Antylopa gnu (Connochaetes)

Antylopy Gnu (Connochaetes)

W animowanym filmie „Król Lew”, Mufasa – król zwierząt – ginie pod kopytami pędzących antylop. Po ogromnym stadzie pozostaje jedynie chmura kurzu i pyłu oraz martwy Król Lew. W tej dramatycznej (i kultowej już) scenie – poza lwami – wystąpiły antylopy gnu. W Afryce otoczone są na co dzień drapieżnikami, pragnącymi je upolować. Narażają życie w czasie długich, corocznych wędrówek, aby zdobyć wodę i pożywienie. Podróżnicy, uciekinierzy, komicy. Zawsze czujne antylopy gnu są prawdziwymi bohaterami afrykańskich równin.

Klasyfikacja

• Gromada: ssaki
• Podgromada: ssaki żyworodne
• Rodzina: krętorogie
• Rodzaj: Connochaetes

Rodzaj Connochaetes obejmuje dwa gatunki:

• Gnu brunatne – Connochaetes gnou
• Gnu pręgowane – Connochaetes taurinus

Gnu pręgowane, gnu pasiaste (Connochaetes taurinus).

Istnieje 5 podgatunków gnu pręgowanego:

• Wschodnie gnu białobrode (Connochaetes taurinus albojubatus)
• Zachodnie gnu białobrode (Connochaetes taurinus mearnsi)
• Gnu Niasaland (Connochaetes taurinus johnstoni)
• Gnu Cooksona (Connochaetes taurinus cooksoni)
• Connochaetes taurinus taurinus

Występowanie

Gatunek tych antylop zajmuje obszar wschodniej i południowej Afryki, na równinach. Dla większości gnu domem jest Park Narodowy Serengeti (północna Tanzania) – idealne miejsce dla antylopy ze względu na duży obszar trawiasty (sawanna). Ponadto, zamieszkują tereny Mozambiku, Kenii i RPA.

Przebywają na otwartej przestrzeni, zawsze w stadzie, na obszarach, w których występują gęste skupiska krzaków i sucha trawa. Często można je spotkać przy wodopojach. Woda jest dla nich bardzo ważna. To właśnie w jej poszukiwaniu gnu wyruszają w długą podróż na żyzne ziemie Afryki, gdzie zaczyna się pora deszczowa.

Wygląd.

Poza ciekawym trybem życia, gnu posiada również interesujący wygląd. Przypomina krzyżówkę konia i krowy, choć to i tak nie definiuje jej niebanalnej budowy. Ma dużą, długą głowę wyposażoną w szeroko rozstawione oczy, osadzone wysoko w czaszce. Uszy są duże, stojące. Rogi są zagięte ku przodowi, przypominają nieco rogi byka. U samców rogi mogą osiągnąć długość 90 cm. Samice natomiast posiadają rogi o połowę krótsze od rogów samczych.

Patrząc na tułów i nogi, można dojść do wniosku, że gnu została „posklejana” z różnych zwierząt. Ciało jest masywne, duże i ciężkie, zwłaszcza część przednia. Zad jest wyraźnie mniejszy, niżej osadzony. Nogi są natomiast długie i bardzo szczupłe. „Dodatki” w postaci grzywy na masywnym karku, siwawej brody oraz ogona przypominającego ogon koński przekonują do poglądu o dziwnym wyglądzie tych stworzeń.

Sierść przybiera odcienie szarości i brązu, ozdobiona jest pionowymi pasami (pręgami). Młode gnu pręgowane ma jasnobrązową sierść. Jego ubarwienie zmieni się do ok. 9. tygodnia życia. Dorosłe osobniki posiadają długie, mocno owłosione ogony. Podgatunki gnu różnią się między sobą umaszczeniem, wielkością, kształtem rogów i brodą. Budowa ciała jest jednak na tyle charakterystyczna, że trudno pomylić któryś z podgatunków gnu z innym gatunkiem antylopy.

Wielka migracja – proza życia.

Tylko antylopy gnu, jako ssaki lądowe, przemierzają ogromne dystanse w poszukiwaniu wody i jedzenia po nadejściu pory suchej. Cały tryb życia podporządkowany jest migracji. Wraz z rozpoczęciem pory deszczowej, w ciągu ok. 3 tygodni na świat przychodzi ok. 1 mln cielaków. Taka synchronizacja jest niezbędna przed wyruszeniem w długą i niebezpieczną podróż.

Od momentu przyjścia na świat, młode jest „zaprogramowane” na szybkie nawiązanie mocnej relacji z matką oraz na szybką naukę chodzenia. Kilka minut po urodzeniu cielak może samodzielnie chodzić. Po tygodniu mała antylopa biega z prędkością 50 km/h. Mocna więź z matką jest jedynym ratunkiem w przypadku zagubienia się wśród tysięcy współtowarzyszy. Matka zawsze pozna nawoływanie swego dziecka, młode również błyskawicznie rozpozna matkę po głosie.

95% zagubionych cielaków odnajduje swoje matki – jest to zasługa silnej więzi, powstałej w czasie karmienia.

Antylopom gnu towarzyszą stada zebr i innych gatunków antylop.

W okresie opadów na Serengeti (od stycznia do maja) temperatura rośnie, a wody przybywa. Wtedy panuje urodzaj, antylopy mają co jeść i pić. W maju, kiedy to pora sucha rozpoczyna się, gnu wyruszają w swoją coroczną wędrówkę śladami wody i pożywienia.

W drogę wyrusza ok. 2 mln antylop połączonych w stada, kierujące się tam, gdzie panuje pora deszczowa. Aby uniknąć masowej głodówki, pokonują tysiące kilometrów w poszukiwaniu bogatych w roślinność i wodę terenów. Wraz z nadejściem maja potężne stado dzieli się na pomniejsze grupy, które kierują się w różne miejsca Afryki południowej i wschodniej. Nie wiadomo, skąd gnu wiedzą, gdzie akurat pada deszcz, ważne jest, że nie mylą się przy wyborze miejsca docelowego. Gnu docierają w okolice Jeziora Wiktorii (południowy zachód), albo Masai Mary (północ) – są to tylko dwa przykłady miejsc, do których docierają stada antylop gnu.

Wyruszając w podróż, antylopy narażają się na ataki najniebezpieczniejszych drapieżników Afryki. Na sawannach czyhają na nie lwy, hieny, lamparty, gepardy. Nad rzekami, w trakcie przerw w podróży również muszą się mieć na baczności, ponieważ to woda okazać się może najbardziej zdradliwym środowiskiem. Antylopy gnu trafiają do najgroźniejszego miejsca w Afryce – nad rzekę Grumeti. To właśnie w jej wodach pływają największe krokodyle nilowe i nieprzyjazne hipopotamy. Krokodyle z rzeki Grumeti osiągają potężne rozmiary. Trafiają się osobniki mierzące 6 metrów długości, ważące ponad 1 tonę.

Krokodyl jest w stanie głodować przez rok, jeśli nie ma na co zapolować. Dlatego też przybycie stada antylop gnu bardzo pobudza krokodyle do ataków. Ponieważ gnu nie mogą funkcjonować bez wilgoci – ryzykują życiem, aby napić się wody z rzeki Grumeti. To idealny moment dla krokodyla. Kiedy antylopa pochyla się nad taflą wody, jest całkowicie bezbronna. Krokodyl atakuje z zaskoczenia, gwałtownie wynurzając się z wody i łapiąc ofiarę za gardło, wciąga ją do wody. Czasem walka gnu z krokodylem trwa kilkanaście minut. Oba stworzenia są przecież bardzo silne. Reszta stada w tym czasie ucieka znad brzegu w dużym popłochu. Krokodyl jest dla gnu największym zagrożeniem, bowiem antylopom trudno go zobaczyć i w porę uciec.

Podróż gnu trwa cały rok, przemieszczają się cyklicznie, razem ze zmianami pór roku.

Rozmnażanie

Okres godowy przypada na koniec pory deszczowej (maj – czerwiec). W tym czasie samce prezentują swoją siłę i sprawność. Samiec antylopy gnu w tym okresie jest bardzo pobudzony. Praktycznie nie je i nie śpi, jest nabuzowany testosteronem. Walczą między sobą bardzo brutalnie o partnerki. Odbijają sobie samice, przekraczają terytoria innych samców, aby sprowokować ich do walk. Wprowadzają niemałe zamieszanie w stadzie.

Ciąża trwa 8 – 8,5 miesiąca. Przed samym porodem ciężarne samice organizują się w stada, aby zwiększyć bezpieczeństwo. Poród jest szybki, a cielę rodzi się w pełni ukształtowane. Już po kilku minutach staje na nogach o własnych siłach. Na początku jest całkowicie uzależniony od pokarmu matki. Bez mleka i opieki nie ma szans na przeżycie. Laktacja trwa nawet do 8 miesięcy, ale w tym czasie młode jada też inne rzeczy. 10-miesięczny cielak jest praktycznie tak samo silny jak dorosły osobnik.

Samice osiągają dojrzałość płciową w 3 roku życia, samce zaś w 4 roku życia. Młode antylopy gnu bardzo szybko dorastają, dzięki czemu ich szanse na przetrwanie na kontynencie, gdzie władcami są drapieżniki, rosną z każdym tygodniem. Okres rozrodczy jest czasem powiększania się stada, ale również częstszych ataków drapieżców. Młode gnu są łatwym celem dla hien, lwów, szakali czy gepardów.

Kiedy stado antylop gnu zostaje zaatakowane przez drapieżne zwierzę, do gry włączają się dorosłe samce, stając murem przed samicami i ich młodymi. Uderzają kopytami o ziemię i szybka machają ogonami. Mimo, iż gnu są dobrymi uciekinierami, odwagi im nie brak, kiedy trzeba bronić matek i dzieci. W ostateczności wykorzystują swoje duże rogi.

Figlarne olbrzymy

Gatunek antylopy gnu wyróżniają specyficzne zachowania społeczne. Lubią się ze sobą bawić. Skaczą i brykają niczym młode kozy. Samce mają w zwyczaju wypuszczać się w głąb równiny. W trakcie biegu zatrzymują się, biegają w kółko lub stają jak słup soli. Gnu zachowuje się wtedy dosyć specyficznie: bryka, podskakuje na wyprostowanych nogach, potrząsa głową. Wygląda to komicznie, ale bardzo interesująco. Podejrzewa się, że samce w ten sposób pokazują swe umiejętności samicom. Samice, bawiąc się z młodymi uczą je ucieczki przed atakującymi drapieżnikami.

Szczegółowe dane/wymiary

Gnu pręgowane, gnu pasiaste (Connochaetes taurinus)

• Długość: 150 – 250 cm
• Wysokość: 118 – 145 cm
• Długość ogona: 56 – 100 cm
• Długość rogów: samiec – do 90 cm, samica – do 45 cm
• Waga: 120 – 275 kg
• Długość życia: 15 – 20 lat

Gnu brunatne, gnu białoogonowe (Connochaetes gnou)

• Długość: 175 – 240 cm
• Wysokość: do 120 cm
• Długość ogona: 70 – 100 cm
• Waga: 120 – 180 kg
  

Antylopy gnu – ciekawostki. Czy wiesz, że…

• Dorosły osobnik może biec z prędkością od 65 do 80 km/h, cielaki po tygodniu od urodzenia są w stanie biegać z prędkością 50 km/h.
• W okresie godowym samce praktycznie nie jedzą i nie śpią.
• Antylopy w czasie migracji są w stanie pokonać ok. 3000 km.
• Jednym z najtrudniejszych przeszkód w podróży stada gnu jest sodowe jezioro Ndutu, na południu Serengeti – antylopy muszą je pokonać szybko, aby woda ich nie poparzyła, muszą przejść w niej ok. 1,5 km;.
• Byki (samce gnu) ocierają rogi o młode drzewa, aby rozładować agresję. Ponadto, zapobiega to rozrostowi lasów, dzięki czemu trawiaste sawanny – ulubione miejsca antylop gnu – nie zmniejszają się.
• Antylopa gnu może jednorazowo wypić 8 litrów wody.
• Podróż gnu trwa cały rok, przemieszczają się cyklicznie, razem ze zmianami pór roku.
• 95% zagubionych cielaków odnajduje swoje matki – jest to zasługa silnej więzi, powstałej w czasie karmienia.

Polecamy:

• Lew
• Lampart
• Gepard
• Hipopotam
• Słoń
• Nosorożec
• Żyrafa
• Zebra
• Krokodyle
• Wielbłąd