AustraliaNielotyPtakiZwierzęta

Kakapo – nielotna papuga

Kakapo (Strigops habroptila)

Papuga, która nie potrafi latać

Przed przybyciem człowieka na Nową Zelandię, kakapo był ptakiem świetnie kamuflującym się wśród leśnej roślinności. Dodatkowo jego zakres występowania obejmował wszystkie 3 największe wyspy tego kraju. Gdy swą nogę na ziemi nowozelandzkiej postawił człowiek, najpierw Maorysi, a potem Europejczycy, kakapo oraz wiele innych nielotów stanęło w obliczu wielkiego zagrożenia. Choć kakapo nie podzieliła losu moa, współcześnie jest zagrożona wyginięciem w stopniu krytycznym. Jaki los czeka tego pięknego spacerowicza Nowej Zelandii?

Klasyfikacja

  • Gromada: ptaki
  • Rząd: papugowe
  • Rodzina: kakapowate
  • Rodzaj: Strigops
  • Gatunek: kakapo
Kakapo (Strigops habroptila)
Kakapo (Strigops habroptila).

Występowanie

Kakapo to endemiczny gatunek Nowej Zelandii. Oznacza to, że w stanie naturalnym nie można jej spotkać nigdzie indziej.

W przeszłości był to gatunek szeroko rozpowszechniony na Wyspie Północnej, Południowej oraz Wyspie Stewart. Współcześnie jest niestety gatunkiem wymarłym na wszystkich pierwotnych terenach występowania.

Aby uratować ptaka przed całkowitą zagładą, między rokiem 1980 i 1997 wszystkie ocalałe osobniki z Wyspy Stewart przetransportowano na mniejsze wyspy Nowej Zelandii, wolne od wrogów (nie)naturalnych. Miało to na celu ochronę gatunku przed atakami ze strony wprowadzonych przez człowieka ssaków drapieżnych, głównie kotów domowych. Dzisiaj kakapo spotkać można tylko na nowozelandzkich wyspach Codfish i Chalky.

Siedliska

Dawniej kakapo przebywały w rozmaitych typach siedlisk, w tym w lasach bukowych, wyżynnych, nizinnych, a także w różnego rodzaju zaroślach.

Kakapo (Strigops habroptila)
Kakapo (Strigops habroptila).

Charakterystyka

Wygląd

Kilka cech gatunku sprawia, że bardzo wyróżnia się on na tle innych papugowych. Po pierwsze, jest nielotem, co wśród papug jest prawdziwym ewenementem. Poza tym ma bardzo duży ciężar jak na przedstawiciela rzędu. Kakapo to także jedyny przedstawiciel podrodziny Strigopinae, co świadczy o dużych różnicach względem innych krewnych.

Zielona papuga

Dorosłe osobniki pokrywają piękne pióra w kolorze zgniłej zieleni z dodatkowymi ciemnymi plamkami na całym ciele; na pyszczku rosną pióra w kolorze brązowo–żółtym. Dzięki tej mieszance kolorystycznej ptak doskonale kamufluje się na dnie lasu.

Trochę z sowy

Pyszczek przypomina nieco sowi, a wszystko przez promieniście rosnące pióra (tzw. szlara, występująca u wielu gatunków sów) przypominające włosy. Pióra na ciele są bardzo puszyste i miękkie, podkreśla to nawet druga część nazwy gatunkowej – habroptila, co oznacza właśnie „miękkie pióra”.

Kakapo (Strigops habroptila).
Kakapo (Strigops habroptila).

Wielkość

Dorosły ptak mierzy 58-64 cm długości, natomiast ciężar mieści się w przedziale 0,95-4 kg. Samce są większe od samic; przeciętny samiec waży średnio 2,06 kg, samica 1,5 kg – lżejsze osobniczki prawdopodobnie nie mogą się rozmnażać.

Nie potrafi latać

Kakapo nie może latać, ponieważ ma bardzo krótkie skrzydła względem pękatej sylwetki. Ponadto nie posiada dobrze rozwiniętego mostka, spełniającego rolę przyczepu mięśni skrzydeł u ptaków latających. Swe skrzydła wykorzystuje więc dla utrzymania równowagi w czasie chodzenia, jako wsparcie oraz spadochron podczas skoków z drzewa.

Najcięższa papuga

Kakapo, w przeciwieństwie do innych ptaków lądowych, gromadzi także duże ilości tkanki tłuszczowej – to właśnie z tego powodu jest najcięższym przedstawicielem papugowych.

Ciało wsparte jest na krótkich kończynach zakończonych dużymi stopami. Jak u wszystkich papugowych, również u kakapo dwa palce skierowane są do przodu, a dwa do tyłu. Palce wyposażone zostały w pazury, dzięki którym ptak może wspinać się na drzewa. Pióra na ogonie często zużywają się ponieważ zwierzę „wlecze” je po podłożu.

Kakapo (Strigops habroptila).
Kakapo (Strigops habroptila).

Dieta

Kakapo zasadniczo jest ptakiem roślinożernym, żywi się bowiem nasionami, owocami, pyłkiem i miękiszem drzewnym. Najchętniej zjada owoce z drzewa rimu (Dacrydium cupressinum), ale żeruje na nich tylko w okresach obfitości.

Kakapo została przystosowana na wiele sposobów do zdobywania pokarmu roślinnego:

  • dziób jest zakrzywiony jak u papug, dzięki czemu ptak może rozłupywać nasiona, a także je mielić
  • pazurami u stóp grabi liście i materiał rośliny, następnie za pomocą dzioba odrywa niestrawne elementy, tworząc charakterystyczne kule. Te małe skupiska włókien roślinnych są dowodem świadczącym o obecności ptaków.
  • wydaje się, że w jelitach kakapo występują specjalne bakterie mające za zadanie wywołać fermentację i pomagać w trawieniu materiału roślinnego.
Kakapo (Strigops habroptila).
Kakapo (Strigops habroptila).

Tryb życia

Kakapo aktywna jest głównie nocą, w ciągu dnia kryje się natomiast na drzewach lub w norach ziemnych. Po swym terytorium zaczyna przemieszczać się dopiero po zachodzie słońca. Być może żyłaby inaczej, gdyby mogła latać.

Ponieważ jednak tego nie potrafi, musi nadrabiać czymś innym. W tym przypadku kakapo świetnie się wspina. Potrafi wdrapać się na najwyższe korony drzew. Jeśli jednak chciałaby zeskoczyć z gałęzi, rozpościera skrzydła pełniące funkcję spadochronu i miękko ląduje na ziemi lub na sąsiednim drzewie. W taki sposób, pod kątem mniejszym niż 45o, pokonać może kilka metrów.

Tracąc umiejętność latania, kakapo zyskała bardzo silne kończyny. Z tego też powodu ptak porusza się szybkim chodem. Jeśli jednak wyczuje zagrożenie, zastyga w bezruchu.

Kakapo (Strigops habroptila).
Kakapo (Strigops habroptila).

Wrogowie naturalni i nienaturalni

Przez wieki kakapo skutecznie ukrywały się przed swymi naturalnymi wrogami, czyli ptakami drapieżnymi: wymarłym orłem Haasta i Circus eylesi, a także żyjącym współcześnie błotniakiem moczarowym (Circus approximans) i sokołem nowozelandzkim (Falco novaeseelandiae).

Ponieważ ptaki te to typowi myśliwi dzienni, kakapo chroniła się przed nimi wśród koron drzew i na ziemi, a dopiero nocą wychodziła na żer. Kamuflujące upierzenie świetnie maskowało ją również na dnie lasu, dlatego latającemu drapieżnikowi mogło być trudno zauważyć zdobycz. Dodatkowa umiejętność zastygania w sytuacji zagrożenia spowodowała, że te piękne nieloty sprytnie umykały oczom wytrawnych łowców, jakimi są/były wymienione ptaki drapieżne.

Kiedy w Nowej Zelandii pojawili się ludzie, a wraz z nimi drapieżne ssaki, metody ochronne kakapo stały się bardzo zawodne. Ssaki polują bowiem w zupełnie inny sposób niż ptaki: opierają się nie tylko na wzroku, ale też na węchu i słuchu, mogą więc polować nocą. W ten oto sposób rozpoczęła się powolna zagłada kakapo…

Kakapo (Strigops habroptila).
Kakapo (Strigops habroptila).

Rozmnażanie

Toki

Samce kakapo, podobnie do samców głuszca, w okresie godowym zbierają się na jednym terytorium i prezentują swe umiejętności przed potencjalnymi partnerkami. Każdy samiec wykopuje wtedy zagłębienie w ziemi (tzw. arenę godową), w którym staje i pokazuje swe piękne pióra i sylwetkę. Zanim jednak każdy z samców wykopie dla siebie taki dołek, musi rywalizować z innymi o najlepsze miejsce.

Po stworzeniu wgłębienia, ptaki próbują przyciągać samice za pomocą niskich dźwięków, które słyszalne są z odległości ok. 5 km. Te niezwykłe odgłosy, zwane dudnieniami, są wytwarzane dzięki napompowywaniu piersiowych worków powietrznych. W workach tych powstaje rezonans (drżenie) umożliwiający emitowanie tak głośnych dźwięków. Kiedy samcowi uda się przyciągnąć partnerkę, między nimi dochodzi do kopulacji.

Kakapo (Strigops habroptila).
Młode kakapo (Strigops habroptila).

Macierzyństwo

Po zapłodnieniu przyszła matka sama zajmuje się wysiadywaniem i opieką nad potomstwem, ale każdej nocy musi opuszczać lęg w poszukiwaniu pożywienia. Jaja składa w gnieździe wydrążonym w ziemi lub w zwalonym pniu drzewa. Inkubacja jaj, których może być w jednym lęgu 2-3, trwa średnio 30 dni.

Młode kakapo to gniazdowniki – po wykluciu są całkowicie bezbronne, pokryte puchem i niewidome. Matka karmi je przez około 3 miesiące, ale pisklęta pozostają z nią przez ok. miesiąc po opierzeniu, czyli do ok. 10-12 tygodnia życia. Co noc samica wychodzi na żer wraz z potomstwem – im większe pisklęta, tym dłuższy czas poszukiwania pokarmu.

Dojrzałość płciową młode samice osiągną dopiero po około 9-10 latach (choć czasami zdarza się to wcześniej – w wieku 6 lat), samce zdolność reprodukcji osiągają w wieku 5 lat. Samice wyprowadzają lęg średnio raz na 2-5 lat (jest to uzależnione od obfitości pożywienia w danym sezonie rozrodczym, chodzi głównie o urodzaj drzew rimu, który ma miejsce właśnie raz na 2-5 lat). Oba te czynniki z pewnością nie pomagają kakapo w przetrwaniu wśród obcych, groźnych i szybko rozmnażających się drapieżców.

Kakapo (Strigops habroptila).
Kakapo (Strigops habroptila).

Zagrożenie i ochrona

Przed przybyciem Maorysów na wyspy Nowej Zelandii, kakapo był 3 najliczniejszym gatunkiem ptaka Nowej Zelandii. Występowała zatem powszechnie na wszystkich trzech największych wyspach.

Populacja gatunku zaczęła spadać wraz z przybyciem na Nową Zelandię człowieka (Maorysów), czyli ok. 700 lat temu. Pierwsze działania mające na celu ochronę kakapo przed wymarciem podjęto w latach dziewięćdziesiątych XIX wieku, tworząc na Wyspie Resolution rezerwat przyrody. W latach osiemdziesiątych XX wieku w Nowej Zelandii wprowadzono działania ochronne pod nazwą Kakapo Recovery Plan, które uskuteczniane są do dzisiaj.

Od lat czterdziestych XIX wieku europejscy osadnicy zmieniali krajobraz Nowej Zelandii poprzez wycinanie lasów na rzecz tworzenia pastwisk i farm. Z tego to powodu kakapo zaczęła tracić siedliska, w których czuła się bezpiecznie.

Poza człowiekiem, do wymierania gatunku przyczyniły się przywiezione na wyspy zwierzęta europejskie, w tym drapieżne ssaki: psy i koty domowe, a także gronostaje i szczury śniade.

Po przybyciu na Nową Zelandię białego człowieka rozpoczęła się druga tura polowań na kakapo (Maorysi już dawno przestali polować na nie dla mięsa). Dopełnieniem „dzieła” były masowe zabójstwa tych ptaków, a następnie wysyłanie martwych okazów do muzeów i kolekcjonerów lub wywożenie żywych osobników do ogrodów zoologicznych. Niestety większość schwytanych papug przeżywało w niewoli zaledwie kilka miesięcy, mimo swej długowieczności w stanie dzikim.

Szacuje się, że populacja kakapo w marcu 2014 obejmowała 125 osobników (w tym 78 dojrzałych płciowo), spośród których większość ma nadane imiona. Dodatkowo w tym samym roku doszło do pierwszego od 2011 roku złożenia jaj.

Kakapo (Strigops habroptila).
Kakapo (Strigops habroptila).

Szczegółowe dane/wymiary

Kakapo (Strigops habroptila)

  • Długość ciała: 58-54 cm
  • Waga: 0,95-4 kg przeciętnie samce 2 kg, samice 1,28-1,5 kg; (samce są większe od samic)
  • Długość życia: średnio 95 lat, maksymalnie ok. 120 lat
Kakapo (Strigops habroptila).
Kakapo (Strigops habroptila).

Kakapo (Strigops habroptila) – ciekawostki

  • Nazwa „kakapo” to spolszczona forma słowa kākāpō, pochodząca z języka Maorysów. Określenie to jest połączeniem dwóch odrębnych słów: kākā („papuga”) i („noc”).
  • Kakapo to jedyna papuga, która nie potrafi latać.
  • Kakapo uważana jest za najcięższą i najdłużej żyjącą papugę na świecie – najstarszy znany osobnik spotkany w roku 1975 był widziany w roku 2002.
  • Największe samce kakapo są cięższe od jakichkolwiek innych papug, nawet od największej latającej papugi – modroary hiacyntowej (Anodorhynchus hyacinthinus).
  • Choć przeważnie kakapo pokryta jest zielonymi piórami, niektóre osobniki mogły być prawie całkowicie żółte.
  • Kakapo to ptak ciekawski, potrafi więc wchodzić w interakcję z ludźmi. Osoby zajmujące się ochroną tych zwierząt zgodnie twierdzą, że każdy osobnik ma inny temperament.
  • Walka samców w okresie toków może wywołać poważne obrażenia a nawet śmierć przeciwnika.
  • Odgłosy wydawane przez samce w okresie godowym, czyli tzw. dudnienia, mogą być powtarzane co noc przez 3-4 miesiące.
  • Samice kakapo mogą w pewnym stopniu wpływać na płeć swojego potomstwa. Matki spożywające dużo białka częściej rodzą potomstwo płci męskiej.
  • Kakapo to gatunek zagrożony wyginięciem w stopniu krytycznym.
Kakapo (Strigops habroptila).
Kakapo (Strigops habroptila).

Polecamy


Baza Dinozaurów

5 komentarzy

        1. Wszystkie papugi należące do Papug neotropikalnych.
          To jest podrodzina papug, do których należą plemiona:
          Amoropsittacini
          Androglossini
          Forpini
          Arini
          Sprawdź sobie jakie papugi są w poszczególnych plemionach i znajdziesz krewnych kapturnicy.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Back to top button