Kryl, szczętki (Euphausiacea)

Szczętki, kryl, eufazje, eufauzje (Euphausiacea)

Te niepozorne skorupiaki przystosowane są do środowisk, w których człowiek nie wytrzymałby nawet jednego dnia. Przyczyniają się także do utrzymania równowagi w morskich i oceanicznych ekosystemach. Ponadto świetnie radzą sobie z drapieżnikami, których w odmętach oceanów nie brakuje.

Szczętki stały się przysmakiem na wielu stołach, ich olej przebija wartościami odżywczymi ten, który pozyskiwany jest z ryb; zagościły również na wielkim ekranie i to od razu w wersji 3D – o tym nieco niżej, w ciekawostkach na końcu artykułu.

Klasyfikacja

• Typ: stawonogi
• Podtyp: skorupiaki
• Gromada: pancerzowce
• Rząd: szczętki

Występowanie

Szczętki żyją we wszystkich oceanach, choć wiele gatunków to endemity lub zwierzęta nerytyczne (żyjące w przybrzeżnych wodach morskich i oceanicznych od brzegu do stoku kontynentalnego).

Gatunki z rodzaju Thysanoessa występują zarówno w Oceanie Spokojnym, jak i Atlantyckim. W tym pierwszym spotyka się także kryl pacyficzny (Euphausia pacifica), natomiast w Atlantyku (aż do Morza Śródziemnego) przebywa kryl północny (Meganyctiphanes norvegica). Cztery gatunki kryla z rodzaju Nyctiphanes zaliczają się do zwierząt nerytycznych, jeden z nich – Euphausia crystallorophias – to endemit wybrzeża Antarktydy. Na samym biegunie południowym występuje jednak aż 7 gatunków szczętki.

Występowanie kryla uzależnione jest czasami od prądu oceanicznego, np. Nyctiphanes capensis pływa tylko w Prądzie Benguelskim, a Euphausia mucronata w Prądzie Peruwiańskim.

Kilku przedstawicieli rzędu wybiera na swe siedliska wody bardzo głębokie. Kryl antarktyczny na przykład żyje na głębokości ok. 100 m, a Euphausia crystallorophias może pływać nawet 4000 m pod powierzchnią wody (z reguły wybiera jednak obszary na głębokości 300-600 m).

Charakterystyka

Wygląd

Kryl to przedstawiciele skorupiaków posiadający z reguły przezroczysty, chitynowy szkielet zewnętrzny, składający się z 3 segmentów. Dwa pierwsze segmenty połączone są w jeden tworząc głowotułów, odwłok jest natomiast wyraźnie oddzielony. Zwierzęta te wyposażone zostały w skomplikowane oczy złożone, dzięki czemu wiele gatunków potrafi przystosować się do rozmaitego natężenia światła.

Dysponują ponadto parą czułków oraz kilkoma parami kończyn tułowiowych i odwłokowych. Liczba odnóży zależna jest od rodzaju i gatunku szczętki. Wszystkie gatunki dysonują jednak pleopodami – 5 parami odnóży podobnych do tych u homara i raka.

Kryl można łatwo odróżnić od innych skorupiaków dzięki skrzelom zewnętrznym, których pozostali przedstawiciele podtypu nie posiadają.

Bioluminescencja

Wszystkie szczętki, poza gatunkiem Bentheuphausia amblyops, są bioluminescencyjne (świecące). Posiadają bowiem narządy świetlne zwane fotoforami. Do powstania światła niezbędny jest pigment zwany lucyferyną, który aktywuje się dzięki enzymowi – lucyferazie. Okazuje się jednak, że enzym ten nie występuje naturalnie w organizmie szczętek. Zdobywają go dzięki spożywaniu bruzdnic – glonów posiadających ten enzym.

Dieta i znaczenie w ekosystemie

Kryl prowadzi dietę głównie roślinną, żywi się bowiem fitoplanktonem. W mniejszych ilościach zdarza mu się jednak spożywać zooplankton – zwierzęta planktonowe. Kryl w swojej początkowej fazie życia sam zaliczany jest do planktonu.

W zimnych porach roku musi jednak szukać innych źródeł pożywienia, takich jak glony rosnące pod lodem, szczątki roślin i zwierząt. Potrafi jednak przetrwać bez jedzenia nawet 200 dni – w tym czasie znacznie się kurczy zmniejszając w ten sposób rozmiary.

On sam (głównie kryl antarktyczny) staje się ważnym źródłem pożywienia fok, wielorybów fiszbinowych, ptaków morskich, ryb i kalmarów. Ponadto pełni bardzo ważne funkcje ekosystemowe. Odchody, które szczętki wydalają, opadają na niższe partie wody, co przyczynia się do obiegu węgla w przyrodzie.

Głównym zagrożeniem dla kryla jest nadmierne poławianie, zmiany klimatyczne i choroby wywołane przez pasożyty zewnętrzne.

Cykl życia

Pierwsza faza rozwojowa kryla to larwa (zaliczana do planktonu), która składa się z kilku etapów. Larwy rosną i linieją wielokrotnie, dzięki czemu zmieniają co jakiś czas chitynowy pancerz na większy „rozmiar”. Mniejsze osobniki linieją częściej niż większe.

Larwy kryla spożywają rezerwy żółtka zmagazynowane w organizmie. Z czasem pojawia się aparat gębowy i przewód pokarmowy umożliwiający jedzenie fitoplanktonu. Potem wyodrębniają się segmenty i kończyny. Na końcu, jako postać młodzieńcza, kryl osiąga dojrzałość płciową.

Roje

Większość osobników łączy się w tzw. roje. Ich wielkość różni się w zależności od gatunku i regionu. Na przykład gatunek Euphasia superba tworzy zbiorowiska liczące 10 000-60 000 osobników na metr sześcienny. Dzięki temu rodzajowi gromadzenia się kryl broni siebie przed drapieżcami – w dużej grupie łatwiej się schować i zmylić przeciwnika..

Migracje

Szczętki odbywają dobowe migracje pionowe. Dnie spędzają na większych głębokościach, ale wraz z nadejściem zmroku kierują się ku powierzchni. Zauważono jednak, że im głębszy poziom wody, tym mniejsza aktywność kryla. Prawdopodobnie pomaga to w unikaniu drapieżników a także kumulowaniu energii. Zauważono również, że szybkość poruszania się uzależniona jest od poziomu najedzenia. Osobniki syte pływają mniej aktywnie, a te o pustych żołądkach są bardziej dynamiczne, dlatego częściej kierują się ku powierzchni.

Migracja pionowa odbywa się 2-3 razy na dobę. Niektóre gatunki przebywają na powierzchni wody w ciągu dnia, aby żerować i rozmnażać się. Jest to zachowanie co najmniej ryzykowne ze względu na duża liczbę drapieżników.

Największe migracje mają miejsce tam, gdzie występują prądy oceaniczne.

W sytuacji zagrożenia kryl nie jest bierny, uskutecznia bowiem zachowanie ucieczkowe, po angielsku nazywane lobstering. Zwierzę wykorzystujące tę technikę porusza dynamicznie telsonem (ostatnią częścią odwłoka) skierowanym do tyłu. Dzięki temu może osiągnąć prędkość dochodzącą do 0,8 m/s, choć w zwykłej sytuacji pływa z prędkością 5-10 cm/s wykorzystując do tego pleopody.

Rozmnażanie

Sezon rozrodczy jest zależny od gatunku i klimatu. W tyn czasie samce składają plemniki w narządach płciowych samicy za pomocą spermatoforów. Płodne samice mogą posiadać kilka tysięcy jaj, co stanowi ok. 1/3 całkowitej masy ciała zwierzęcia.

W jednym sezonie szczętka może składać larwy kilka razy. W obrębie rzędu obserwuje się jednak 2 typy tarła:

• Samice uwalniają zapłodnione jajka do toni wodnej, gdzie rozpraszają się i opadają na dno akwenu.
• Samice noszą ze sobą jaja i uwalniają je dopiero wtedy, gdy nadchodzi czas wyklucia.

Szczegółowe dane/wymiary

Szczętki, kryl (Euphausiacea)

• Długość ciała: większość gatunków osiąga 1-2 cm, ale niektóre mogą mierzyć 6-15 cm
• Długość życia: od 8 miesięcy do ponad 6 lat (zależne jest to od szerokości geograficznej – gatunki z klimatu tropikalnego i subtropikalnego żyją najkrócej)

Szczętki, kryl (Euphausiacea) – ciekawostki

• Nazwa „kryl” pochodzi od norweskiego słowa krill oznaczającego „narybek” (młode, małe ryby).
• Na świecie żyje 86 gatunków kryla.
• Inne nazwy szczętek to eufazje i eufauzje.
• Największym gatunkiem kryla jest Thysanopoda spinicaudata. Żyje on w wodnych zboczach lądu zwanych strefą batialną. Osiąga do 15 cm długości.
• Kryl poławiany jest jako produkt spożywczy dla człowieka i zwierząt udomowionych od co najmniej XIX wieku. Być może wcześniej dokonywali tego Japończycy, wśród których kryl znany był pod nazwą okiami.
• Słony i bardziej intensywny smak kryla jest silniejszy niż krewetkowy. Kryl spożywczy musi być obierany z egzoszkieletu (szkieletu zewnętrznego), ponieważ zawiera on fluorki – substancje toksyczne w dużych stężeniach.
• Rocznie poławia się ok. 100 000 ton kryla.
• Biomasa (masa żywych organizmów na danym obszarze lub w określonym ekosystemie) kryla antarktycznego w Oceanie Południowym wynosi ok. 379 mln ton, czyli więcej niż biomasa wszystkich ludzi świata.
  
• Kryl pojawia się jako bohater kontynuacji przeboju „Happy Feet: Tupot małych stóp”. W drugiej części filmu z 2011 roku, poszukujący sensu istnienia rezolutny i ciekawski kryl Will jest jednym z najciekawszych bohaterów. Jego egzystencjalne rozterki próbuje hamować towarzysz podróży Bill (tak, również kryl :))
  

Polecamy

• Skorupiaki
• Kraby
• Plankton
• Morskie