Żółw sępi, skorpucha sępia (Macrochelys temminckii)

Żółw sępi, skorpucha sępia (Macrochelys temminckii)

Pierwotny i, tym samym, nieprzystępny wygląd pobudza dziwną fascynację, której lepiej nie ulegać – żółw sępi jest  drapieżnikiem mogącym swymi mocnymi szczękami odgryźć ludzki palec. Siła nacisku jego szczęk jest bowiem większa od  ludzkiej – wynosi ponad 160 kgf. Swym wyglądem przypomina nasze wyobrażenia o wielkich drapieżnych gadach, które zamieszkiwały nasza planetę przed milionami lat.

Klasyfikacja

• Gromada: gady
• Rząd: żółwie
• Rodzina: skorpuchowate
• Rodzaj: Macrochelys
• Gatunek: żółw sępi

Występowanie

Żółw sępi jest endemicznym gatunkiem południowo-wschodnich regionów Stanów Zjednoczonych. Występuje we wszystkich systemach rzecznych, w związku z czym często spływa do Zatoki Meksykańskiej.

Spotykany przede wszystkim od East Texas do wschodniej Florydy i północnego oraz południowo-wschodniego Kansas, Missouri, jak również w południowo-wschodnim Iowa, zachodnim Illinois, południowej Indianie, zachodnim Kentucky i zachodnim Tennessee. Zazwyczaj tylko gniazdujące samice przebywają na otwartych przestrzeniach lądowych. Na ogół przebywa bowiem w głębokiej wodzie, w dużych rzekach i kanałach, w jeziorach i bagnach. Młode i niedojrzałe osobniki wolą małe strumienie.

Charakterystyka

Wygląd

Trzeba się bardzo postarać, żeby pomylić go z innym gatunkiem żółwia. Charakteryzuje się dużą, masywną głową i pancerzem złożonym z trzech rzędów potężnych, spiczastych płyt, nadających pierwotny, prymitywny wygląd kojarzący się wielu z dinozaurem. Na zwierzęciu przeważają odcienie szarości, brązu, czerń, oliwkowa zieleń, sama skorupa często pokryta jest glonami zwiększającymi umiejętności kamuflażu. Wokół oczu widoczne są promieniste wzory w kolorze żółci – ich rolą jest optyczne rozmywanie oczu, aby zlewały się z otoczeniem, a potencjalna ofiara ich nie dojrzała. Głowa pokryta jest natomiast specyficznymi nitkowatymi, mięsistymi „rzęsami”.

Jeden z największych żółwi

Jeden z największych żyjących w niewoli żółwi sępich przebywał w John G. Shedd Aquarium w Chicago. Zwierzę miało 16 lat i ważyło 113 kg; w 1999 roku zostało wysłane do Tennessee do tamtejszego akwarium, aby odbył lęgi, ale po przywiezieniu gad zmarł. Inny, wielki żółw umieszczony w Brookfield Zoo na przedmieściach Chicago, osiągnął ciężar 107 kg, jednak przykłady te są tylko wyjątkami – zwierzę z reguły nie jest aż tak duże. Dojrzałość płciową osiąga zazwyczaj po osiągnięciu 16 kg i długości ok. 38 cm, ale potem może rosnąć nadal.

Pancerz

Pancerz dorosłego osobnika mierzy od 40,4 do 80,8 cm, waga mieści się między 68, a 80 kg; samce są zazwyczaj większe od samic. Płeć można rozpoznać dopiero u dojrzałych gadów (długość pancerza powyżej 30 cm), ustala się ją na podstawie ulokowania steku i grubości podstawy ogona. U samców stek rozciąga się poza krawędź pancerza, jest więc idealnie dopasowany do samicy, której stek może znajdować się bliżej plastrona. Podstawa ogona u samców jest grubsza, ponieważ muszą się pod nim skryć narządy rozrodcze.

„Robak” na czubku języka

Wewnątrz pyska, na czubku języka znajduje się jasnoczerwony wyrostek przypominający robaka, którego rolą jest do zwabianie ryb – jest to forma tzw. agresywnej mimikry – część ciała drapieżnika przypomina np. jedzenie, którym żywią się jego ofiary. Żółw poluje leżąc nieruchomo w wodzie i otwierając szeroko paszczę. W tym momencie wyrostek na języku zaczyna poruszać się jak robak, kusząc ryby do wpłynięcia prosto w szczęki gada. Kiedy ofiara dostanie się do pyska, żółw zamyka go szybko, przy użyciu dużej siły.

Dla wędkarzy to nic nowego, przecież od niepamiętnych czasów łowią na… robaka ;), choć pewnie niewielu wie, że i żółwie tak potrafią 🙂

Siła nacisku szczęk

Wbrew twierdzeniom głoszącym, że żółw sępi dysponuje jedną z najsilniejszych szczęk w królestwie zwierząt okazało się, że zaciska szczękę z maksymalną siłą dochodzącą do 1730 N (176 kgf), co oznacza, że siła jego szczęk w stosunku do kilku gatunków żółwi jest mniejsza. Mimo to, żółw sępi powinien być traktowany z dużą ostrożnością, ponieważ jest potencjalnie niebezpieczny. Uścisk szczęk może złamać styl do miotły, zdarzały się również przypadki odgryzienia… ludzkich palców.

Pocieszający jest fakt, że nie ma doniesień o zgonie człowieka na skutek ataku żółwia sępiego. Cóż, żółwie poruszające się i atakujące tak szybko jak w pewnym filmie, istnieją jedynie w komiksach oraz … filmach właśnie 🙂

Dieta

Żółw sępi klasyfikowany jest jako oportunistyczny drapieżnik, żywiący się prawie wyłącznie mięsem. Jego dieta opiera się na „własnoręcznie” złapanej zdobyczy i padlinie. Pod tym względem przejawia zachowanie zbliżone do krokodyli – łapie to, co akurat nadpłynie.

Najczęściej zjada ryby żywe i martwe, wyrzucane przez rybaków. Wybiera również mięczaki, padlinę, płazy, węże, raki, robaki, ptaki i rośliny wodne oraz inne żółwie. Jeśli ma okazję, zapoluje na nutrię lub piżmaka, potrafi złapać średniej wielkości ssaki, np. dydelfa, wiewiórkę, szopa lub pancernika, który przyszedł nad wodę.

Prawdopodobnie najczęściej poluje nocą, ale może działać również w dzień. Młode osobniki są bardziej biernymi myśliwymi, ponieważ nie potrzebują zbyt dużo pożywienia, natomiast dorosłe żółwie żerują aktywniej, aby zaspokoić większy apetyt. Nie jada regularnie, ale jest silnym i groźnym drapieżnikiem – udokumentowano jeden przypadek, w którym gad zabił i zjadł małego aligatora amerykańskiego.

W niewoli zjada praktycznie każdy rodzaj mięsa, w tym wołowinę, drób i wieprzowinę. W ekstremalnych temperaturach rezygnuje z jedzenia w ogóle.

Rozmnażanie

Prowadzi samotniczy tryb życia, w kontakt z innymi żółwiami wchodzi wczesną wiosną (Floryda), lub późną wiosną (Mississippi Valley), jaja składa 2 miesiące później. Gniazda wykopywane są co najmniej 50 m od brzegu, aby zapobiec zalaniu i utonięciu młodych. W jednym lęgu pojawia się od 8 do 52 jaj. Inkubacja trwa 100 – 140 dni, zatem większość młodych rodzi się między wrześniem i październikiem.

Temperatura determinuje płeć

Podobnie jak u innych gadów, płeć żółwi sępich determinowana jest przez temperaturę panującą podczas inkubacji – w wysokich i niskich temperaturach rodzi się więcej samic, natomiast przy umiarkowanych pojawia się więcej samców.

Dojrzałość płciową osiągają między 11 a 13 rokiem życia, dożywając 20 – 70 lat w niewoli. Nie wiadomo, jak długo żyją na wolności, ale szacuje się, że żółw sępi może dożyć do 200 lat, choć bardziej prawdopodobne jest, że dożywa 80 – 120 lat.

Brak naturalnych wrogów, poza … człowiekiem

Dorosłe osobniki nie mają naturalnych wrogów poza człowiekiem, który poluje na nie dla mięsa i niezwykłego pancerza który sprzedawany jest w nielegalnym handlu. Populacja kurczy się ze względu na wzmożone polowania i utratę siedlisk. Bardzo poważna sytuacja zmusiła Stany Zjednoczone do zwiększenia ochrony w większości regionów występowania tych gadów, mimo to gatunek klasyfikowany jest jako zagrożony wyginięciem.

Szczegółowe dane i wymiary

Żółw sępi, skorpucha sępia (Macrochelys temminckii)

• Długość ciała: 79 – 101 cm
• Długość pancerza: 40,4 – 80,8 cm
• Masa: samice: śr. 23 kg, samce: śr. 80 kg (rekord potwierdzony 113 kg)
• Długość życia: 20 – 70 lat w niewoli, prawdopodobnie 80 – 120 lat na wolności

Żółw sępi, skorpucha sępia – ciekawostki

• Żółw sępi jest największym żółwiem słodkowodnym pod względem wagi i jednym z największych na świecie.
• Angielska nazwa żółwia sępiego to Alligator snapping turtle, co w wolnym tłumaczeniu oznacza żółwia przyciągającego lub zatrzaskującego aligatory.
• Istnieje niezweryfikowana informacja o osobniku ważącym 183 kg. Rzekomego olbrzyma znaleziono w Kansas w 1937 roku.
• Porównywalne rozmiary spośród innych żółwi słodkowodnych osiągają egzotyczni przedstawiciele rodzajów Chitra, Rafetus i Pelochelys.
• Podczas jednej z analiz przeprowadzonych w Luizjanie okazało się, że 79,8% zawartości żołądka żółwia sępiego stanowiły inne żółwie.
• Skorpucha może przebywać w wodzie 40 – 50 minut bez konieczności zaczerpnięcia powietrza.
• Na podstawie obserwacji wywnioskowano, że żółwie pomagają sobie w termoregulacji poprzez zmianę zbiorników wodnych w zależności od sezonu – w zimie wolą głębsze akweny, w pierwszych miesiącach letnich preferują wody płytkie.

Polecamy

• Gady
• Żółwie
• Żółw zielony
• Żółw Karetta
• Żółw błotny
• Żółwie z Galapagos
• Żółw skórzasty
• Żółw olbrzymi
• Żółw długowieczny gad
• Największe i najcięższe gady
• Węże
• Jaszczurki