Albertozaur (Albertosaurus)

Albertozaur (Albertosaurus)

Bliski krewny najbardziej rozpoznawalnego tyranozaura wszech czasów – T. rexa (Tyrannosaurus rex). Skuteczny łowca i postrach istot, z którymi współistniał. Bezwzględny i inteligentny – albertozaur był nie tylko dwunożnym gadem, ale zwierzęciem silnym, bystrym i, prawdopodobnie, stadnym.

Klasyfikacja

• Gromada: zauropsydy
• Podgromada: diapsydy
• Nadrząd: dinozaury
• Rząd: dinozaury gadziomiedniczne
• Podrząd: teropody
• Rodzina: tyranozaury
• Rodzaj: albertozaur
  

Występowanie

Albertozaur żył w okresie kredy (ok. 71-68 mln lat temu), w zachodniej części Ameryki Północnej, a konkretniej – w kanadyjskiej prowincji Alberta oraz na Alasce, w dzisiejszej Montanie i Nowym Meksyku. Uważny czytelnik z pewnością dostrzeże, że dzielił terytorium z największym wówczas na tamtym terenie drapieżnikiem – Deinozuchem (Deinosuchus) i czasami dochodziło pomiędzy nimi do potyczek – więcej na ten temat można znaleźć w artykule poświęconemu deinozuchowi.

Czy Albertozaur żył w tym samym czasie co Deinozuch?

Powstaje tu pewna niezgodność, gdyż dostępne nam źródła podają nienakładające się okresy panowania obu tych gadów. Deinozuch bowiem występował w okresie 80-73 mln lat temu – brakuje zatem „tylko” dwóch milionów lat, aby do spotkań tych gadów dochodziło…

Charakterystyka

Wygląd

„Jaszczur z Alberty” (dosłowne tłumaczenie nazwy rodzajowej) był teropodem – drapieżnym dinozaurem poruszającym się na dwóch długich i masywnych nogach. Kończyny górne były o wiele mniejsze od dolnych, na każdej łapie wyodrębniły się dwa niezbyt krótkie palce. Choć kończyny górne nie były zbyt przydatne, ani groźne, z pewnością największą bronią tego tyranozaura była potężna głowa z równie potężnymi szczękami wyposażonymi w ok. 60 dużych i bardzo ostrych zębów.

Czaszka

Czaszka utrzymywała się na wygiętej szyi, której długość dochodzić mogła do 1 metra. Ponieważ czaszka była bardzo  duża, jej ciężar zmniejszały specjalne otwory zapewniające także przestrzeń dla ścięgien i organów zmysłowych.

Zęby

Uzębienie różniło się nieco od innych teropodów, bowiem wyglądało trochę jak uzębienie dzisiejszych ssaków – każda para zębów różniła się kształtem i wielkością. Zęby rosnące w kości przedszczękowej miały mniejsze rozmiary od pozostałych. Na głowie, tuż nad oczami, widniała kostna struktura przypominająca grzebień. Niewykluczone, że miała jaskrawy odcień i pełniła rolę wabika w okresie godów.

Jeden z najmniejszych tyranozaurów

Albertozaur był jednym z najmniejszych tyranozaurów, ale na pewno nie mniej skuteczny od swoich kuzynów. Prawdopodobnie w czasach swej świetności stał na samym szczycie łańcucha pokarmowego (obok Deinozucha).

Budową bardzo przypominał inne tyranozaury: chodził na dwóch nogach, natomiast masywna głowa i tułów były przeciwwagą dla dużego ogona, co umożliwiało mu poruszanie się. Kończyny dolne długie, masywne, wyposażone w czteropalczaste stopy.

Jeden palec (paluch) był krótki, ulokowany z tyłu stopy i nie dotykał podłoża. Pozostałe palce trzymały kontakt z powierzchnią, po której albertozaur stąpał. Mimo dużej siły nóg, w stosunku do ciężaru i rozmiarów całego dinozaura, nie należały do ciężkich, co sugeruje, że poruszał się szybko i z gracją.

Albertozaur vs T. rex

Oba gatunki pochodzą z jednej rodziny – tyranozaurów. Jednak, jak to w przyrodzie bywa, istnieją również różnice międzygatunkowe, czasem duże, czasem nieznaczne. Sprawdźmy, co łączy i dzieli albertozaura oraz jednego z największych drapieżników wszech czasów – T. rexa (Tyrannosaurus rex) . Oba dinozaury żyły w okresie kredowym z tym, że miejscem występowania albertozaura były tereny dzisiejszej Kanady i Alaski, natomiast T. rex przebywał na obszarze współczesnego miasta Golden w stanie Colorado.

W zasadzie chyba nigdy się nie spotkały – kiedy bowiem Albertozaur dobiegał swego kresu, na Ziemi rozpoczynał swe panowanie T.rex (68,5–65,5 milionów lat temu).

W budowie anatomicznej zaobserwowano kilka różnic: albertozaur był o wiele lżejszy i mniejszy od T. rexa – „Jaszczur z Alberty” mierzył średnio 9 m długości (największe osobniki mogły mieć ok. 10 m), ponad 4 m wysokości i ważył od 1,3 do 2,7 t. T. rex osiągał od 12 do 15 m długości, ok. 7 m wysokości oraz masę równą ok. 7 t. Oczy albertozaura skierowane były bardziej na boki, podczas gdy T. rex patrzył na wprost.

Prawdopodobnie „jaszczur z Alberty” nie potrafił oceniać odległości, a kiedy polował nie skakał na zdobycz, jak czynił to T. rex. Siła zacisku szczęk albertozaura, w porównaniu do możliwości T. rexa również nie jest imponująca – albertozaur zaciskał przednie zęby z siłą ok. 1536 N, środkowe – 2134 N, a tylne – 3413 N. T. rex dysponował naciskiem z siłą: 5880 N, 8178 N i 13 876 N. Obecnie ocenia się jednak, że szczęki t.rexa zaciskały się z „nieco” większą siłą – więcej na ten temat znajdziecie w artykule T.rex-mity i fakty.

Zachowania stadne

Niewykluczone, że albertozaur przejawiał zachowania społeczne podobne do roślinożernych dinozaurów (hadrozaur, ceratops). W przeszłości odkrywano grupy innych, mniejszych, teropodów (celofyz, deinonych, megapnozaur), jak również dużych przedstawicieli mięsożernych dinozaurów – mapuzaura i alozaura. Dowiedziono także istnienia zachowań stadnych u niektórych tyranozaurów.

O teorii tej przekonują szczątki kilku/kilkunastu dinozaurów ułożonych w jednym miejscu. Istnieje również przypuszczenie mówiące, że albertozaur zachowywał się jak smok z Komodo (Varanus komodoensis), przejawiający silną agresję podczas spotkania kilku osobników przy padlinie, która niejednokrotnie kończy się śmiercią kilku waranów i kanibalizmem.

Nie ma jednak dowodów na to, że miejsca grupowych skamielin albertozaurów były jednocześnie miejscem, w którym jadły. Mocnym argumentem za uspołecznieniem albertozaura jest jego budowa, zwłaszcza małe, grzebieniaste rogi wytworzone z kości nadczołowych, które najprawdopodobniej nie służyły tylko do ozdoby, ale również do porozumiewania się z innymi osobnikami.

Ważny jest również fakt, że albertozaur polował na stadnych roślinożerców, które rozmiarami dorównywały lub go przewyższały. W takiej sytuacji stadne polowania na duże zdobycze wydają się bardziej logiczne niż działanie w pojedynkę. Szczątki kilku teropodów sugerują, że nie potrzebowały one zbyt wiele przestrzeni osobniczej, co wiąże się ze stadnym trybem życia, przynajmniej okresowym.

Szybki dinozaur

Budowa nóg młodych osobników, a dokładniej ich proporcje, przypominają nogi najszybszych dinozaurów – ornitomimozaurów. Oznacza to, że młode albertozaury były o wiele szybsze od swoich ofiar.

Na podstawie tych obserwacji wysnuto teorię głosząca, że mniejsze (młodsze) dinozaury „naganiały” zdobycz osobnikom starszym i, co za tym idzie, powolniejszym, choć większym i silniejszym. Możliwe, że młodociane albertozaury żyły inaczej niż ich starsi pobratymcy działając tym samym w innej niszy ekologicznej. W tym momencie znów pojawia się przykład waranów z Komodo, które – będąc niedojrzałymi osobnikami – prowadzą nadrzewny tryb życia, żywiąc się owadami dopóki nie staną się „prawdziwymi” smokami – władcami Komodo.

Są to jednak jedynie przypuszczenia, ponieważ praktycznie na zdarza się spotkać zapisu kopalnego ukazującego zachowania zwierzęcia.

Co wydarzyło się w Dry Island?

Na początku XX wieku Barnum Brown – paleontolog – odkrył niezwykłe miejsce będące pozostałościami po panowaniu albertozaurów. Nieopodal rzeki Red Deer znajdował się kamieniołom, w którym ów naukowiec znalazł skamieniałości sporej grupy albertozaurów. Szkieletów było tak dużo, że Brown postanowił pobrać od każdego osobnika parę kości. Po badaniach okazało się, że w kamieniołomie znajduje się co najmniej 9 różnych albertozaurów.

W 1997 roku prace w tamtym miejscu zostały wznowione – dzisiaj jest to obszar należący do Dry Island Buffalo Jump Provincial Park. Wykopaliska trwały 8 lat i doprowadziły do odkrycia 13 teropodów z różnych grup wiekowych. Najmniejszym osobnikiem był 2-letni albertozaur, największy mierzył ok. 10 m długości. Obszar, na którym dokonano niezwykłego odkrycia nazwano cmentarzyskiem Dry Island. Wykopaliska wznawiano jeszcze 3 razy: latem 2006, 2007 i 2008 roku.

Dane/wymiary

Albertozaur (Albertosaurus).

• Długość: do 9 m (max. 10 m)
• Wysokość: ok. 3 – 3,5 m w biodrach
• Masa: 1300 – 2700 kg
• Prędkość: do 40-45 km/h

Albertozaur – ciekawostki

• Od momentu odkrycia albertozaura (pierwsze szczątki znaleziono w 1905 roku), naukowcy wykopali ponad 30 przedstawicieli tego gatunku.
• Albertozaur był w stanie biec z prędkością 40 – 45 km/h.
• Osobniki odnalezione w Dry Island pokazują, że bardzo rzadko dochodziło do konfliktów międzygatunkowych – spośród 26 teropodów tylko jeden miał ślady po ugryzieniu w głowę.
• Nie wiadomo dokładnie, ile gatunków mieści się w rodzaju Albertosaurus. Jeden z nich – Gorgosaurus libratus uznawany jest nierzadko za oddzielny gatunek.
• Albertozaur stał się bohaterem pewnego dowcipu:
  Spacerujący daspletoazur i albertozaur spotykają tyranozaura.
  – Cześć, stary! – wita się daspletozaur, ale tyranozaur udaje, że go nie widzi.
  – Widzisz – wtrąca się albertozaur – od kiedy zagrał u Spielberga, nie kłania się starym znajomym.

Polecamy:

• Dinozaury drapieżne
• Tyranozaur (Tyrannosaurus rex)
• Daspletozaur
• T. rex – mity i fakty
• Argentynozaur
• Najcięższe teropody
• Najdłuższe teropody