Bielik olbrzymi (Haliaeetus pelagicus)

Bielik olbrzymi (Haliaeetus pelagicus)

Potężny dziób, przenikliwe spojrzenie i ogromne rozmiary – bielik olbrzymi to ptak władczy i niezależny. Patrząc mu w oczy widzimy inteligencję i siłę, w posiadanie których chciałby wejść niejeden człowiek…

Klasyfikacja

• Gromada: ptaki
• Rząd: szponiaste
• Rodzina: jastrzębiowate
• Podrodzina: jastrzębie
• Rodzaj: Haliaeetus
• Gatunek: bielik olbrzymi

Występowanie

Przebywa na Kamczatce, u wybrzeży Morza Ochockiego, w dolnym odcinku rzeki Amur i na północnych terenach Wyspy Sachalin oraz na Wyspach Szantarskich. Większość ptaków zimuje na południu kontynentu azjatyckiego – Wyspach Kurylskich i na japońskiej wyspie Hokkaido.

Rzadko migruje

Wędruje rzadziej niż bielik zwyczajny (Haliaeetus albicilla), jego zasięg występowania jest niewielki względem innych jastrzębiowatych. Czasem młodociane osobniki odnajdywano w Ameryce Północnej, na Wyspach Pribyłowa i Wyspie Kodiak, jak również w Pekinie czy Jakucku, zdarza mu się także dolecieć do Tajwanu, ale są to przypadki pojedynczych osobników.

Gniazdowanie

Gniazduje w dwóch siedliskach: wzdłuż wybrzeży morskich i nad dużymi rzekami, których brzegi porastają stare drzewa. Mieszka na szerokich skałach lub w koronach wysokich drzew, zazwyczaj na obszarach bogatych w brzozę Ermana i lasy łęgowe składające się z modrzewi, olszy, wierzb i topoli.

Niektóre bieliki, w szczególności gniazdujące na brzegu morza, nie są w stanie migrować.

Na Kamczatce orły przebywają w lasach i dolinach rzek, nie są jednak równomiernie rozmieszczone, większość ptaków tam przebywających w okresie zimowym to dorośli rezydenci.

Osobniki migrujące odlatują na zimę na tereny podmokłe Japonii i nad brzegi rzek, choć czasami przenoszą się na śródlądowe obszary górskie. Na Hokkaido bieliki olbrzymie gromadzą się na obszarach przybrzeżnych i w okolicach jezior.

Charakterystyka

Wielkość

Samice ważą przeważnie od 6,8 do 9 kg (średnio 7,6 kg), samce natomiast mieszczą się w przedziale 4,9 – 6 kg i są nieco jaśniejsze od płci przeciwnej.

Pod względem średniej masy prześciga harpię wielką (Harpia harpyja) i małpożera (Pithecophaga jefferyi) o ponad 0,5 kg.

Długość ciała bielika olbrzymiego wynosi od 85 do 105 cm, a rozpiętość skrzydeł 1,95 – 2,5 m. Rozpiętością skrzydeł i ich długością dorównuje swojemu bliskiemu krewnemu – bielikowi zwyczajnemu, który jest jednak mniejszy pod względem masy i długości.

Ogon dochodzi do 32 – 39 cm długości, a stęp do 9,5 – 10 cm. Dziób bardzo okazały, czaszka również; ich rozmiar jest na tyle imponujący, że dorównuje największym gatunkom sępów (Gypinae).

Pióra

Pokryty ciemnobrązowymi lub czarnymi piórami na prawie całej powierzchni ciała, wyjątkiem jest część skrzydeł przy ramionach, nogi i dolna część ciała z ogonem w kolorze śnieżnej bieli. Ogon ma kształt klina i jest dłuższy od ogona bielika zwyczajnego.

Oznaczenia kolorystyczne mogą odgrywać pewną rolę w hierarchii społecznej z innymi osobnikami tego samego gatunku poza sezonem lęgowym, choć zagadnienie to nie zostało dokładnie zbadane.

Oczy, dziób i stopy u dorosłych osobników zawsze mają żółty odcień.

Pisklęta są nieskazitelnie białe, ale z czasem puch przechodzi w brudną biel, brąz lub głębsze szarości. U osobników młodocianych upierzenie jest bardziej jednolite, przeważa ciemny brąz z akcentami szarości i brązu na głowie oraz szyi, ogon z reguły biały z czarnymi plamkami u podstawy. Tęczówka jest ciemnobrązowa, nogi białawe, a dziób brunatny.

Z wiekiem ptak zmienia swoje barwy, dziób i nogi rozjaśniają się, a w pełni dojrzałe upierzenie będzie widoczne po ok. 5 latach.

Nie poznano dokładnie odgłosów wydawanych przez ten gatunek, wiadomo, że wydaje szczekający krzyk: „ra-ra-ra-raura”, kiedy przejawia agresję w stosunku do innego osobnika. Ich rozmowy przypominają prawdopodobnie komunikację innych bielików, różni je głośność i niższy ton. W okresie rozrodczym samce emitują dźwięki podobne do głośnych i niskich nawoływań mew.

Dieta i strategia polowania

Ulubiona dieta

Jego przysmakiem są niewątpliwie ryby z rodziny łososiowatych: gorbusza, keta, a także pstrąg. Menu uzupełnia czasem o lipienia pospolitego i cierniki. Populacje gniazdujące nad morzami preferują duże ryby z gatunku Anarhichas orientalis, Aptocyclus ventricosus, jak również z rodzaju Myoxocephalus i Hemitripterus

Podobnie jak inne bieliki poluje prawie wyłącznie w płytkiej wodzie. Duża liczba tych ptaków, zwłaszcza samotników, koncentruje się w jednym miejscu w okresie tarła (od sierpnia do września), mając świadomość obfitych łowów.

Na Kamczatce nieraz obserwowano skupiska bielików olbrzymich liczące nawet 700 osobników, ale normą są mniejsze grupy.

Latem, w okresie karmienia młodych, łowi ryby o długości 20 – 30 cm, dziennie łapie 2-3 ryby takiej wielkości, natomiast jesienią, kiedy wiele łososi ginie po tarle, rzeki roją się od martwych ryb i bieliki spożywają je częściej niż ryby żywe.

Na Hokkaido jedzą najczęściej dorsza pacyficznego i mintaja będące najważniejszym źródłem pożywienia dla zimujących w Japonii ptaków.

Ok. 80% diety bielików znad rzeki Amur stanowią ryby, ale dla ptaków z innych regionów równie ważne stają się ptaki rzeczne i morskie, w tym: kaczki, łabędzie, żurawie, gęsi, mewy oraz czaple.

Zdarza im się upolować też małe ssaki (zając, nornik północny, piesiec), jak również kraby, małże, kalmary; chętnie żywią się padliną dużych zwierząt, np. jeleni, fok, lwów morskich.

Sposób polowania

Najczęściej poluje z gałęzi, półki skalnej lub innego stanowiska 5 – 30 m nad wodą, z którego dobrze widzi otoczenie. Kiedy zauważy ofiarę, wykonuje lot nurkowy. Czasem poluje stojąc w płytkiej wodzie, na mieliźnie lub na lodowej krze – wtedy chwyta w dziób nadpływające ryby.

Uważa się, że w porównaniu do bielika zwyczajnego bielik olbrzymi jest bardziej agresywny, silniejszy i energiczniejszy w trakcie polowania.

Kiedy łowi grupowo, nierzadko dochodzi do tzw. kleptopasożytnictwa – wykradania zdobyczy ptakom innego gatunku.

Poza okresem lęgowym prawdopodobnie ptak ten żyje we wspólnotach zlokalizowanych w pobliżu obszarów polowań. Podczas największego okresu obfitości łososia i pstrąga, bielik olbrzymi poluje razem z orłem przednim (Aquila chrysaetos) i bielikiem zwyczajnym.

Rozmnażanie

Buduje kilka gniazd skonstruowanych z gałązek i patyków, o wysokości powyżej 150 cm, średnicy do 250 cm, na skałach i drzewach ok. 15 – 20 m nad ziemią. Poszczególne gniazda budowana są w odległości ok. 900 m od siebie, istnieje udokumentowany przypadek bielika, który budował gniazdo co 100 m.

Zaloty odbywają się zazwyczaj między lutym a marcem, prawdopodobnie składa się na nie tylko lot szybowcowy nad obszarem lęgowym. Para kopuluje w gnieździe, składanie jaj ma miejsce od kwietnia do maja. W jednym lęgu pojawić się może od 1 do 3 jaj (średnio 2), jednak najczęściej do okresu młodzieńczego dożyje tylko jedno pisklę.

Po inkubacji trwającej 39 – 45 dni wykluwają się niezdarne, pokryte białym puchem młode. Pierwsze pióra pojawiają się już w okolicach sierpnia lub na początku września, ale dorosłych barw nabierze dopiero w 4 – 5 roku życia.

Jaja i małe pisklaki są często łakomym kąskiem dla nadrzewnych ssaków, np. dla soboli czy gronostajów oraz ptaków (zwł. krukowatych), choć próba zabicia potomstwa bielika olbrzymiego może skończyć się śmiercią napastnika ze strony rodziców.

Mimo iż pisklęta są narażone na wiele niebezpieczeństw ze strony drapieżników, jako dorosłe nie będą posiadać naturalnych wrogów.

Szczegółowe dane i wymiary

Bielik olbrzymi (Haliaeetus pelagicus)

• Długość: 85 – 105 cm
• Rozpiętość skrzydeł: 1,95 – 2,5 m
• Skrzydło: 57–68 cm
• Długość ogona: 32 – 39 cm
• Długość stępu: 9,5 – 10 cm
• Masa:
  • samce: 4,9 – 6 kg
  • samice: 6,8 – 9 kg (samice średnio 7,6 kg)

U bielików olbrzymich występuje wyraźny dymorfizm płciowy – samice są znacznie większe od samców.

Bielik olbrzymi – ciekawostki

• Bielik olbrzymi jest największym przedstawicielem rodzaju bielików (Haliaeetus) i jednym z największych ptaków drapieżnych świata.
• Bielik olbrzymi posiada drugą co do wielkości średnią rozpiętości skrzydeł spośród wszystkich bielików.
• Duże gabaryty tego zwierzęcia mogą mieć związek z tzw. regułą Bergmanna (zwierzęta stałocieplne jednego lub spokrewnionego gatunku są większe w zimnym klimacie).
• Gatunek został sklasyfikowany jako narażony na wyginięcie. Ptaki te są prawnie chronione, a w Japonii uznane za skarb narodowy.
• Przyczyną zagrożeń jest utrata siedlisk spowodowana zanieczyszczeniami przemysłowymi i przełowieniem, które wyraźnie zmniejsza ilość dostępnego pokarmu.

Bielik olbrzymi w kadrze filmowym

Poniżej krótki film prezentujący bielika olbrzymiego.

Polecamy

• Największe orły i największe bieliki
• Największe ptaki drapieżne
• Argentawis – największy ptak w historii
• Bielik afrykański
• Bielik amerykański
• Bielik zwyczajny
• Harpie
• Jastrząb zwyczajny
• Kania ruda
• Kania czarna
• Kondory
• Kobuz
• Małpożer – orzeł filipiński
• Myszołów zwyczajny
• Orłosęp
• Orły
• Orzeł australijski
• Orzeł cesarski
• Orzeł Haasta
• Orzeł przedni
• Orzeł stepowy
• Puchacz zwyczajny
• Pustułka
• Rybołów
• Sekretarz
• Sępy
• Sokół norweski, Białozór
• Sokół wędrowny
• Sowy
• Wojownik ozdobny
• Wojownik wspaniały
• Wojownik zbrojny