, długie futro sprawia jednak, że manul wydaje się większy, niż w rzeczywistości.

Kończyny są proporcjonalnie krótsze, niż u innych kotowatych, uszy ulokowane są nisko i z dala od siebie, płatki są zredukowane. Bardzo krótkie są również pazury. Pysk został skrócony, co powoduje, że manul wygląda jakby jego „twarz” była spłaszczona. Źrenice oczu, w przeciwieństwie do kotów domowych, są okrągłe. W pysku znajduje się natomiast mniej zębów, niż u typowych kotowatych; u manula nie dostrzeżemy pierwszej pary górnych zębów przedtrzonowych, za to kły są bardzo wydatne.

Umaszczenie

Futro manula może mieć kolor zbliżony do ochry, na tułowiu i kończynach przednich zauważalne są ciemne, pionowe pasy. Mocno wzorzysta jest głowa, na której widoczne są rozetki, pierścienie. Podobne wzory pokrywają sierść na ogonie. Na białych policzkach występują pasy otaczające oczy, co jeszcze bardziej podkreśla ich piękny kształt. Biały jest również podbródek. W obrębie gatunku spotyka się jednak mnóstwo wariantów kolorystycznych. Zjawisko to stało się przyczyną sklasyfikowania aż 3 podgatunków manula.

Zimą sierść jest bardziej szara, a wzory są słabiej widoczne. Kolor ożywa, a wzory wyostrzają się latem, gdy futro jest cieńsze.

Dieta i zachowanie

Samotny manul poluje w pojedynkę. Robi to głównie nocą, a poluje przeważnie na gryzonie i małe ssaki. W menu dominują zajęczaki z rodziny szczekuszkowatych. Poza nimi poluje również na ptaki, zdarza mu się też jeść owady.

Poluje na dwa sposoby: poprzez skradanie (leży wśród niskiej roślinności) i zasadzkę (staje przy wejściu do nory swej potencjalnej ofiary i czeka aż ta wyjdzie). Jeżeli nora jest płytka, kot próbuje schwytać zdobycz wkładając do wnętrza dziury swoje łapy.

W przeciwieństwie zatem do wielu innych kotowatych, manul jest słabym biegaczem, a wszystko z powodu krótkich nóg. Jeżeli musi uciekać przed napastnikiem, szuka schronienia pośród głazów lub w wąskich szczelinach.

Jak już wspomnieliśmy, manul to typowy samotnik. Zarówno samce, jak i samice zaznaczają granice swych terytoriów za pomocą zapachu moczu i kału. Jak na swe niepozorne rozmiary manul zajmuje spore areały: w Mongolii powierzchnie areałów samic wahały się między 7,4 a 125 km² (średnio 23 km²), tereny samców obejmowały od 21 do 207 km² (średnio 98 km²). Szacuje się zatem, że na 100 km² żyje średnio 4-8 osobników.

Za dnia manul przebywa w jaskiniach, szczelinach skalnych i norach, gdzie zazwyczaj drzemie, choć zdarza mu się wygrzewać na słońcu. Najbardziej aktywny staje się wraz z nastaniem zmierzchu oraz o świcie.

Rozmnażanie

Manul rozmnaża się w określonym czasie; łączenie w pary ma miejsce między grudniem i marcem, kocięta rodzą się natomiast od końca marca do maja. Ruja u samic trwa tylko 24-48 godzin, więc jedynie w tym czasie są płodne.

Na podstawie obserwacji w niewoli oszacowano, że ciąża trwa 66-75 dni. W miocie pojawia się 1-6 kociąt, zwykle jest ich jednak 3-4. Młode pokryte są ciemnym puchem pozbawionym „oszronionego” ubarwienia dorosłych manuli. Prążki po bokach ciała, niemal niewidoczne u rodziców, u kociąt są bardzo wyostrzone. Zanikają one stopniowo wraz z wiekiem. Sierść zmienia się przez ok. 2 miesiące od urodzenia. Niezależność zyskują w 4-5 miesiącu życia, a pełne wymiary osiągają po 8 miesiącach. Dojrzałe płciowo stają się w 9-10 miesiącu życia.

Śmiertelność w obrębie gatunku jest jednak bardzo wysoka – ok. 68% kociąt nie przeżyje do momentu znalezienia własnego terytorium. Śmiertelność dorosłych (przed osiągnięciem starości) szacuje się natomiast na ok. 50%. Najwięcej zgonów notuje się w miesiącach zimowych (październik-kwiecień). Manule mogą również padać ofiarą dużych orłów, lisów rudych i psów domowych.

Szczegółowe dane

Manul (Otocolobus manul)

• Długość ciała bez ogona: 46-65 cm
• Długość ogona: 21-31 cm
• Wysokość w kłębie: 30-35 cm
• Waga: 2,5-4,5 kg
• Długość życia: do 12 lat w niewoli

Manul – ciekawostki

• W języku angielskim manul nazywany jest Pallas’s cat na cześć niemieckiego przyrodnika Petera Pallasa, który opisał manula w roku 1776 jako Felis manul.
• Słowo manul ma swoje korzenie w mongolskim мануул (manūl).
• Grecka nazwa rodzajowa Otocolobus oznacza tyle co „brzydkouchy”.
• Pallas w swym pierwszym opisie manula sugerował, że był on przodkiem kota perskiego – rasy kota domowego o bardzo długiej sierści i spłaszczonej „twarzy”.
• Manul ma najdłuższą i najgęstszą sierść spośród wszystkich kotowatych. Sierść na brzuchu, ogonie i po bokach ciała jest prawie 2 razy dłuższa od tej na grzbiecie.
• Maniul może wydawać z siebie różne dźwięki; warczy i skowycze gdy jest podekscytowany. Dźwięki te bardzo przypominają małego psa. Z typowo „kocich” odgłosów wykorzystuje mruczenie.
• Populacja manula kurczy się z powodu niszczenia siedlisk do celów rolniczych, kłusownictwa i legalnego myślistwa – myśliwy może dostać zezwolenie od lokalnych władz, jeśli upolowane zwierzę będzie „do użytku domowego”. Niestety manule padają też ofiarą ludzi, którzy sprzedają je na futra, a kilka ich części ciała (głównie tłuszcz) stosuje się w medycynie tradycyjnej na odmrożenia. Duża nadzieja w przetrwaniu gatunku tkwi w siedliskach jakie wybiera. Surowe stepy, trudne podłoże i niskie temperatury z pewnością utrudniają ludziom schwytanie tego pięknego zwierzęcia.
• Dużym zagrożeniem dla manula są również psy domowe – w środkowej Mongolii są one odpowiedzialne za ponad połowę zgonów tych dzikich kotowatych.

Polecamy

• Wielkie koty
• Inteligencja kotów
• Kot domowy
• Rasy kotów
• Rasy psów